کتاب شرح المواقف؛ موقف ششم جلد دوم

کتاب حاضر جلد دوم از شرح المواقف، اثر قاضی عضدالدین ایجی است که در انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی ببرای دانشجویان و پژوهشگران به چاپ رسیده است. این جلد شامل بخش نبوت و معاد است.

دانشگاه شهید بهشتی یکی از معتبرترین دانشگاه‌های دولتی ایران است که از سال ۱۳۳۸ به عنوان یکی از مراکز علمی معتبر فعالیت خود را آغاز کرده است. این دانشگاه ۱۹ دانشکده، ۳ پردیس و ۱۶ پژوهشکده و مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی دارد.

انتشارات دانشگاه شهید بهشتی (دانشگاه ملی سابق) با نام اداره انتشارات در سال ۱۳۵۲ فعالیت خود را آغاز کرد، این مجموعه از سال ۱۳۵۳ مرکز فروش کتاب خود را هم در دانشگاه تاسیس کرد.

دکتر علی آموزش اولین مدیر این انشارات بود. این انتشارات سال ۱۳۵۴ با نام «دفتر انتشارات و تامین منابع درسی» فعالیت خود را به‌طور مستقل از اداره روابط عمومی دانشگاه گسترش داد.

فعالیت رسمی و سازمان یافته انتشارات و چاپخانه از سال ۱۳۵۹ با مدیریت دکتر رضا شعبانی شروع شد و بعد از چندین مرحله تغییر در سیستم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی در حال حاضر در زمینه چاپ و نشر آثار دانشگاهی و پژوهشی و مجلات بسیار توانمند است و آثار ارزشمندی در اختیار دانشجویان، اساتید و پژوهشگران قرار می‌دهد.

کتاب‌های انتشارات دانشگاه شهید بهشتی زیر نظر اساتید و متخصصین هر رشته منتشر می‌شوند و بهترین و جامع‌ترین اطلاعات را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهند تا هم دانشجویان این دانشگاه و هم دانشجویان دانشگاه‌های دیگر و علاقه‌مندان بتوانند به راحتی به کتاب‌های مورد نیازشان دسترسی داشته باشند.

درباره کتاب شرح المواقف

کتاب المواقف فی علم الکلام از مهم‌ترین آثار قاضی عضدالدین ایجی با شرح میرشریف جرجانی، یکی از کتاب‌های کلامیِ جامع است که به سبک کتاب‌های فلسفی و نظیر تجریدالاعتقادِ خواجه نصیر طوسی، در دو بخش کلیِ الهیات به‌معنی الاعم و الهیات به‌معنی الاخص نگاشته شده است. قاضی عضد ایجی از علمای برجستۀ اشعری است که با تکیه بر آراء اشاعره و با رویکردی انتقادی نسبت به فلاسفه و سایر فرقه‌ها و مذاهب اسلامی، به تبیین آراء کلامیِ خود پرداخته است. وی در بخش نبوت، شبهات ملحدان و منکران دین را درخصوصِ بعثت پیامبران، اعجاز انبیا، نبوت پیامبر اسلام و اعتبار قرآن ـ که امروزه نیز بسیاری از آنها در قالب جدیدی مطرح می‌شود ـ بیان می‌کند و ازطرفِ اشاعره و گاه معتزله، بدان‌ها پاسخ می‌دهد. وی در اکثر مباحثِ مربوط به نبوت و معاد و امامت و فروع آن، به بحث مقایسه‌ای و تطبیقی می‌پردازد، دیدگاه‌های فلاسفه و معتزله را در اغلب مباحث، مطرح و تفاوت دیدگاه اشاعره را با آنان بیان می‌کند و می‌کوشد پاسخ‌های معقول به شبهات بدهد. شارحِ وی، میرشریف جرجانی، ادیب، متکلم و عارفی است که بیشتر به شرح و حاشیه‌نویسی بر کتاب‌‌های منطقی و کلامی پرداخته است. بیشترین انگیزۀ او در شرح المواقف، شرح دیدگاه‌های ایجی با تحفظ بر مبانیِ وی است؛ البته او در مواردی نیز بر ایجی اشکال گرفته است. در نوشتارِ پیشِ‌رو، چهار مبحث از بخش الهیات کتاب شرح المواقف فی علم الکلام، یعنی مبحث «سمعیات» که شامل نبوت، معاد، عناوین و مباحث مرتبط با ایمان و کفر و مبحث امامت و اشاره به فِرَق مذهبی است، ترجمه و تحقیق شده است.

از ویژگی‌های کتاب مواقف و شرح آن این است که مؤلف و شارح، با آگاهی از دیدگاه‌های غزالی، فخر رازی، آمُدی و دیدگاه‌های متکلمان شیعه و حکمای اسلامی و به‌غرضِ دفاع از عقاید اشعری، به بررسی و نقد دیدگاه‌های معتزله، شیعه و حکمای اسلامی و برخی فِرقِ دیگر پرداخته‌اند و موارد تطبیق‌پذیرِ دیدگاه‌های اشاعره با معتزله و شیعه و موارد اختلاف آنها را چه ازلحاظِ آراء و چه ازلحاظِ مبانی نشان داده‌اند و برخلاف برخی متکلمانِ متعصبِ اهل‌سنت نظیر ابن‌تیمیه، مباحث را در فضایی علمی مطرح کرده و از دشنام و ضدیت با فرقه‌های کلامی اجتناب ورزیده‌اند و در بسیاری از موارد، حتی به نقد برخی دلایل فخر رازی و سایر اشاعره و بیان اختلاف‌نظرِ بین آنان پرداخته‌ و در مواردی، از روش معتزله برای پاسخ به شبهات مخالفان و منکران نبوت و اعجاز قرآن و معاد کمک گرفته‌اند. بدین‌دلیل، این کتاب می‌تواند برای کلام مقایسه‌ای یا تطبیقی در رشته‌های فلسفه و کلام و کلام تطبیقی به‌کار رود.

می‌توان گفت این کتاب، در میان منابع کلامی، تقریباً یکی ازجامع‌ترین کتاب‌هایی است که در بخش توحید، وحی و نبوت و اعجاز، امامت و خلافت و ایمان و کفر، دیدگاه‌های کلامی و فلسفیِ مختلف را به‌صورت موجز تبیین و مقایسه کرده و به شبهات متعددِ مخالفان دین دربابِ وحی و نبوت و اعجاز قرآن و... پرداخته و پاسخ‌های اجمالی و تفصیلی به آنها داده است. البته پاسخ‌های ایجی و میرشریف جرجانی، غالباً مبتنی بر مبانی اشاعره است؛ ازاین‌رو، لازم است در این ترجمه و تحقیق، اشاره‌ای به کارآمدی یا ناکارآمدیِ مبانی و دلایل داشته باشیم. ایجی دربابِ معاد و مسائل مرتبط با آن و ایمان و کفر، مطالبی جالب و گاه متفاوت از اشاعره مطرح کرده و در بخش امامت و خلافتِ این کتاب، اکثر شبهات اهل سنت را علیه شیعه آورده است؛ بنابراین، در این بخش نیز علاوه بر ترجمه، در حد ضرورت، آراء وی ارزیابی و به ایرادهای وی بر ادلۀ شیعه، پاسخ اجمالی داده شده است.

خواندن کتاب شرح المواقف را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

دانشجویان مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری رشته‌های کلام و فلسفه