کتاب دستور الکاتب فی تعیین المراتب؛ جلد اول

کتاب دستور الکاتب فی تعیین المراتب؛ جلد اول اثری از محمد بن هندوشاه نخجوانی «شمس منشی» است که در دو جلد با تصحیح و تحقیق علی اکبر احمدی دارانی منتشر شده است. 

مؤسسه پژوهشی میراث مكتوب در سال ۱۳۷۲ شمسی به قصد حمایت از كوشش‌های محققان و مصححان و احیا و انتشار مهمترین آثار مكتوب فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی با نام «دفتر نشر میراث مكتوب» و با كمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأسیس شد. پس از یک دهه فعالیت، مؤسسه نخست به «مركز نشر میراث مكتوب» و سپس در سال ۱۳۸۴ شمسی با دریافت مجوز چهار گروه پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به «مؤسسه پژوهشی میراث مكتوب» تغییر نام داد و علاوه بر كار نشر به كار پژوهشی نیز رو آورد.

فعالیت‌های موسسه میراث مکتوب بر تصحیح نسخه‌های خطی فارسی و عربی و تحقیق در متون، پژوهشهای متن شناسی، نسخه‌شناسی و فهرست‌نویسی، میراث‌های مشترک ایران و حوزه ایران فرهنگی، و تاریخ علم متمركز است.

میراث مكتوب آثار خود را در چند عنوان اصلی و بر اساس موضوع منتشر می كند. در حوزه متون كهن، منشورات مؤسسه به ۱۶ موضوع اصلی تقسیم می شود، از جمله زبان و ادبیات فارسی، علوم و معارف اسلامی، علوم و فنون، تاریخ و جغرافیا، متن‌شناسی، فهرست نسخه‌های خطی، نسخه‌برگردان، رسائل، ارج نامه‌ها، همایش ها و نكوداشت ها و ....

بخش اصلی این آثار به متون فارسی اختصاص دارد. بسیاری از این متون كه در سلسله­‌ای غیر از زبان و ادبیات فارسی نیز منتشر شده اند، به عنوان یک متن كهن فارسی نیز دارای اهمیت بسیارند.

جدای از این آثار، میراث مكتوب مجموعه‌ای با عنوان «كارنامه دانشوران اسلام و ایران» به چاپ می‌رساند. در این مجموعه متون كهن به قصد استفاده جوانان یا كسانی كه دانش استفاده از اصل متون كهن را ندارند، تلخیص، ساده‌نویسی و بازنویسی می شود

میراث مكتوب همچنین سه نشریه منتشر می‌كند:

«آینه میراث» كه دوفصلنامه است و هر شش ماه یكبار منتشر می شود و «ویژه کتابشناسی، نقد کتاب و اطلاع رسانی در حوزه متون» است. «گزارش میراث» كه فصلنامه است و به پژوهشهای «حوزه نقد و تصحیح متون نسخه شناسی و ایران شناسی» اختصاص دارد و میراث علمی ایران و اسلام که دوفصلنامه است و به «تاریخ علوم و فناوری دوره اسلامی» اختصاص دارد

افزون بر این، موسسه میراث مكتوب تا کنون نشست‌های نقد و بررسی متعددی درباره مباحث متن پژوهی و متون كهنِ منتشر شده در مؤسسه با حضور استادان و صاحب نظران برگزار كرده است. همچنین همایش‌هایی را در حوزه ‌های مختلف ادبی و فرهنگی و پژوهشی برگزار یا در برگزاری آنها مشارکت كرده است.

درباره کتاب دستور الکاتب فی تعیین المراتب؛ جلد اول

دستور الکاتب فی تعیین المراتب تصنیف محمّد‌ بن هندوشاه نخجوانی، مشهور به شمس منشی، یکی از مهم‌ترین متون فارسی در فنّ انشا و مجموعه‌ای از منشآت قرن هشتم هجری است. شمس منشی تصنیف این کتاب را به درخواست خواجه غیاث‌الدّین محمّد رشیدی (فرزند بزرگ خواجه رشید‌الدّین فضل‌الله همدانی و وزیر ابوسعید ایلخانی از ۷۲۴ تا ۷۳۶ ق)؛ آغاز کرده است؛ امّا سالها بعد، در روزگار سلطان اویس جلایری (۷۵۷ - ۷۷۷ ق) در ۷۶۷ ق، توفیق یافت، آن را به سامان برساند و به وی تقدیم کند. 

هدف شمس منشی از تصنیف این کتاب، ارائة شیوه‌نامه‌ای جهت سهولت فنّ انشا، برای طالبان بوده است. این کتاب در میان تمام مجموعه منشآت و شیوه‌نامه‌هایی که تا پیش از آن تصنیف شده‌اند، به لحاظ تنوّع در گستردگی یگانه است و همین مصنّف را بر آن داشته، کتاب خود را در تقسیم‌بندیهایی دقیق، سامان بدهد. 

سبک نگارش این کتاب فنّی و مصنوع است و از مهم‌ترین منابع تحقیق در تاریخ و نظام اداری دورة ایلخانی و سبک نثر فارسی؛ بویژه منشآت است. شمس منشی به تناسب مطلب از آیه‌های قرآنی، احادیث و روایات، اشعار، سخنان بزرگان و حکایتها و تمثیلها بهره گرفته است.

کتاب دستور الکاتب فی تعیین المراتب؛ جلد اول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

کتاب دستور الکاتب فی تعیین المراتب؛ جلد اول را به تمام دانشجویان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی پیشنهاد می‌کنیم.