کتاب گریز از بهشت

گریز از بهشت؛ سرچشمه‌های نقد و نظریه‌پردازی ادبی جدید کتابی نوشته استیون کسدی درباره نقد ادبی در دنیای معاصر است.

در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد میلادی، تحولی بزرگ در نقد ادبی - علمی آمریکا به وجود آمد؛ پیش از آن، کار مطالعه آثار ادبی و نقد و تفسیر آنها، برای پژوهشگران حرفه‌ای، امری نسبتاً آسان بود و پیچیدگی چندانی نداشت. نقد و نظریه ادبی در نیمه دهه هفتاد میلادی، در برخی نقاط، جایگاه خود را به‌عنوان یک رشته بخصوص، تثبیت کرد و از پایگاهی برابر با خود ادبیات برخوردار شد. هرچه پیشتر می‌رفت، تحصیلات عالی، بیشتر از پیش به شناخت نظریه ادبی اهمیت می‌داد و کمتر از پیش به یک آشنایی صرف با مفهوم متعارف متون ادبی توجه می‌کرد. این روند ادامه داشت و به‌تدریج، نقد ادبی نیز در نگاه اهل فن همان جایگاه و ارزش و احترامی را می‌یافت که ادبیات از آن برخوردار بود.

کسدی در این کتاب درباره مبانی و خاستگاه‌های فکری سبک جدید نقد ادبی به تحریر درآمده است و مقصود نویسنده از «سبک جدید در نقد ادبی»، همان شیوه‌ای است که در دهه شصت و اوایل دهه هفتاد به وجود آمد. او معتقد است که نقد ادبی تا امروز هنوز نتوانسته جایگاه راستین خود را پیدا کند.

 خواندن کتاب گریز از بهشت؛ سرچشمه‌های نقد و نظریه‌پردازی ادبی جدید را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 پژوهشگران ادبیات و عرصه نقد ادبی و علاقه‌مندان به این حوزه

 بخشی از کتاب گریز از بهشت؛ سرچشمه‌های نقد و نظریه‌پردازی ادبی جدید

از دیرباز، مسئله‌ای با زبان همراه بوده است: بدان سبب که هرگز آنچه را که قصد کرده‌اند انجام دهد، انجام نداده‌است. بدان سبب که هرگز، هیچ‌کس مفهوم ثابت و ماندگاری از آنچه قصد کرده‌اند که زبان انجام دهد، ارائه نداده؛ و درنهایت، کسی نتوانسته است به‌گونه‌ای قانع‌کننده، چگونگی عملکرد زبان با این شیوه نابسنده را تشریح کند. بنابراین تنها راه موجود، متوسل شدن به اسطوره‌ها بوده است. بیشترین بخش از این اساطیر، درباره اصل زبان‌اند: زبان، امروز در انجام وظائفی که بر عهده آن نهاده‌اند، ناقص و ناتمام است، اما در آغاز، حالتی متفاوت با امروز داشته است؛ به‌گونه‌ای، تنها می‌توان بدان حالت مطلوب اشاره‌ای و نمی‌توان آن را به‌طور کامل توصیف کرد. این راهی است که روسو بدان می‌رود. وی می‌گوید: «نخستین زبان آدمی، عام‌ترین و فراگیرترین زبان، پرتوان‌ترین و تنها زبانی که آدمی پیش از ناچار شدن به زندگی در یک گروه معین، نیازمند آن بود، ناله و فریاد طبیعت است.» در آن روزهای نخست، «مردمان تنها به شعر سخن می‌گفتند» آدمی هنوز استدلال کردن نیاموخته بود و این خود خوب بود، زیرا زندگانی او، نگاهی ساده، سالم و بی‌پیرایه، و نیازهای وی اندک بود.

برخی اسطوره‌ها کاملاً همانند این نیستند. یکی از اساطیر زبان، که در غرب، تقریباً همیشه مورد توجه فلسفة زبان بوده، اسطوره‌ای است از عصر حاضر و متعلق به کراتیلوس در گفت‌وگویی درباره آن نام. این رساله از افلاطون است و کراتیلوس، یک اشتقاق‌شناس ساده است که می‌پندارد به کار بردن زبان، نامیدن اشیاء و امور است و درنتیجه، آن نام‌ها، پیوندی ناگزیر با اشیاء و اموری که برمی‌گزینند، دارند. و اما استدلال کراتیلوس نیز، مستلزم دستیابی به گذشته‌ای ادراک‌ناپذیر و آرمانی است: آنگاه که کلمات زبان، به‌واسطة ضرورتی طبیعی در هستی پدیدار می‌شوند.