شهین نجف‌زاده
زندیگنامه و معرفی آثار شهین نجف زاده
شهیندخت یا شهین نجف زاده (Shahin Najafzade)، گوینده و بازیگر رادیو است که به‌خاطر رفتن روی صحنه‌ی تئاتر و نقش‌آفرینی در سینما و تلویزیون نیز شهرت دارد. صدای گرم و گیرای نجف‌زاده که از دهه‌ی ۶۰ به دنیای پرجاذبه‌ی رادیو قدم گذاشت، گوشه‌ای از خاطرات جمعی همه‌ی مردم ایران است. این صداپیشه، سال‌هاست که در حوزه‌ی کتاب‌های صوتی نیز فعالیت داشته و گویندگی آثار پرشمار و محبوبی را در کارنامه دارد.
بیوگرافی شهین نجف زاده
شهین نجف‌زاده ۲۵ بهمن ۱۳۳۸ شمسی در شهر شوشتر استان خوزستان به دنیا آمد. هنر را با تئاتر و از برنامه‌های پیشاهنگی مدارس و در همان شهر کوچک و سنتی شوشتر آغاز کرد. در ۱۵سالگی شوشتر را برای ادامه تحصیل در دبیرستان شبانه‌روزی ترک کرد و ساکن خرمشهر شد. محیط فرهنگی خرمشهر سبب شد که یک گام به علایق خود در حوزه‌های هنری و ادبی نزدیک‌تر شود. مهم‌تر از همه اینکه در خرمشهر عاشق شد!
آشنایی او و محسن شاه‌ابراهیمی، طراح صحنه و لباس و جلوه‌های ویژه در خرمشهر، بعدها به ازدواج آن دو منتهی شد. نجف‌زاده و همسرش پس از ازدواج به ایتالیا رفتند و مدتی ساکن آن کشور شدند. بازگشت آن‌ها مقدمه‌ی حضور حرفه‌ای نجف‌زاده در بازیگری رادیو، تئاتر، تله‌تئاتر و تلویزیون ایران بود.
از آزمون دوبلاژ تا ورود به رادیو
نجف‌زاده و شاه‌ابراهیمی در بازگشت از ایتالیا ساکن تهران شدند؛ چون خرمشهر گرفتار جنگ و خانواده‌ی همسرش تمام زندگی خود را در این شهر ازدست‌داده بود. او در شهر جدیدش ابتدا در آزمون دوبلاژ شرکت کرد، اما موقع گزینش رد شد. سپس در همین شهر تهران، خود را برای آزمون سراسری و دشوارتر رادیو آماده کرد. در آزمون رادیو پذیرفته شد و پیش از آنکه در سال ۱۳۶۴ صدای او به گوش مردم ایران برسد، مدتی تکنیک‌های اجرا را در رادیو آموخت.
گرفتن مدرک فوق‌دیپلم بازیگری رادیو به سال ۱۳۶۳ از دستاوردهای او در همین دوره‌ی زمانی است. حمید سمندریان ازجمله استادان او بود. همین هنرمند بود که او را به‌خاطر تشابه اسمی با یکی دیگر از هنرآموزانش به‌جای شهین «شهیندخت» نامید.
بازیگری رادیو، اجرای آثار کلاسیک و «جعبه‌ی موسیقی»
شروع کار نجف‌زاده در رادیو با بازیگری بود. اغلبِ نمایش‌هایی که در رادیو اجرا می‌کرد، برگرفته از نمایشنامه‌ها و ادبیات کلاسیک دنیا بود که بین مردم شنوندگان بسیاری داشت. در نخستین بازی‌های خود نقش‌های کوچکی به عهده می‌گرفت؛ ایفای نقش یک خدمتکار در نمایشی که آنتوان چخوف خالقش بود، ازجمله‌ی آن آثار به شمار می‌آید.
یکی از معروف‌ترین برنامه‌های رادیویی که طی سالیان اخیر گویندگی کرده، برنامه‌ی «جعبه‌ی موسیقی» است. او در این برنامه به‌جای مریم نشیبا و پس از این پیش‌کسوت گویندگی کرد. «جعبه‌ی موسیقی» به‌نوعی تحلیل آثار سینمایی و پیوندی بین آهنگ و جهان تصویر است.
ورود به دنیای فیلم و سریال با «یاد و دیدار»
برای نجف‌زاده جهان بازیگری روی پرده‌ی سینما با «یاد و دیدار» و در سال ۱۳۶۶ آغاز شد. «تمام وسوسه‌های زمین» (۱۳۶۸) یکی دیگر از آثار سینمایی او است که همسرش نیز در آن حضور داشت. فیلم‌های «باغچه‌بان» و «بمب؛ یک عاشقانه» از کارهای او جدیدتر او است که به ترتیب در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۶ به نمایش درآمدند.
او در سریال‌های متعددی نقش‌آفرینی کرد، اما بازی در «بی‌گناهان» (۱۳۸۷) و «همه‌ی بچه‌های من» (۱۳۸۷) بیش از دیگر آثارش در ذهن مردم ماند. ماندگارترین اثر او که بین نجف‌زاده و مردم پیوند تنگاتنگی ایجاد کرد، سریال «مختارنامه» (۱۳۸۹) بود. طراحی صحنه و لباس نیز از علایق و تخصص‌های او بوده است.
نجف‌زاده در سینما و تلویزیون نقش‌های کوتاه، اما به‌یادماندنی ایفا کرده است. یکی از آن‌ها بازی نجف‌زاده سریال «مختارنامه» و در نقش زنی بادیه‌نشین و عرب است. پختن کله‌پاچه، سکانسی ماندگار از بازی نجف‌زاده در این مجموعه است که بین مردم محبوبیت یافت و بارها درباره‌ی آن از او سؤالاتی پرسیدند.
مروری بر مهم‌ترین کتاب‌های صوتی با صدای شهین نجف‌زاده
بیش از یک دهه است که شهین نجف‌زاده، به‌صورت تخصصی و مداوم کتاب‌های صوتی تهیه می‌کند و تاکنون نیز آثار نامدار و پرطرفداری را خوانده یا می‌توان گفت بازی کرده است.
ادبیات خارجی
کار نجف‌زاده در دنیای کتاب صوتی با «نامه‌های عاشقانه‌ی یک پیامبر» (۱ ساعت و ۵۵ دقیقه) آغاز شد. گوینده‌ی اصلی این کتاب، پیام دهکردی، هم‌بازی او در سریال «بی‌گناهان» است. این کتاب که اولین کتاب صوتی نجف‌زاده است، مجموعه نامه‌های جبران خلیل جبران به ماری هسکل محسوب می‌شود. ناشر صوتی این اثر نیز نوین کتاب گویا است.
«ماریا کانسپسیون» (۱ ساعت و ۴ دقیقه) اثر کاترین آن پورتر نیز یکی دیگر از کتاب‌هایی است که نجف‌زاده با همکاری نوین کتاب گویا تهیه کرد. ماجرای کتاب درباره‌ی زنی مکزیکی است که در حصار جامعه‌ای سنتی و ارزش‌های فرهنگی پیچیده زندگی می‌کند. ترجمه‌ی این کتاب که داستانش با ماجراهایی چون قتل و خیانت آمیخته است، کاری از زهره ملایی نظام‌آبادی به‌حساب می‌آید.
اثر معروف دیگری که نجف‌زاده آن را صوتی کرده است، کتابی از کالین مکالو با نام «پرنده‌ی خارزار» (۲۹ ساعت و ۱۳ دقیقه) به شمار می‌آید. این اثر پرطرفدار کاری از انتشارات ماه آوا با ترجمه‌ی مهدی غبرائی است. «پرنده‌ی خارزار» رمانی پرماجرا از سه نسل خانواده‌ی کلیریس است که در مرکز آن مگی تنها دختر خانواده قرار دارد. ماجراهای رمان با بیم و امید شخصیت‌هایش در نقطه‌ای بیابانی از کشور استرالیا پیوند خورده است.
«زندگی، جنگ و دیگر هیچ» (۱۸ ساعت و ۱۵ دقیقه) نوشته‌ی اوریانا فالاچی اثر دیگری است که نجف‌زاده آن را صوتی کرده است. این کتاب با ترجمه‌ی لیلی گلستان و ناشر کتاب‌های صوتی، یعنی نوین کتاب گویا در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد. «زندگی، جنگ و دیگر هیچ» خاطرات تکان‌دهنده‌ی نویسنده‌اش از حضور در جنگ ویتنام است.
یکی دیگر از کتاب‌های صوتی نجف‌زاده که مثل دیگر آثارش محبوبیت دارد، اثری از آنا گاوالدا با عنوان «دوست داشتم کسی جایی منتظرم باشد» (۴ ساعت و ۴۰ دقیقه) است. این کتاب دربرگیرنده‌ی ۱۳ داستان کوتاه است که اتفاقاتشان با عشق و تنهایی پیوند دارد. نوین کتاب گویا نیز ناشر آن است.
«شایو» (۴ ساعت و ۵۳ دقیقه) کاری از نشر نوین کتاب گویا با صدای نجف‌زاده است. این کتاب به قلم اوسامو دازای و ترجمه‌ی مرتضی صانع روایتگر سقوط یک خانواده‌ی اشرافی در ژاپن پس از جنگ دوم جهانی است.
ادبیات ایرانی
«علویه خانم» (۱ ساعت و ۲۸ دقیقه) کاری از صادق هدایت با صدای نجف‌زاده و به کوشش نشر نوین کتاب گویا در اختیار دوستداران کتاب صوتی قرار دارد. خواننده در این کتاب با زنی روسپی همراه می‌شود که عازم زیارت است.
یکی دیگر از آثار ادبی ایران که نجف‌زاده خوانده، «پرنده‌ی من» (۳ ساعت و ۲۵ دقیقه) به قلم فریبا وفی است. شخصیت اصلی این داستان اجتماعی زنی متأهل و درگیر روزمرگی است و مهاجرت از جمله پدیده‌هایی به شمار می‌آید که در آن به زبان ادبیات واکاوی می‌شود.
نجف‌زاده «خواب گل سرخ» اثر چیستا یثربی را نیز به‌صورت صوتی و زیر نظر نوین کتاب گویا تهیه کرده است. «خواب گل سرخ» داستان آدم‌های معمولی است که برای رهایی از تنهایی تلاش می‌کنند، اما راه درازی پیش رو دارند.
نقدی بر آثار و گویندگی شهین نجف‌زاده
طی آیین تجلیل از نجف‌زاده که در آستانه‌ی شب یلدا، یعنی آذر ۱۴۰۲ برگزار شد، به علت حضور گسترده‌ی این هنرمند در عرصه‌های مختلف هنری و درخشش او در هر یک از آن‌ها او را «آرتیست» خواندند.
قدرت صداپیشگی در نمایش رادیویی و کتاب
توانایی نجف‌زاده در انتقال حس و چگونگی برخورد او با کلام مورد توجه منتقدان بوده است. او نمایش‌های کلاسیک و طولانی متعددی را سال‌ها در رادیو و با همین صدای گیرا و گرم اجرا کرد. بعدها که این‌گونه آثار از دنیای رادیو کنار گذاشته شد، از مسیر خواندن کتاب‌های صوتی به قلمرو محبوب ادبیات کلاسیک روی آورد. بنابراین، خواندن کتاب‌های ماندگار و فاخر یکی از اهداف همیشگی این هنرمند بوده است. درواقع، همان قدرت صدا و توانایی صداپیشگی بر کیفیت و جاذبه‌ی کتاب‌های صوتی او نیز اثر گذاشت.
