کتاب اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن

کتاب اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن؛ تقریرات درس «آیات‌الاحکام» آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی (رحمةاللّه‌علیه) نوشتهٔ اصغر آقا مهدوی است و انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن

کتابی که پیش روی دارید متن تقریرات درس «آیات الاحکام» حضرت آیت‌الله مهدوی کنی است که طی سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۷ برای دانشجویان رشته‌ معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام ارائه شده است.

برای انتشار این اثر، تلاش‌های متعددی برای آماده‌سازی و چاپ این متن صورت گرفته و مسائل شکلی و محتوایی آن در چند نوبت بررسی و اصلاح گردیده است. مباحث جدید حاصل از پیاده‌سازی نوارهای درسی نیز به این کتاب اضافه و کتاب با افزایش کمی و کیفی مطالب تنظیم شد.

در فصل اول کتاب با عنوان کلیات، برخی از مفاهیم از جمله مفهوم اقتصاد و شیوه تفسیر موضوعی در تبیین آیات اقتصادی قرآن کریم، مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل دوم اصول نظری و فلسفه اقتصاد اسلامی تحلیل شده است. از آنجا از نظر استاد در یک نگرش نظام‌مند، و به مقتضای اصل موافقت طبع و وضع، قوانین مدنی مبتنی بر اصول حقوقی و اصول حقوقی مبتنی بر اصول تکوینی می‌باشد، در قدم اول برای شناسایی نظام اقتصادی اسلامی، این اصول نظری و تکوینی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اصول خالقیت و ربوبیت و حاکمیت، اصالت حق، اصل تسلیط و تسخیر، تأمین و تضمین روزی و اصل تفاوت و تفضیل از جمله این اصول می‌باشند.

در فصل سوم اصول حقوقی مبتنی بر آن اصول تکوینی که در مقام بیان باید‌ها و نباید‌ها می‌باشد، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند؛ اصول ثبات و تطور، قسط و عدل، حرمت اکل مال به باطل، اباحه مصرف، کرامت، لاضرر، تحریم انحصار و مالکیت از جمله این اصول می‌باشند.

تنظیم و تحقیق کتاب توسط دکتر اصغرآقا مهدوی عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام صورت گرفته است.

اثر حاضر در قالب ۳۷۰ صفحه و نسخه چاپی آن به بهای ۱۰۰ هزار تومان از طریق مجموعه فروشگاه های انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام (مجازی و حقیقی) و شبکه نمایندگی‌ها، در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

پیوند اینترنتی:

https://b2n.ir/IslamicEconomics

***

مقدمه مولف:

بعد از اینکه چاپ اول کتاب، نظر آیت‌الله مهدوی کنی را جلب نکرد و ایشان به دلیل اشکالاتی که بر این کتاب داشتند، از نشر آن جلوگیری به عمل آوردند؛ روزی بنده را به دفتر خود طلبیدند و در مورد این کتاب و مسائلی که نسبت آن به وجود آمده بود، صحبت فرمودند و از من خواستند که کتاب را مطالعه و اشکالاتی که به نظرم می‌رسد را با معظم له به صورت هفتگی مطرح کنم. اینجانب بعد از مطالعه صفحاتی از آن، هفته بعد خدمت رسیدم و گزارشی از اشکالات که عمدتاً شکلی بود، ارائه نمودم. ایشان از من خواستند این اشکالات را برطرف نموده و کار را ادامه دهم و به طور هفتگی گزارش دهم. در آن جلسه در مورد برخی از مسائل محتوایی کتاب سؤالاتی داشتم که مطرح نمودم و معظم له توضیحاتی ارائه دادند. متأسفانه در ادامه کار، با بستری شدن ایشان در بیمارستان به دلیل سکته قلبی مواجه شدیم و بعد از رحلت ملکوتی آن عالم بزرگوار، از دیدار و گفتگوی با ایشان محروم ماندیم.

بعد از گذشت چند سالی از رحلت استاد عزیز، دفتر نشر آثار، از بنده خواست که کار اصلاح چاپ اول را ادامه دهم، و در ضمن، مباحث پیاده شده نوارهای درسی ایشان را که در نوبتی دیگر ارائه داده بودند را نیز به این اثر اضافه نمایم. رابطه آن مباحث با مباحث کتاب عموم و خصوص من وجه بود. لذا مطالب جدیدی که در نوارهای پیاده شده وجود داشت را به این کتاب اضافه و اثر جدید را با افزایش کمی و کیفی مطالب تنظیم نمودم.

مطالب استاد در سه فصل تنظیم شده است، در فصل اول با عنوان کلیات، برخی از مفاهیم از جمله مفهوم اقتصاد و شیوه تفسیر موضوعی در تبیین آیات اقتصادی قرآن کریم، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم اصول نظری و فلسفه اقتصاد اسلامی تحلیل شده است. از آنجا از نظر استاد در یک نگرش نظام‌مند، و به مقتضای اصل موافقت طبع و وضع، قوانین مدنی مبتنی بر اصول حقوقی و اصول حقوقی مبتنی بر اصول تکوینی می‌باشد، در قدم اول برای شناسایی نظام اقتصادی اسلامی، این اصول نظری و تکوینی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اصول خالقیت و ربوبیت و حاکمیت، اصالت حق، اصل تسلیط و تسخیر، تأمین و تضمین روزی و اصل تفاوت و تفضیل از جمله این اصول می‌باشند. در فصل سوم اصول حقوقی مبتنی بر آن اصول تکوینی که در مقام بیان باید‌ها و نباید‌ها می‌باشد، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند؛ اصول ثبات و تطور، قسط و عدل، حرمت اکل مال به باطل، اباحه مصرف، کرامت، لاضرر، تحریم انحصار و مالکیت از جمله این اصول می‌باشند. نکاتی را پیرامون این اثر جدید تقدیم می‌دارم:

الف: گرچه سعی شده مطالب استاد از حالت گفتاری به نوشتاری تبدیل شود ولی سعی وافر شده که محتوای کلام ایشان به‌درستی انتقال یابد.

ب: سعی شده تمام مطالب ایشان مستند شده و در ارجاعات بدان ارجاع شود.

ج: در ترجمه آیات قران که در پاورقی ذکر شده است از ترجمه آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی استفاده شده است.

د: مطالب تدریس شده حضرت استاد، در زمان حیات امام خمینی(ره) بیان شده است و لذا اقوال نقل شده از حضرت امام(ره) مربوط به زمان حیات ایشان می‌باشد.

هـ. برخی پاورقی‌ها بیان استاد است که به دلیل حاشیه‌ای بودن مطالب از متن اصلی جدا و به پاورقی منتقل شده است. در پایان این نوع پاورقی‌ها واژه (استاد) آمده است تا از سایر پاورقی‌ها که برای تبیین و توضیح متن توسط اینجانب تنظیم شده است متمایز باشد.

و: معمولاً استاد در ابتدای کلاس مباحث قبلی را مرور کرده و بعد از آن، به بحث جدید پرداخته‌اند. از آنجا که مرور مباحث گاهی حاوی نکات جدیدی بوده است، در مواردی آن را با عنوان جمع‌بندی ارائه نموده‌ایم.

ز: سعی شده مباحث متفرقی که در کلاس‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و گاهی استاد به دلیل سؤال دانشجویان به آن پرداخته‌اند، دسته‌بندی و حول محور واحدی قرار گیرد و با یک نظم منطقی ارائه شود.

در پایان لازم است به سهم خود از مسئولین دفتر نشر آثار حضرت آیت‌الله مهدوی کنی، آقایان دکتر جعفری و دکتر پیغامی که در جهت تنظیم و نشر این اثر همت گماشتند، تشکر نمایم. همچنین از جناب آقای دکتر حسین عیوضلو که به عنوان داور و ناظر طرح، با مطالعه دقیق اثر نکات ارزشمندی را در جهت اصلاح کتاب، بیان نمودند و از جناب آقای دکتر رضا اکبری که با مطالعه بخش فلسفی اثر، ما را در جهت تنظیم دقیق‌تر اثر، یاری نمودند تشکر می‌نمایم.

خداوند آن استاد فرزانه را مشمول رحمت واسعه خود قرار دهد و به ما توفیق دهد راه ایشان را ادامه و اندیشه ایشان را نشر و گسترش دهیم.

خواندن کتاب اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان و پژوهشگرانی که می‌خواهند در زمینهٔ اقتصاد اسلامی بیشتر بدانند پیشنهاد می‌کنیم.