محمدجعفر مصفا
زندگینامه و معرفی کتاب‌های محمدجعفر مصفا
محمدجعفر مصفا (Mohammad Jafar Mosaffa) زاده‌ی ۱۳۱۲ و درگذشته‌ی ۱۳۹۷ از جمله نویسندگان و مترجمان گزینش‌کار در حوزه‌ی انسان‌شناسی و خودشناسی است.
بیوگرافی محمدجعفر مصفا
محمدجعفر مصفا در سال ۱۳۱۲ در شهر خمین متولد شد.
اطلاعات زیادی از زندگی وی در دست نیست. فقط به‌واسطه‌ی کتاب‌هایش می‌توان او را مولوی‌شناس و نویسنده و مترجم تخصصی کریشنا مورتی و کارن هورنی از روانکاوان معاصر دانست که بیشترین تمرکزش بر خودشناسی و انسان‌شناسی است.
وی در مصاحبه‌ای که با روزنامه‌ی ایران انجام داده بود درباره‌ی کتاب‌های تألیفی‌اش و بیشتر کتاب با پیر بلخ که شاید جزو اولین کتاب‌های دوران خود باشد که با مثنوی معنوی مولانا با دیدگاهی روانکاوانه روبه‌رو می‌شود، می‌گوید برای نوشتن این کتاب هیچ کتاب مرتبط با مولانا و مثنوی نخوانده است، چراکه بر این باور است که با خواندن دیگر منابع دانشی که کسب می‌شود عاریتی است؛ حال آنکه او همیشه به دنبال دانشی اصیل است که هرکس اول بار خودش با خواندن متن با آن روبه‌رو می‌شود.
مصفا در منزل خویش، ظهر روز دوشنبه سیزدهم اسفند ماه ۱۳۹۷ (۴ مارس ۲۰۱۹) در تهران درگذشت.
نگاهی به کتاب‌ها و آثار محمدجعفر مصفا
تألیفات پژوهشی
«تفکر زائد» از مهم‌ترین و مشهورترین کتاب‌های مصفا است که به عربی (نشر دار الهادی) و نیز به انگلیسی ترجمه شده است. منظور از تفکر زائد آن قبیل پندارها و توهمات حاکم بر ذهن است که در لباس اندیشه خود را نشان می‌دهد، حال آنکه زندگی و هستی انسان را در ابری از تیرگی فرو می‌برد، بدون هیچ هدف و مسیر روشنی در زندگی.
«آگاهی» عنوان دیگری از آثار تألیفی مصفاست که به‌نوعی ادامه‌ی تفکر زائد می‌شود آن را دانست. به این معنی که آدمی به کمک آگاهی می‌تواند از هزارتوی تاریک و پرمحتوای ذهن موضع روشنی را بیابد و نسبت به اطراف خود آگاهی پیدا کند.
«نامه‌ای به ندیده‌ام» را مصفا در سال ۱۳۸۴ اول بار منتشر کرد. وی در این کتاب به گذران مهمانی و رابطه با همسفران خویش و وجوه مختلف زندگی ازجمله مذهب، سیاست، بی‌عدالتی‌های اجتماعی، فقر و ثروت هنگفت بی‌مصرف می‌پردازد.
از دیگر کتاب‌های مصفا با موضوع خودشناسی کتاب «رابطه» است. نویسنده آن را به‌صورت گفت‌وگو و پرسش شخصی به اسم حسن و پاسخ مصفا نوشته است.
اگر با فضای فکری و پژوهشی محمدجعفر مصفا آشنا باشید می‌بینید که همه‌ی کتاب‌های او بر محور خودشناسی و انسان‌شناسی است. با پیر بلخ هم کتابی است که از درگاه مثنوی به هستی و وجود انسان می‌پردازد.
انسان در اسارت فکر موضوعی شبیه به کتاب تفکر زائد مصفا دارد و در باب اینکه چطور من‌بودگی و منیت می‌تواند مانع از درک و آگاهی ما انسان‌ها بشود بحث می‌کند.
هله! همچون هشداری است که ما انسان‌ها را متوجه این می‌کند که وقتی از حسنات می‌خواهیم استفاده کنیم به حکم ضرورت است و حتی می‌شود گفت با اکراه و بی‌میلی مهر می‌ورزیم و اغلب با این صفات نیم بازی می‌کنیم؛ اما در مقابل، خشم و نفرت همچون سیلی ما را در رفتار به حرکت می‌اندازد، گویی با شوق و رغبت خشم می‌ورزیم.
زندگی و مسائل از جمله کتاب‌های کاربردی‌ای است که آدمی را به تفکر عمیق درباره‌ی خود وا می‌دارد. تفکر درباره‌ی اینکه تابه‌حال به این اندیشیده‌ایم که افکار و احساساتمان از کجا سرچشمه گرفته است؟
ترجمه‌های محمدجعفر مصفا
محمدجعفر مصفا ترجمه‌های خود را بر آثار دو نویسنده متمرکز کرده بود؛ جیدو کریشنا مورتی و کارن هورنای. گزینش ترجمه‌ها هم براساس همان موضوعاتی است که خود بدان علاقه‌مند است و باورش دارد.
از جمله کتاب‌های کریشنا مورتی می‌توان به حضور در هستی، نگاه در سکوت، فراسوی خشونت، شادمانی خلاق، شرح زندگی، شعله‌ی حضور و مدیتیشن، تعالیم کریشنا مورتی و عشق و تنهایی اشاره کرد.
مورتی در کتاب «حضور هستی» فکر را نقطه‌ی مقابل عشق می‌گذارد و می‌نویسد «احساس، زمان و فاصله، احساس جدا بودن و اندوه ناشی از آن حاصل یک فعل و انفعال فکری است.» نشر نیلوفر در سال آن را منتشر کرد.
«نگاه در سکوت» به ما می‌آموزد که چطور با زیستن عمیق در آنات بی‌زمان می‌شود بر مرگ و زندگی ظاهری غلبه پیدا کرد و به کیفیتی ورای آنها دست یافت. نشر قطره در سال آن را منتشر کرد.
«فراسوی خشونت» کریشنا مورتی همسویی بسیاری با کتاب هله‌ی مصفا دارد. موضوع مشترک خشونت که وجه مشترک اغلب آدم‌هاست و مورتی در این کتاب می‌خواهد به مخاطب بیاموزاند که چگونه می‌توان خود را از خشونت فارغ گرداند و به فراسوی خشم قدم گذاشت.
مورتی در کتاب «شادمانی خلاق» نکته‌ی مهمی را مطرح می‌کند و آن این است که بعضی آدم‌ها به غلط فکر می‌کنند که شادی سهم آدم‌های معدودی است، حال آنکه آدمی ذاتاً استعداد و ظرفیت شادمانه زیستن و خلاقیت و در ارتباط بودن با چیزی را داریم که بی‌زمان است و در چارچوب هستی زمان‌مند نمی‌گنجد.
«شرح زندگی» توجه انسان‌ها را به عشق جلب می‌کند و اهمیتی که برای هر فرد دارد. درک عشق در زندگی آدمی آن‌قدر مهم است که اگر بر مسند قدرت هم تکیه زده باشید اما فارغ از شکوه و زیبایی عشق باشید، آن زندگی هیچ معنایی ندارد و خیلی زود رنج و بدبختی و پریشانی غلبه پیدا می‌کند. نشر نیلوفر ترجمه‌ی مصفا را از این کتاب منتشر کرده است.
همچنین مورتی در کتاب دیگرش با عنوان «عشق و تنهایی» توصیه می‌کند که اگر آدمی بتواند چنان آزادانه و فارغ از دنیای پیرامونش که سراسر رنج و اندوه است بشود آن موقع است که می‌تواند عشق را کشف و درک و دریافت کند.
وی همچنین سه کتاب از کارن هورنای ترجمه کرده است:
«تضادهای درونی ما» از جمله کتاب‌های کارن هورنای روانپزشک آلمانی قرن نوزدهم است که اغلب پژوهش‌هایش درباره‌ی روانکاوی شخصیت آدمی است. وی برخلاف فروید که معتقد بود غرایز جنسی علت اساسی بیماری‌های روانی است، معتقد است که سرچشمه‌ی بیماری‌های روانی هر کس را بایستی در روابط خشن و ناهنجار افراد با کودک جست و واکاوی کرد. این کتاب هم ریشه‌ی تضادهای درونی آدمی را در کودکی و ارتباطات ناهنجار با کودک واکاوی می‌کند.
«شخصیت عصبی زمانه‌ی ما» که از مهم‌ترین کتاب‌های پژوهشی هورنای است اصل دیدگاه روانکاوی او را بیان می‌دارد که «محیط نابهنجار دوران کودکی زمینه‌ساز اصلی عصبیت است و اضطرابی که از این طریق در وجود فرد پا می‌گیرد و ناتوانی فرد در مقابله با این اضطراب دو ستون اصلی عصبیت به شمار می‌آیند؛ و تضاد سه تمایل عمده‌ای که فرد در واکنش با محیط ناسالم به صورت برتری‌طلبی، مهرطلبی و انزواطلبی پدید می‌آید مسئله‌ی لاینحل فرد عصبی می‌گردد.»
«عصبیت و رشد آدمی» سومین اثر از هورنای است که مصفا آن را ترجمه کرده است. این کتاب نیز همچون دیگر کتاب‌هایی که مصفا ترجمه کرده یا به قلم خود نوشته آموزه‌هایی برای آدمی است و این نکته را بیان می‌کند که همان‌طور که خواه ناخواه تخم و نهال یک گل باید رشد کند و در طول رشد از برخی آفات باید حفظ شود تا در نهایت رشدش به یک شاخه گل ختم می‌شود و این رشد جزو طبیعی و ذاتی‌اش است، آدمی هم باید رشد کند و بزرگ شود؛ چه بهتر که او نیز در طول رشد و بزرگ‌شدنش خود را از آفات بسیار در مسیر مصون دارد تا مجالی برای رشد فضایل انسانی بیابد و آنها را بپروراند.
نسخه صوتی آثار محمدجعفر مصفا
از آنجایی که بعضی مخاطبان کتاب‌ها عادت دارند به کتاب‌ها گوش بدهند، مؤسسه‌ی نوین کتاب و نشر واوخوان چند کتاب مصفا را به صورت صوتی تولید کرده‌اند. عصبیت و رشد آدمی، تضادهای درونی ما، سکون و حرکت، عشق و تنهایی و تعالیم کریشنا مورتی از جمله‌ی این کتاب‌هاست.
