کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران نوشته حسین مهدوی و حسین حیدری رمی است. این کتاب را انتشارات چاپ و نشر بازرگانی منتشر کرده است.

درباره کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

در تابستان سال ۱۹۶۷ میلادی (تیرماه ۱۳۴۶)، کنفرانسی سه‌روزه درباره تاریخ اقتصادی خاورمیانه از آغاز اسلام تا دوران مدرن در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن برگزار شد. در این کنفرانس ۲۷ مقاله ارائه شد. دامنه موضوعی مقالات ارائه شده در این کنفرانس بسیار گسترده بود؛ از نهاد مالکیت اقطاع در نظام اقتصادی کشورهای مسلمان تا مسائل مبتلابه کشورهای صادرکننده نفت. مقاله الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه: مورد ایران در این کنفرانس حضور داشت و بعد از زمان انتشار بدل به یکی از شناخته‌شده‌ترین تحلیل‌های توسعه‌ای برای کشورهای صادرکننده منابع طبیعی در جهان شده است. مفهوم «کشور رانتیه» برای ترسیم وجوه خاصّ ساخت‌ اجتماعی-اقتصادی این کشورها اولین بار در این مقاله صورت‌بندی و معرفی شده است. علاوه بر تعریف تعمیم‌پذیر مفهوم کشور رانتیه، این مقاله کشور ایران را به عنوان یک نمونه مورد بررسی قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد پس از حدود سه ‌دهه شکل‌گیری ذهنیت برنامه‌ریزی توسعه‌ای در ایران، حسین مهدوی برای اولین بار (و احتمالاً به بهترین شکل حتی تا به امروز یعنی پس از حدود هشت دهه برنامه‌ریزی) به کالبدشکافی تحلیلی مسائل سیستمی اجتماعی-اقتصادی ایران پرداخته است.

خواندن کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به علم اقتصاد پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

هدف [شاخه پژوهشی] تاریخ اقتصادی آنطور که به طور معمول در نظر گرفته می‌شود، تحلیل در کنار گردآوری واقعیت‌های رخ داده [داده‌های تجربی] با عطف توجه به توضیح همسانی‌های معینی است که تصور می‌رود در حیات اقتصادی خاص جوامع بشری وجود دارند. به عبارت دیگر، این دانش اجتماعی متشکل از فرموله کردن نظریه‌های قابل آزمایش و آزمودن آنها در مقابل واقعیت‌هایی است که در تاریخ اقتصادی رخ داده‌اند. افراد اندکی تا به حال نظریه‌هایی را در رابطه با علت‌ها، پیش‌نیازها، الگوها و مسائل توسعه اقتصادی مطرح کرده‌اند که بتوانند کاربرد جهانشمول، برای همه زمان‌ها و همه مکان‌ها داشته باشند. ولی رویکرد کمتر بلندپروازانه این خواهد بود که همسانی‌های معین در درون یک بازه زمانی محدودتر و در رابطه با یک محدوده جغرافیایی محدودتر ردیابی، علامت‌گذاری دقیق و توضیح داده شوند. محدوده جغرافیایی‌ای که در این نوشتار برای ما مهم است -محدوده جغرافیایی "کشورهای رانتیه"- صرفاً محدود به خاورمیانه نیست، هرچند که بیشتر کشورهای این منطقه اتفاقاً در این طبقه‌بندی قرار می‌گیرند. در رابطه با بازه زمانی مطالعه ما، یکی از اهداف این مقاله نشان دادن این امر است که دوره‌ زمانی تقریباً مصادف با سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۶[۱۳۲۹-۱۳۳۵]، دوره‌ای استثنائی در تاریخ اقتصادی خاورمیانه است و نیز این‌که حداقل در مورد مربوط به ایران، ساختار و منشأهای [منابع] رشد اقتصادی بعد از این دوره به شکل متمایزی از دهه‌های پیش از این دوره متفاوت هستند.

ولی ابتدا بیایید ببینیم که منظور از یک "کشور رانتیه" چیست. "کشورهای رانتیه” در این متن به عنوان کشورهایی تعریف شده‌اند که به طور منظم مقادیر انبوهی رانت بیرونی دریافت می‌کنند. رانت‌های بیرونی هم به صورت پرداختی‌های اجاره‌ای [رانتی‌ای] تعریف می‌شوند که توسط افراد، بنگاه‌ها۷۵ یا دولت‌های خارجی به افراد، بنگاه‌ها یا دولت‌های یک کشور به خصوص پرداخت می‌شوند. پرداختی‌هایی که بابت عبور کشتی‌ها از درون "کانال سوئِز" صورت می‌گیرد (بعد از به حساب آوردن هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای تحمیل شده [در جریان ارائه این خدمت ترانزیتی]) رانت‌های بیرونی هستند. مطلب یکسانی هم در رابطه با پرداختی‌های صورت گرفته به کشورهای موسوم به "کشورهای ترانزیت" در خاورمیانه که اجازه می‌دهند خطوط لوله‌ای نفت از درون کشورهایشان بگذرند صدق می‌کند. لحظه‌ای تأمل این نکته را آشکار می‌سازد که درآمدهای نفتی‌ای که دولت‌های کشورهای صادرکننده نفت دریافت‌کننده‌شان هستند نیز می‌توانند “رانت‌های بیرونی" باشند.