کتاب نکته‌های داغ برای بچه‌های عصبانی

هنری وارد بیچر می‌گوید: «حرفی که یک آدم عصبانی می‌زند، فراموش نمی‌شود.» وقتی کسی واقعاً از کوره درمی‌رود، ممکن است حرف‌هایی بزند که از فکرش می‌گذرند. هیچ‌وقت برای فکرهایتان توی دردسر نمی‌افتید، اما همین که آن فکرها را به زبان آوردید، دیگران تا مدت‌ها از آن‌ها علیه شما استفاده می‌کنند. نگذارید قبل از این‌که مغزتان به‌کار بیفتد، دهان‌تان کار خودش را بکند.

عصبانیت همیشه باعث هدر دادن وقت و انرژی می‌شود و هیچ‌وقت نتیجهٔ مثبتی ندارد. عصبانی بودن باعث می‌شود کارهای زیادی انجام بدهیم که فقط انرژی‌مان را تلف می‌کند؛ حال این‌که به این انرژی برای زندگی کردن و تلاش کردن و زنده ماندن احتیاج داریم. درباره‌اش فکر کنید. عصبانیت برای خراب کردن دوستی‌هایتان هم برنامه دارد. اگر مثل بیش‌ترِ آدم‌ها مشکل عصبانی شدن دارید، ممکن است هر لحظه منفجر شوید! دیگران نمی‌توانند پیش‌بینی کنند کِی از کوره درمی‌روید. رازی را با شما در میان می‌گذارم: دیگران از این حالت خوش‌شان نمی‌آید! این‌که کنار کسی باشید که یک‌دفعه کنترلش را از دست می‌دهد و عصبانی می‌شود، اصلاً جالب نیست. آدم‌های عصبانی ممکن است خیلی تنها شوند، چون بعد از مدتی مجبور می‌شوند همهٔ دوستان‌شان را ترک کنند. شما را نمی‌دانم، ولی من خوشم نمی‌آید کسی سرم داد بزند و دوستان نزدیکی ندارم که مدام در حال جیغ‌وداد باشند. بیش‌تر آدم‌ها زود از دست کسی که با آن‌ها بدرفتاری می‌کند خلاص می‌شوند. اگر یک میلیون دلار پول ندارید که با آن دوستان‌تان را بخرید، پیشنهاد می‌کنم تلاش کنید دوستی‌هایتان را خراب نکنید.

بدهند، اما هر کدام از ما فقط می‌توانیم احساس خودمان را داشته باشیم، نه احساس دیگران را

وقتی فکر می‌کنیم دیگران حتماً باید طوری برخورد کنند که دوست داریم و با ما منصفانه رفتار کنند، همین اشتباه را مرتکب می‌شویم. این کار با این‌که به آسمان آفتابی دستور بدهیم ببارد، هیچ تفاوتی ندارد. همان‌قدر می‌توانیم روی آدم‌ها و چیزهای دیگر تأثیر داشته باشیم که روی آب‌وهوا. گاهی فراموش می‌کنیم ما فرمانروای جهان نیستیم. پس وقتی از بدرفتاری دیگران ناراحت می‌شوم چه‌کار می‌کنم؟... آرزو می‌کنم! (البته مثل دخترک داستان جادوگر شهر اُز پاشنه‌های کفشم را سه‌بار به هم نمی‌زنم... دست‌کم در جمع این کار را نمی‌کنم!) به‌جای این‌که به آدم‌ها دستور بدهم درست رفتار کنند، آرزو می‌کنم و دعا می‌کنم و امید دارم که آن‌ها با من بهتر رفتار کنند، ولی عصبانی نمی‌شوم. عصبانی شدن اوضاع را عوض نمی‌کند، ولی روزم را خراب می‌کند و به بدنم آسیب می‌زند. پس من زیاد عصبانی نمی‌شوم و اگر هم شدم، نمی‌گذارم عصبانیتم زیاد طول بکشد.

حتماً بعضی‌هایتان می‌گویید: «دکتر وایلد به آخر خط رسیده. یک جای کارش می‌لنگد. انگار عقلش را از دست داده. اگر فکر می‌کند من خودم را عصبانی می‌کنم، واقعاً دیوانه است!» خب... بگذارید ببینم چه‌طور می‌توانم حرفم را ثابت کنم. برایتان داستانی تعریف می‌کنم. فکر کنید در حال پایین رفتن از پله‌ها هستید که یک‌دفعه کسی بهتان تنه می‌زند و کتاب‌هایی که در دست‌تان است، روی زمین پخش می‌شود. چه حالی پیدا می‌کنید؟ آواز می‌خوانید: «همه‌چی آرومه... من چه‌قدر خوشحالم...» بله؟ از شوخی بگذریم! احتمالاً عصبانی می‌شوید. درست است؟ فرض کنید برمی‌گردید و می‌بینید کسی که بهتان تنه زده دانش‌آموزی نابیناست و تصادفاً به شما خورده. حالا چه احساسی دارید؟ هنوز عصبانی هستید؟ احتمالاً نه. نکتهٔ مهم این است: کتاب‌هایتان روی زمین افتاده‌اند، اما دیگر باعث عصبانیت‌تان نمی‌شود. پس دلیل چیز دیگری است. این چیزِ دیگر همان فکرهایتان است. فکرها و باورها و عقاید عصبانی‌تان می‌کنند، نه پدر و مادر و معلم‌ها و خانواده. به مثالِ افتادنِ کتاب‌ها بهتر نگاه می‌کنیم. بعد از این‌که کتاب‌هایتان به زمین افتاد، چه فکرهایی توی سرتان آمد؟ آن‌ها را بنویسید.

آزمایش دوم در همان سال از ۲۲۵ دانشجوی پزشکی در امریکا گرفته شد. دانشمندانی که این آزمایش را انجام دادند متوجه شدند کسانی که طبق نمرهٔ آزمون عصبانی‌تر بودند، چهار تا پنج برابر دیگران به بیماری قلبی دچار می‌شدند و هفت برابر کسانی که آرام‌تر بودند، جان‌شان را از دست می‌دادند. مردن فرصت شرکت در تعطیلات آخر هفته را از ما می‌گیرد! پس حتی اگر به‌خاطر خشم‌تان در خانه و مدرسه به دردسر نیفتاده‌اید و مشکل چندانی با آن ندارید، باز هم بدن‌تان عذاب می‌کشد. هنوز هم بعضی‌ها می‌گویند با مشت کوبیدن به بالش یا کارهایی مثل این خشم‌تان را تخلیه کنید. آن‌ها می‌گویند بهتر است گاهی عصبانیت خود را بروز بدهید. این اشتباه است! می‌خواهید واقعیت را بدانید؟ برای بدن‌تان نگه داشتن عصبانیت با ابراز کردن آن هیچ فرقی ندارد. تغییراتِ ضربان قلب و فشارخون در هر دو حالت مثل هم است. احساس خشم هم به بدن‌تان آسیب می‌زند.

وقتی خیلی عصبانی می‌شویم، مغزمان از کار می‌افتد تا وقتی دوباره آرام شویم. به همین دلیل وقتی عصبانی می‌شویم، چنین کارهای احمقانه‌ای می‌کنیم. کمی فکر کنید و چند نمونه از کارهایی را که وقت عصبانیت انجام داده‌اید و بعداً پشیمان شده‌اید، بنویسید:

سه مورد از چیزهایی را که عصبانی‌تان می‌کند بنویسید.‌ سپس سعی کنید تشخیص دهید به کدام‌یک از ارزش‌هایتان بی‌احترامی شده است. این کار باعث می‌شود خودتان را عصبانی کنید. از دو مثالی که این‌جا آمده، یعنی دروغ‌گویی و وقت‌شناسی، به عنوان راهنما استفاده کنید

خوبی‌های خشم همان‌طور که قبل از این هم گفته‌ام، خشم لزوماً بد نیست. مهم این است که با خشم چه می‌کنیم. خشم گاهی مشکلات زیادی ایجاد می‌کند، اما ممکن است در موقعیت‌های خاصی کمک‌کننده هم باشد. خشم به شما چه چیزهایی می‌گوید؟ خشم باعث می‌شود بفهمید به ارزش‌هایتان بی‌احترامی شده است. علاوه‌براین، خشم می‌گوید به چه چیزهایی معتقدید و این خیلی مهم است. مثلاً اگر وقتی کسی بهتان دروغ می‌گوید، خیلی عصبانی می‌شوید، یعنی راستگویی برایتان خیلی مهم است و اگر وقتی کسی دیر می‌آید خشم‌تان زبانه می‌کشد، یعنی وقت‌شناسی برایتان مهم است.

عصبانی شدن اشکالی ندارد اما خشونت خوب نیست در این کتاب دربارهٔ مسئلهٔ مهمی صحبت می‌کنیم. می‌خواهم حسابی وقت بگذارم و بهتان بگویم خشم چیست، اما لازم است شما هم بدانید که وقتی خشم تحت کنترل است، نتایج مثبتی خواهد داشت. هیچ خصوصیتی همیشه بد نیست، مگر نه؟