کتاب کتاب استاد اصول فقه (جلد اول)

کتاب استاد اصول فقه (جلد اول)؛ راهنمای کتاب الموجز فی اصول الفقه نوشتهٔ سیدمحمد صفوی و سیدمهدی دادمرزی است و مرکز نشر هاجر آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب استاد اصول فقه (جلد اول)

کتاب استاد اصول فقه؛ راهنمای آموزشی کتاب الموجز فی اصول الفقه تلاش می‌کند مباحث سنگین کتاب الموجز فی اصول الفقه را با استفاده از نمودارها و طبقه‌بندی و خلاصه‌سازی هر بحث آسان کند. تدوین و آموزش مطالب در چهار مرحله شامل طرح بحث، بیان متن، بیان تکمیلی و تمرین و تحقیق صورت گرفته است.

بخش یک با ارائهٔ طرح بحث در قالب کلمات کوتاه و عبارات موجز و خلاصه می‌تواند طلاب و دانش پژوهان را در جهت برداشتی کلی از سیر مباحث کمک کند تا آنان بتوانند درس را در یک نگاه کلی و جامع از پیش رو بگذرانند و با انگیزه‌های مضاعف به درس استاد توجه کنند.

در بیان بخش دوم کتاب ابتدا با ذکر کلماتی الموجز، جایگاه مطالب مشخص و سپس به ذکر اموری پرداخته شده است؛ از جمله: شرح اصطلاحات و واژه‌هایی که در کتاب توضیح داده نشده است، شرح عبارات مشکل متن، جبران نواقص فاقد توجیه، حل تمرین‌ها و تطبیق‌های متن با مراجعه به منابع مذکور، اصلاح اشتباهات روشن، چاپی، ذکر مثال‌هایی افزون بر مثال‌های متن که با گرایش به عینی و کاربردی بودن آن‌ها انتخاب شده است، ذکر بعضی از اقوال در موارد لازم، تعیین محل نزاع و بیان صورت مسأله در مواردی که در متن تصریحی به آن‌ها نشده است و... .

 اصلی ترین منابع در تدوین بخش سوم کتاب، سه کتاب اصول الفقه، تألیف مرحوم شیخ محمدرضا مظفر، دروس فی علم الاصول معروف به حلقات، تألیف مرحوم شهید سید محمدباقر صدر و الوسیط فی اصول الفقه تألیف استاد آیت الله سبحانی است.

در بخش چهارم این کتاب، تمرین‌های مختلف در قالب‌های گوناگون به منظور ارائه در کلاس ذکر شده است روشن است که استاد می‌تواند با الهام از این نمونه‌ها و قالب‌های ارائه شده، تمرین‌های جدیدی نیز بیابد؛ همان‌طور که می‌تواند بعضی از مثال‌های مذکور در بیان متن یا بیان تکمیلی را به عنوان تمرین ارائه دهد یا بعضی از تمرین‌ها را به عنوان مثال در درس مطرح کند.

به منظور تقویت روحیهٔ پژوهش و نشاط علمی و آشنایی با میراث فقهی و اصولی شیعه، سعی شده است تحقیق‌هایی نیز ارائه شود. تحقیق‌ها از منابع در دسترس و ساده تر از قبیل تحریرالوسیله امام خمینی (ره)، شرح لمعه شهید ثانی (ره) و... انتخاب شده است. مثال‌ها و شواهد متن با تحریر الوسیله و شرح لمعه مطابقت داده شده و در تمرین‌ها و مطالب خودآموز از مجموعه‌های مدون حقوقی و مثال‌های حقوقی استفاده شده است تا اساتید حوزهٔ علمیه با اشراف بیشتری بتوانند مباحث را هر چه بهتر تدریس کنند. درواقع، به دلیل اهتمام قانون‌گذاران کشور به ویژه مقنّن قانون اساسی در جهت ابتنای قوانین بر شریعت اسلام و نیز احتمال گرایش بعضی از طلاب به مطالعات حقوقی، سعی شده تمرین‌هایی با گرایش حقوقی از مجموعه‌های مدرن حقوقی، مانند قانون اساسی، قانون مدنی و... استخراج کنیم تا علاوه بر تنوع بیشتر، فایدهٔ مباحث اصولی در بحث حقوقی نیز روشن شود.

خواندن کتاب استاد اصول فقه (جلد اول) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای استادانی نگاشته شده است که به تدریس کتاب الموجز فی اصول الفقه تألیف استاد حوزه علمیهٔ قم، حضرت آیت‌الله شیخ جعفر سبحان می‌پردازند؛ گرچه ممکن است بعضی از توضیحات و نیز اکثر مثال‌ها برای مقاطع بالاتر نیز قابل استفاده باشد.

بخشی از کتاب استاد اصول فقه (جلد اول)

کلّ شئ یصلح... و من شأنه أن یقع فی طریق الاستنباط: مراد مصنف از قید «یصلح» و «من شأنه» آن است که نسبت به بعضی از امور اساسا احتمال دخالت در استنباط حکم و نقش آفرینی در فقه داده نمی‌شود. مثلاً علم به اینکه بزرگترین سیاره منظومه شمسی مشتری است، از علومی است که یقین داریم هیچ دخالتی در استنباط حکم ندارد.

همچنین است علم به اینکه «آب مرکب از یک عنصر اکسیژن و دو عنصر ئیدروژن است و اینکه مجموع زوایای داخلی مثلث، مساوی ۳۶۰درجه است و مانند آنها؛ پس این امور با قید مذکور خارج می‌شوند.

این قید معنای دیگری را نیز افاده می‌کند: بعضی از امور بالفعل حجتند و در علم اصول حجیت آنها به اثبات رسیده است؛ مانند خبر واحد و ظواهر. روشن است که در علم اصول از این موارد بحث می‌شود. ولی بعضی از امور هستند که حجیت از آنان نفی می‌شود؛ مانند قیاس. آیا قیاس، موضوع علم اصول و بحث از حجیت و عدم حجیت آن از مسائل علم اصول است یا نه؟

پاسخ آن است که آری؛ قیاس نیز یکی از موضوعات مورد بحث در علم اصول است؛ زیرا صلاحیت دخالت در استنباط و شأنیت و استعداد حجیت را دارد (اگر چه پس از بحث در علم اصول معلوم می‌شود که بالفعل حجت نیست). پس با قید «من شأنه...» تمام اموری که احتمال حجیت آنها داده می‌شود داخل می‌شوند؛ چه پس از بحث، حجیت برای آنها اثبات شود و چه از آنها نفی گردد.