فریدون مجلسی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های فریدون مجلسی
فریدون مجلسی مترجم، نویسنده و دیپلمات ایرانی یکی از کسانی است که با آثار ترجمه‌ای خود، نقشی تأثیرگذار در آشنایی جامعه‌ی ایرانی با ادبیات جهان ایفا کرده است. آثار او نه‌تنها به بازتاب شرایط سیاسی و اجتماعی ایران می‌پردازند، بلکه درک عمیقی از تاریخ و فرهنگ جهانی را در مخاطبان ایجاد کرده‌اند. مجلسی با سبک خاص و ترجمه‌های دقیق خود، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات‌معاصر ایران به دست آورده است.
بیوگرافی فریدون مجلسی
فریدون مجلسی در سال ۱۳۲۳ در تهران متولد شد. ابتدا تحصیلش را در دبستان نوبنیاد فیروزکوهی آغاز کرد و بعد به یکی از بنام‌ترین دبیرستان‌های آن زمان رفت؛ دبیرستان فیروزبهرام در آن دوره با اساتید دانشگاهی هدایت می‌شد و همین موضوع این نویسنده، دیپلمات و مترجم پرکار ایرانی را در مسیر مطالعه و فضای فرهنگی قرار داد.
فریدون مجلسی بعد از دیپلمی که در سال ۱۳۴۱ دریافت کرد، به دانشکده‌ی نفت آبادان رفت؛ اما بعد متوجه شد که در اعلام نتایج کنکور در دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران رتبه کسب کرده است؛ بنابراین توانست در سال ۱۳۴۵ از دانشگاه تهران لیسانس خود را دریافت کند.
او حتی در دوران خدمت سربازی هم تحصیلش را ادامه داد و در آزمون جذب وزارت امور خارجه نیز نام‌نویسی کرد و بعد از به پایان رساندن خدمت سربازی خویش در وزارت امور خارجه شروع به کار کرد.
او در سال ۱۳۵۱ دوباره به ایران بازگشت و تحصیلاتش را در مقطع کارشناسی‌ارشد در دانشگاه علوم سیاسی تهران ادامه داد. بعد از انقلاب نیز به دلیل مشکلاتی که برایش به وجود آمد، از کار دولتی فاصله گرفت.
فریدون مجلسی تجربه زیسته‌ی سیاسی عمیقی دارد، او همواره به فرهنگ و ادبیات ایران نزدیک بوده، سالیان سال ترجمه کرده و از جایی به بعد شروع به تألیف کرده است. آثار ارزشمند او در زمینه‌ی فرهنگ و فضای تاریخی و ملی ایران، اهمیت داشته و موردتوجه قرار گرفته است.
ترجمه‌های فریدون مجلسی
شوهر کمونیست من
از ترجمه‌های مطرح فریدون مجلسی می‌توان به شوهر کمونیست من، نوشته‌ی فیلیپ راث اشاره کرد. این اثر راث، رمانی سیاسی بود که به وقایع ماجرای تصفیه‌ی بزرگ کمیته‌ی فعالیت‌های ضدآمریکایی کنگره‌ی آمریکا اشاره داشت. این کتاب که شرح داستانی‌اش در نیمه‌ی دوم سده‌ی بیستم میلادی می‌گذرد، پیدایش و سقوط یکی از گردن‌کلفتان آمریکا را روایت می‌کند، داستان ایرا رینگولد که ستاره‌ی جریان‌ساز رادیو در دهه‌ی ۴۰ بود، به‌مرور گرفتار جریان مک‌کارتیسم شد و زندگی‌اش دگرگون گردید. فیلیپ راث بخش بزرگی از این رمان را با استفاده از داده‌های مستند تاریخی به نگارش درآورده است. این کتاب که فریدون مجلسی با ظرافت بسیاری به فارسی برگردانده، بی‌شباهت به واقعیت‌های تاریخی ما و فضای خفقان‌آمیز کودتای ۲۸ مرداد نیست و برای خواننده‌ی ایرانی که آگاه به جریانات سیاسی است، تأویل‌پذیر بوده و جذابیتی بیشتر خواهد داشت.
منم کلودیوس
منم کلودیوس نوشته‌ی رابرت گریوز رمانی تاریخی است که جنبه‌های تأثیرگذاری از موقعیت‌های عبرت‌آموز تاریخی را روایت کرده است. لحظاتی که در این رمان شرح داده شده، به جهاتی نشان‌دهنده‌ی پیشرفت‌ها و فرازهای فلسفی تاریخ بشر است و از دیگر سو چگونگی انحطاط اخلاقی بشر و بی‌اعتبارشدن ارزش‌ها و آزادی‌های انسانی را نمایان می‌کند. وقایعی که از شخصیت‌های تاریخی در این کتاب آمده، تأویل‌پذیر به دوران مدرن و دیکتاتورهای سده‌ی گذشته نیز هست. آزمندی‌های فرمانده گاردش سیانوس را می‌توان در استالین نیز جستجو کرد، همچنین شخصیت‌های دیگری که ما مشابهشان را با صدام حسین، قذافی و بسیاری دیگر در امروز تاریخ می‌شناسیم. از همین رو، منم کلودیوس با هشیاری بسیاری توسط فریدون مجلسی انتخاب و به فارسی منتشر شده است.
فروپاشی
یکی دیگر از انتخاب‌های فریدون مجلسی برای ترجمه، کتابی از جرد دایموند است که جایزه‌ی پولیتزر را دریافت کرده و مستندی از آن ساخته شده است. فروپاشی یا چگونه جوامع راه فنا یا بقا را بر می‌گزینند، اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ به چاپ رسیده است. این کتاب به سرنوشت تمدن‌های بسیار بزرگ و ارزشمندی در طول تاریخ اشاره دارد که چگونه به فروپاشی رسیدند و امروز از آن‌ها چیزی به جز ویرانی و تباهی در دسترس نیست.
خواننده در این اثر تحلیلی به تأمل واداشته می‌شود و الگوهای زوال و فروپاشی تمدن‌ها را در می‌یابد. آسیب‌های زیست‌محیطی، رشد نالازم جمعیت، تغییرات اقلیمی و تصمیمات اشتباه سیاسیون، از عوامل بسیار تأثیرگذار در زمینه‌ی انحطاط‌های تاریخی هستند. در نگارش این کتاب سعی شده است تا چونان یک راهنما، درس عبرتی باشد برای اکنون جوامعی که وضعیت نامشخص و لغزانی در کشور دارند و بایستی تصمیمات سیاسی مهمی بگیرند.
مردگان زرخرید
مردگان زرخرید یکی از آثار معروف نیکولای گوگول است، کتابی خواندنی که به زندگی شهروندان درجه‌دو و رعایای شبه برده در روسیه می‌پردازد، نگاه ویژه و طنزآلود نویسنده، سیاست‌های دولتی را به سخره می‌گیرد. چاپ و انتشار این کتاب در زمان خودش با حرف‌وحدیث بسیاری همراه بود. رویکرد زهرآلود کتاب، خصومت طبقه‌ی مالکین را تحریک کرد و آنان به طور علنی این کتاب گوگول را توهین به خویش پنداشتند. این نویسنده با تیزهوشی آنان را به پایان اثر و جلد دوم این کتاب ارجاع می‌داد تا آرام بگیرند، اما گوگول پس از نگارش جلد دوم این اثر در دوران افسردگی‌اش آن را سوزاند و کتاب هیچ‌وقت منتشر نشد. حتی نویسندهی دیگری شروع به ادامه‌دادن داستان این کتاب به‌عنوان جلد دوم کرد، اما اثرش بسیار ناموفق بود.
این کتاب آورده است که رعایای ستم‌دیده چطور در شرایطی دشوار حق مهاجرت به شهر را ندارند و باید چونان برده روی زمین‌های ملاکان به کشاورزی بپردازند. چیچیکف شخصیت طمع‌کار این رمان، بردگان و رعایای زیادی را تلاش می‌کند خریداری کند. در روند این داستان، آداب‌ورسوم مردم روسیه‌ی قرن نوزدهم به‌خوبی و با جزئیات بسیاری نمایان می‌شود، فریدون مجلسی این کتاب را برای علاقه‌مندان ادبیات روس، به فارسی روانی ترجمه کرده است.
دژ
رمان اسکاتلندی دژ اثر موفقی از ای جی کرونین است که مهم‌ترین رمان این نویسنده محسوب می‌شود و در همان سالی که منتشر شد، کتاب ملی آن سال انتخاب گردید. کتابی که پرمخاطب‌ترین کتاب نیمه‌ی اول قرن بیستم نیز عنوان گرفت. روایت داستانی این اثر پزشکان را نقد نمی‌کند، بلکه سیستم محدودکننده‌ی آنان را در انگلستان به نقد می‌گیرد. جزئیات داستانی این اثر به شکلی تأویل‌پذیر برای جامعه‌ی پزشکان ایرانی نیز تأثیرگذار بوده است.
شاه و دربار ایران
فریدون مجلسی کتاب شاه و دربار در ایران نوشته‌ی لوید لولین جونز را به فارسی ترجمه کرده است. شاه و دربار در ایران به استنادات تاریخی ایران باستان بر می‌گردد که برگرفته از آثار یونانیان آسیای صغیر هستند. نگاه این کتاب جانب‌دارانه، از بیرون به درون ایران است.
ایران سرزمین مقدس
پرفروش‌ترین کتاب در مورد امپراتوری روم قرن چهارم، ایران سرزمین مقدس بوده است. این کتاب نقش و تلاش گسترده‌ای در جلوگیری از مسیحیت داشته و یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی گورویدال محسوب می‌شود.
آب در غربال
کتاب آب در غربال داستان زندگی روکمانی، دختری روستایی از هند را روایت می‌کند که در مواجهه با خشکسالی، بادهای سمی و شرایط سخت زندگی در یک مزرعه‌ی آفت‌زده، تلاش می‌کند امید را زنده نگه دارد. این رمان به قلم نویسنده‌ای ناشناخته از هند و با ترجمه‌ی فریدون مجلسی منتشر شده است. داستان از زبان روکمانی به‌صورت اول‌شخص نقل می‌شود و روایتگر زندگی او از سن ۱۲ سالگی، هنگامی که به‌اجبار ازدواج می‌کند، تا پایان عمرش است. کتاب در نهایت به بررسی مفاهیمی مانند زندگی، عشق، فقر، مرگ و بقا پرداخته و تصویری لطیف از یک زندگی سخت اما پر از امید و عشق به‌جای می‌گذارد.
هویت و خشونت
کتاب هویت و خشونت اثر آمارتیا سن یک تحلیل فلسفی عمیق از نقش هویت در بروز خشونت‌های اجتماعی است. سن در این کتاب استدلال می‌کند که خشونت‌های مرگبار جوامع به میزان زیادی ناشی از سردرگمی و نفرت ناشی از تقسیم‌بندی‌های ساده‌انگارانه‌ی انسان‌ها بر اساس نژاد، مذهب و طبقه است. او به نقد این تقسیمات پرداخته و چشم‌اندازی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد برخلاف تمایل به خشونت و جنگ در سال‌های اخیر، جهان می‌تواند به سمت صلح حرکت کند. سن که استاد اقتصاد و فلسفه در دانشگاه هاروارد است، جایزه نوبل اقتصاد را در سال ۱۹۹۸ دریافت کرد.
نظریه‌های جباریت از افلاطون تا آرنت
کتاب نظریه‌های جباریت از افلاطون تا آرنت نوشته‌ی راجر بوشه به بررسی نظریات متفکرانی چون افلاطون، ارسطو، ماکیاولی، توکویل، ماکس وبر و هانا آرنت درباره‌ی استبداد می‌پردازد. بوشه نشان می‌دهد که چگونه این اندیشمندان استبدادهای زمان خود را تحلیل کرده‌اند و درس‌هایی که از آن‌ها می‌توان برای درک استبدادهای قرن بیستم گرفت. کتاب با نثری ساده و جذاب نوشته شده و به تحلیل استبداد و نحوه‌ی مقابله با آن پرداخته است. بوشه در این اثر به یک سنت کمتر شناخته‌شده در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی اروپا اشاره کرده و به طور خلاقانه آن را بازنویسی می‌کند.
تاریخ سری
تاریخ سری کتابی از پروکوپیوس قیصریه‌ای است که چهره‌ای کاملاً متفاوت از امپراتور یوستی‌نیان و همسرش، تئودورا ارائه می‌دهد. این اثر در دوران حیات نویسنده امکان انتشار نداشت و ظاهراً بیش از یک قرن پس از مرگ او منتشر شد. پروکوپیوس که وقایع‌نگار و منشی بلیزاریوس، سردار بزرگ روم، بود، در مجموعه‌ای هفت‌جلدی با عنوان تاریخ جنگ‌ها، روایتی رسمی از جنگ‌های امپراتوری روم شرقی، ازجمله نبردهای آن با خسرو انوشیروان ساسانی، ارائه کرده است. دو جلد از این اثر که درباره‌ی جنگ‌های ایران و روم است، پیش‌تر به فارسی ترجمه شده و از منابع مهم تاریخی به شمار می‌رود؛ اما در تاریخ سری، پروکوپیوس از روایت رسمی فاصله می‌گیرد و به افشای آنچه حقایق و مفاسد دوران یوستی‌نیان و دربار او می‌نامد، می‌پردازد. او امپراتور را شخصی شیطانی و نابخرد، و تئودورا را زنی بی‌رحم و بی‌اخلاق معرفی می‌کند. این کتاب تصویری تیره و رسواکننده از قدرت در روم شرقی ارائه می‌دهد، به‌گونه‌ای که محققان آن را نوعی تاریخ‌نگاری افشاگرانه و منحصر‌به‌فرد در عصر خود می‌دانند.
خدایگان کلودیوس
خدایگان کلودیوس، رمانی تاریخی از رابرت گریوز است که ادامه‌ای بر رمان مشهور من، کلودیوس محسوب می‌شود. این کتاب زندگی و سلطنت سیزده‌ساله‌ی امپراتور کلودیوس را روایت می‌کند و تصویر زنده‌ای از انحطاط و شکوه روم در دوران افولش ارائه می‌دهد. کلودیوس که در آغاز فردی منزوی و اهل مطالعه بود، پس از رسیدن به تاج و تخت، درگیر گرداب سیاست و توطئه‌های دربار شد. سرانجام، او به سرنوشتی مشابه بسیاری از امپراتوران پیش از خود دچار و به دست نزدیکانش مسموم شد.
آخرین مرز
آخرین مرز، رمانی تاریخی از هاوارد فاست است که بر اساس یک واقعه‌ی واقعی در نیمه‌ی قرن نوزدهم نوشته شده است. این کتاب روایتگر مبارزه‌ی سرخ‌پوستان آمریکایی است که از سرزمین‌های سرسبز اجدادی خود به بیابان‌های خشک و بی‌آب‌وعلف رانده شدند و برای آزادی و حق خود جنگیدند. فاست با پژوهشی گسترده، از آرشیوها و بایگانی‌های دولتی و نظامی بهره گرفته و برای انطباق هرچه بیشتر داستان با واقعیت، به محل وقوع رویدادها سفر کرده و با بازماندگان آن دوران گفت‌وگو کرده است. آخرین مرز تنها شرح فجایع واردشده بر این قوم نیست، بلکه احساسات، عواطف و درگیری‌های شخصیت‌هایی را که در این ماجرا نقش داشته‌اند، به تصویر می‌کشد.
عیسای پادشاه
عیسای پادشاه، رمانی نیمه‌تاریخی از رابرت گریوز، نخستین‌بار در سال ۱۹۴۶ منتشر شد. این کتاب، عیسی را نه به‌عنوان پسر خدا، بلکه به‌عنوان فیلسوفی با ادعای مشروع بر تاج‌وتخت یهودا معرفی می‌کند. گریوز باتکیه‌بر روایت‌های تاریخی و کتاب مقدس، داستان را از دیدگاه آگابوس دکاپولیتن، یک مقام رسمی در دوران دومیتیان، بازگو می‌کند. رمان در سه بخش به بررسی ریشه‌های دودمانی عیسی، زندگی و آموزه‌های او و در نهایت، مرگ و رستاخیز او می‌پردازد. گریوز در تفسیری تاریخی در پایان کتاب تأکید می‌کند که هر عنصر مهم داستان، هرچند بر اساس سنت‌های ضعیف، دارای مبنای تاریخی است.
ایران‌هراسی
ایران‌هراسی نوشته‌ی هگایی رام، استاد دانشگاه تل‌آویو، نگاهی انتقادی به جایگاه ایران در ذهنیت جامعه‌ی اسرائیل دارد. این کتاب با بررسی مفهوم «آریایی کردن فرهنگی اسرائیل» به تضادهای هویتی در این کشور می‌پردازد. رام چگونگی سلطه‌ی فرهنگی اشکنازی‌ها بر اسرائیلی‌های شرقی و تبعیض علیه یهودیان مهاجر از خاورمیانه، از جمله ایرانیان را تحلیل می‌کند. همچنین، مهاجرت یهودیان ایرانی به اسرائیل در دو مرحله و نقش این کشور به‌عنوان سکوی پرتابی برای مهاجرت به آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است.
پرسیکا
پِرسیکا روایت کتزیاس کنیدوسی، پزشک یونانی دربار ایران در اواخر قرن پنجم پیش از میلاد است که مشاهدات خود از زندگی درباری، سیاست، توطئه‌ها و رسوایی‌های شاهنشاهی پارس را به تصویر می‌کشد. این کتاب که توسط لوید لولین جونز نوشته شده، روایتی داستان‌گونه و ملودراماتیک از تاریخ ایران ارائه می‌دهد، جایی که اسطوره و واقعیت درهم‌آمیخته‌اند
مهاجران
مهاجران رمانی تاریخی از هوارد فاست، داستان دن لاوت، فرزند یک ماهیگیر ایتالیایی را روایت می‌کند که در سانفرانسیسکو اوایل قرن بیستم از فقر به ثروت می‌رسد. او با تلاش در صنعت حمل‌ونقل و ازدواج با دختر یک خانواده ثروتمند، جایگاه اجتماعی بالایی به دست می‌آورد، اما دلباختگی به زنی مرموز، همه‌ی موفقیت‌هایش را به خطر می‌اندازد. این کتاب که در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک‌تایمز قرار داشت، تصویری از جاه‌طلبی، عشق و فداکاری در دوران پرتلاطم تاریخ آمریکا ارائه می‌دهد.
کالکی
کالکی، از آثار مشهور گور ویدال، رمانی با فضای وهم‌انگیز و الهام‌گرفته از باورهای اساطیری هندو است. داستان درباره‌ی ظهور یک مسیحای خودخوانده در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ است، دورانی که گرایش به مرشدان و معنویت‌گرایی کاذب در آمریکا اوج گرفته بود. ویدال نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها برای پذیرش اعتقادات ویرانگر آمادگی دارند و این منجیان اغلب در مرز جنون، به دنبال ارضای امیال خودخواهانه‌شان هستند. او از افسانه ظهور کالکی که طبق آیین هندو نابودی انسان‌ها را در پی دارد، الهام گرفته و داستانی انتقادی درباره‌ی باورهای وهم‌آلود و سرنوشت بشر آفریده است.
خشم
خشم، آخرین رمان فیلیپ راث، داستان مارکوس مسنر، جوانی یهودی در دهه‌ی ۱۹۵۰ را روایت می‌کند که برای فرار از سخت‌گیری‌های پدرش و محدودیت‌های جامعه، به کالجی در اوهایو می‌رود. او درگیر تضادهای روحی، اجتماعی و تبعیض‌های پنهان می‌شود. راث در این رمان، با نگاه انتقادی، اخلاق‌مداری محافظه‌کارانه و پوچی آن را به چالش می‌کشد و عصیان نسل جوان را به تصویر می‌کشد.
نگاهی به تألیفات و کتاب‌های فریدون مجلسی
از تألیفات مهم فریدون مجلسی می‌توان به کارنامک من شاپور اورمزد، کتاب تاریخی و داستانی اشاره کرد. اثر ماندگار دیگر او ولی افتاد مشکل‌ها نام دارد که روایتی از ملی‌شدن صنعت نفت در راه سعادت ملت ایران است. عواقب این بزنگاه مهم تاریخی در تاریخ ایران نقش بسیار مهم و قابل‌توجهی دارد. نویسنده با راویانی واقعی و فرضی جریانی مهم در تاریخ ایران را به شکل داستانی در شانزده فصل بازگو می‌کند، فصل‌های این کتاب خواندنی عبارت‌اند از: دیدار با فرید، روایت فرید، آخرین چالش، روایت من، در خانه‌ی قراگُزلو، در دفتر دکتر شیدفر، آخرین دیدار آموزشی در خانه‌ی قراگُزلو، گفت‌وگو با آدم‌بزرگ‌ها، کافه فیوما، در دفتر ارسلان خلعتبری، جشن تولد شیرین، از اختلاف حقوقی تا دشمنی سیاسی، دوام قهر، گفت‌وگو در دفتر ارسلان خلعتبری، اسیر سراب و پرده‌ی آخر.
از دیگر تألیفات مهم این تاریخ‌دان و نویسندهی ایرانی می‌توان به مجموعه‌مقالات تحلیلی او اشاره کرد که در دو جلد کتاب با عنوان گذر از چهره‌ها گردآوری شده‌اند. این یادداشت‌ها طی ده سال، درباره‌ی مکان‌ها، شهرها و کشورها نوشته شده‌اند. یادداشت‌های که از محله‌های تهران آغاز می‌شوند و سپس به وقایع مرتبط با ایران در خارج از مرزها می‌پردازند. ایران و وضعیت سیاسی‌اش را نیز در خارج از مرزها بررسی می‌کند، چرایی وطن‌دوستی و مهر به ایران در تمامی رویکرد نوشتاری این کتاب به چشم می‌آید.
