کتاب در راه پردردسر

کتاب الکترونیکی «در راه پردردسر» نوشتهٔ یسری فوده و وحید خضاب در نشر نارگل چاپ شده است. این کتاب، روایت سفر به خانه‌های امن القاعده است و به گوشه‌ای از خاطرات یسری فوده می پردازد. «یسری فوده» خبرنگار و برنامه‌ساز مصری شبکه الجزیره از سفر به پاکستان و دیدار با خالد شیخ محمد رییس کمیته نظامی سازمان القاعده و رمزی بن الشیبه هماهنگ کننده عملیات ۱۱ سپتامبر را بازگو می کند.

یسری فوده، زادهٔ ۱ ژانویه ۱۹۶۴ (۱۰ دی ۱۳۴۲)، یکی از معروف‌ترین چهره‌های رسانه‌ای مصری در دنیای امروز رسانه‌های تصویری است. او که تحصیلات خود را تا مقطع دکترا در رشته‌های مرتبط با رسانه در دانشگاه‌های مصر، هلند و بریتانیا دنبال کرده، و سابقهٔ تولید رسانه‌ای در رادیو بی‌بی‌سی و خبرنگاری جنگی در بوسنی را در کارنامه داشت، از همان آغاز تأسیس شبکه ماهواره‌ای الجزیره به این شبکه پیوست و پس از مدتی مهم‌ترین فصل زندگی حرفه‌ای خود را با ساخت برنامهٔ مستند _ تحقیقی «کاملاً سرّی» آغاز نمود.

درباره کتاب در راه پردردسر

فوده در برنامهٔ پیشرو «کاملاً سرّی» که هر ماه یک قسمت از آن پخش می‌شد، بر موضوعات حساس و پیچیده‌ای که کمتر دربارهٔ آن‌ها کار تحقیقی جدی صورت گرفته بود انگشت می‌گذاشت و با رویکرد جسورانه‌ای که الجزیره در حوزهٔ رسانه‌ای آغاز کرده بود و با توجه نگاه جالب توجهی که خود او نیز در این حوزه‌ها داشت، مطالبی ارائه می‌کرد که تا به حال کمتر دیده و شنیده شده بودند. از همین روی، این برنامه در سراسر جهان عرب، در جایگاه یکی از پربیننده‌ترین تولیدات تلویزیونی نشست.

ماجرای این کتاب به جریان تهیهٔ یک قسمت از همین برنامه بازمی‌گردد، به چند ماه پس از ۱۱ سپتامبر، به روزهایی که بن لادن سیلی محکمی در خود آمریکا به صورت «بزرگ ابرقدرت جهان تک‌قطبی» وارد کرده بود، به روزهایی که جورج بوش با مستمسک قرار دادن آن سیلی، جهان اسلام را زیر باران مشت و لگد گرفته و چون «زنگی مست» به هر آن‌چه دستش می‌رسید می‌زد و می‌شکست و برای زدن و شکستن «بعدی‌ها» عربده‌کشی می‌کرد!

در آن روزها، گرچه به بهانهٔ این‌که القاعده در پس حملات مرگبار سپتامبر ۲۰۰۱ بوده، کشورهای اسلامی، با یاری برخی از «مسلمین»، لگدمال ارتش کافر آمریکا شده بودند، اما هنوز نه بن لادن و نه کسی از یاران درجه اولش مسئولیت این «سیلی» را به عهده نگرفته بودند. جهان مبهوتِ رسانه‌ها (و حتی آن‌هایی که سعی داشتند خود را از چنبرهٔ امپراطوری رسانه‌ای برهانند) بی‌صبرانه منتظر بودند «دستی از غیب برون آید» و «کسی» در «جایی» زبان باز کرده و دلیلی قاطع ارائه کند که دقیقاً چه اتفاقی رخ داد!

در این های و هوی، دست تقدیر، چنان‌که در سطور این کتاب خواهید خواند، فوده را از لندن به کراچی کشاند، برای ساخت قسمتی دیگر از برنامه «کاملاً سرّی» دربارهٔ حوادث ۱۱ سپتامبر. ولی در آن‌جا چیزی در انتظارش بود که در مخیلهٔ او (و در مخیلهٔ هیچ‌کس در جهان احتمالات!) نمی‌گنجید. در آن شهر شلوغ پاکستانی، رئیس کمیتهٔ نظامی سازمان القاعده، خالد شیخ محمد، تروریست تحت تعقیب اف‌بی‌آی که برای سرش جایزه تعیین شده بود، خودش، با گوشت و پوست و استخوانش، در انتظار بود تا با او بنشیند، بگوید و بشنود. طرفه آن‌که خالد شیخ محمد تنها نبود. تقدیر، «غافلگیری» بزرگ دیگری نیز برای فوده داشت. رمزی بن الشیبة، تروریست خوش‌صدا و خوش‌سیمای یمنی، از بازوان رسانه‌ای القاعده و مسئول هماهنگ‌کنندهٔ عملیات ۱۱ سپتامبر نیز به آن‌جا آمده بود تا در این گفت و شنود، حضور مستقیم داشته باشد.

و به این ترتیب، داستان این کتاب زاده شد. داستان مطرح شدن پیشنهاد ساخت فیلمی با این موضوع تا رفتن پر دردسر به کراچی و دیدار پر نشیب و فراز با آن دو «مغز متفکر» القاعده و بازگشت پر پیچ و خم به لندن و هزار بالا و پایین دیگر تا پخش فیلم از تلویزیون و داستان‌های هیجان‌انگیز (ولی واقعی) دیگری که بعد از آن رخ داد و خود، در کتاب خواهید خواند.

کتاب در راه پردردسر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به افرادی که مایل هستند دربارهٔ گروه‌های تروریستی تکفیری اطلاعات بیشتری کسب کنند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب در راه پردردسر

مجبور شدم چهار روز منتظر بمانم تا این‌که دستگاه فکس، یک پیام سه صفحه‌ای دریافت کرد که در ابتدای آن با خط درشت، عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» نوشته شده و در زیر آن با خط ریزتر نوشته شده بود: «سرخط‌های اصلی برنامهٔ پیشنهادی: کاملاً سرّی؛ آفرینندگان حوادث ۱۱ سپتامبر سخن می‌گویند.»

روشن بود پیام از طرف ابوبکر آمده است، اگرچه نه امضایی داشت و نه شمارهٔ فکسی را که از آن ارسال شده بود و نه تاریخ. مشخص هم نبود که این پیام پر زرق و برق نتیجهٔ تفکرات ابوبکر است یا این‌که ابوبکر چیزی بیشتر از یک واسطه نیست. در هر حال، تهیه‌کنندهٔ این متن (هر کس که بود، چه ابوبکر و چه بالادستی‌های او)، وقتش را در مقدمات یا فرضیه‌های بحث‌برانگیز هدر نداده بود. متن، خیلی صاف و پوست‌کنده یک طرح عملیاتی برای ساخت یک فیلم (مستند _ تحقیقی) دو قسمتی در بزرگداشت اولین سالگرد حوادث ۱۱ سپتامبر بود.

در لابه‌لای سطور، نوعی لحن دستوری وجود داشت که در آن ردّ پای فیلم‌نامه‌نویس یا کارگردانی دیده می‌شد که افکار خودش را خیلی قبول دارد و می‌خواهد افکارش آن‌طور که خود او معتقد است، با جزئیات و تعیین مسیرش، جامهٔ تصویر بپوشد. برنامه، آن‌طور که نویسنده پیشنهاد کرده بود، باید در قسمت اولش با تصاویر «نوزده برادر» آغاز می‌شد در حالی که روی آن‌ها صدای «شیخ» (یعنی اسامه بن لادن) می‌آمد که ابیاتی از شعر «ایقظتم التاریخ بعد رقاده» را می‌خواند:

«و قد اقسموا بالله ان جهادهم

سیمضی و لو تحدی کسری و قیصر» 

پس از آن، طبق سناریوی پیشنهادی، «حرف بوش درباره جنگ صلیبی» پخش می‌شد. منظورش صحبت خطیر رئیس‌جمهور آمریکا در پی حوادث ۱۱ سپتامبر بود که در آن دقیقاً گفت: «این نوع جدیدی از... نوع جدیدی از شر است. و ملت آمریکا دارد درک می‌کند که این جنگ صلیبی، این جنگ علیه تروریسم، مقداری زمان خواهد برد.»

پس از آن هم، آن‌طور که در پیام ذکر شده بود، «تحلیلی تاریخی از مراحل نبرد بین مسیحی‌ها و مسلمین» می‌آمد که باید تعدادی از تحلیلگران آن را ارائه می‌کردند. این تحلیلگران عبارت بودند از: «دکتر فهد محمود محمد شاکر»، «دکتر عبدالعظیم الدیب»، «دکتر عبدالحلیم عویس»، «دکتر جمال عبدالهادی».

از هیچ‌کدام از این پژوهشگران، هیچ‌گونه سابقهٔ وابستگی به سازمان القاعده یا دیگر سازمان‌های این‌چنینی دیده نشده بود، کما این‌که سابقه نداشت این افراد در برنامه‌ای این‌چنینی، طبق پیشنهادی این‌چنینی، شرکت کنند. این مسئله دقیقاً برای «دکتر عبدالله النفیسی»، «عبدالباری عطوان»، «دکتر محمد عباس» و «دکتر سعید مسفر» هم که نویسندهٔ طرح، آن‌ها را برای صحبت دربارهٔ «ورود آمریکا به منطقه و جنایت‌هایی که علیه ملت‌ها مرتکب شده» پیشنهاد کرده بود، مصداق داشت.