کتاب سراج، تفسیر تربیتی و اجتماعی قرآن کریم؛ جلد اول

کتاب سراج، تفسیر تربیتی و اجتماعی قرآن کریم؛ جلد اول نوشته مجید خالق‌پور یکی از کتب تخصصی مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) برای پژوهشگران علوم قرآنی است.

مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، زیر نظر معاونت پژوهشی جامعه المصطفی(ص) العالمیه، با هدف ترویج و گسترش معارف اسلامی و نشر کتاب‌های مورد نیاز داخل و خارج از کشور در حوزه علوم اسلامی و انسانی از سال ۱۳۷۹ آغاز به کار نموده و مفتخر است تاکنون ۱۲۷۶ عنوان کتاب چاپ اول منتشر نموده که بعضی از آنها به چاپ دوازدهم نیز رسیده است. بیش از نیمی از کتاب‌های منتشر شده این مرکز آموزشی و نیمی از آن پژوهشی است.

فقه و اصول، کلام و عقاید، اخلاق و تربیت، ادیان و مذاب، معارف اسلامی، حدیث، ادعیه، تاریخ و علو سیاسی، علوم اجتماعی علوم قرآنی و تفسیر، اقتصاد اسلامی، ادبیات و بسیاری از حوزه های دیگر علوم انسانی و اسلامی در حوزه کاری مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) قرار دارند.

خواندن کتاب سراج، تفسیر تربیتی و اجتماعی قرآن کریم؛ جلد اول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

پژوهشگران و علاقه‌مندان به علوم قرآنی مخاطبان این کتاب‌اند.

بخشی از کتاب سراج، تفسیر تربیتی و اجتماعی قرآن کریم؛ جلد اول

در این آیه؛ به اولین و مهم‌ترین ویژگی منافقان یعنی؛ «خدعه با خدا و دین خدا و خدعه با مؤمنان» می‌پردازد. و این‌که آنان در این خدعه، ناکامند، هرچند که در درک ناکامی خود، ناتوانند.

خدعه با خدا ممکن نیست

خدای سبحان، عالم به نهان و آشکار هر موجودی است و هیچ صحنه‌ای ازصحنه‌های جهان هستی برای او غیب نیست {لَا جَرَمَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ} پس خدعه و پنهان کاری در برابر او ممکن نیست. اما منافقان بر اثر جهل به علم فراگیر خداوند از یک سو و مغرور شدن از ناحیه استدراج و امهال و مهلت الهی از سوی دیگر، خدعه نسبت به خداوند را ممکن می‌پندارند. پس چون خدا را نشناخته‌اند، می‌پندارند که باطن خود را در برابر خدا پنهان ساخته‌اند. بنابر این اطلاق چنین عبارتی نسبت به خدا «يُخادِعُونَ اللَّهَ» به لحاظ پندار باطل آن‌هاست و الا حقیقت خارجی ندارد.

و ممکن است، منظور از خدعه با خدا، در حقیقت، خدعه با اعتقادات مربوط به خدا باشد نه خدعه با ذات باری‌تعالی، یعنی منافقان بی‌اعتقادی و یا اعتقادات انحرافی خود را درباره خدا و توحید و اسماء الحسنای الهی مخفی می‌کنند و با این مفاهیم به خدعه برمی‌خیزند، درحالی‌که خود را در معرض پیامد هلاکت آفرین خدعه خود قرار داده‌اند اما نمی‌فهمند.

خدعه با مؤمنان

منافقان با مؤمنان نیز مخادعه می‌کنند{يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا} مخادعه با مؤمنین اینست که در ظاهر ابراز برادری و همکاری و مساعدت و دوستی و محبت می‌نمایند ولی در باطن در مقام ایذاء و ظلم و احتقار و اهانت به آن‌ها و بدگویی و غیبت و نمامی و تهمت و عداوت و دشمنی نسبت به آن‌ها برمی‌آیند. همچنان‌که منافقان با برادران هم‌کیش خود، یعنی کافران نیز خداع و ختال دارند و از راستگویی با آن‌ها نیز مضایقه می‌کنند؛ {أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نَافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَلَا نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَدًا أَبَدًا وَإِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ * لَئِنْ أُخْرِجُوا لَا يَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَلَئِنْ قُوتِلُوا لَا يَنْصُرُونَهُمْ وَلَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يُنْصَرُونَ}

آیا به کسانی که نفاق ورزیدند ننگریستی که به برادران خود که کافرند می‌گویند. اگر شما (ازوطنتان) بیرون رانده شدید ما نیز حتماً با شما بیرون می‌رویم و درباره شما هیچ‌گاه از کسی اطاعت نمی‌کنیم، و اگر مورد هجوم و قتال قرار گرفتید حتماً شما را یاری خواهیم کرد و خداوند گواهی می‌دهد که آن‌ها دروغگویند * مسلّما اگر آن‌ها (کفار) اخراج شوند اینان (منافقان) با آن‌ها خارج نمی‌شوند، و اگر با آن‌ها جنگی درگرفت آنان را یاری نخواهند کرد و اگر (فرضا) یاری کنند پشت به آن‌ها بگریزند، سپس (هیچ‌یک از آن دو گروه) یاری نمی‌شوند.

خود فریبی منافقان

خدعه منافقان با خدا و مؤمنان، در حقیقت خودزنی است و سرّ آن این است که؛ عمل آدمی، نیک باشد یا بد، همواره زنده است و از بین نمی‌رود، عمل هرگز از عامل خود جدا نیست: {إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا} و عامل، متن عمل خود را مشاهده می‌کند: {وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى} و جزای او عین همین عمل است، نه اثری که بر آن مترتب شود، چنان‌که تَصَرّفِ غاصبانه در مال یتیم، عین آتش خواری است: {إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا} بر این اساس، خدعه منافقان در وهله اول خود آنان را می‌آزارد و آسیبی که از خدعه آنان به دیگران می‌رسد هرگز قابل مقایسه با آسیبی که به خودش می‌رسد نیست. ازاین‌رو در آیه مورد بحث به لسان حصر می‌فرماید: {وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ} پس منافق در واقع به خود خدعه می‌زند و حقیقت و واقعیت را با اراده خودش بر خویش مستور می‌سازد و به خود خیانت می‌کند. {وَلَا تُجَادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتَانُونَ أَنْفُسَهُمْ} بنابراین، منافق آن‌گاه که به فکر خدعه دیگران و نفاق می‌افتد، به نابودی حقیقت انسانی خود پرداخته است.