کتاب شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره

امام صادق (ع) بعد از صرف غذای خود بر سر سفره‌ای که ابوحنیفه نیز حضور داشت فرمود: " الحمدالله و لرسول ". ابوحنیفه اعتراض کرد. امام صادق (ع) این آیه را قرائت فرمود: " أَغْنَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ" (توبه ۷۴). ابوحنیفه عرض کرد شما می‌دانید من حافظ قرآن هستم ولی تا کنون به این آیه توجه نکرده ام. امام فرمود: ابوحنیفه تو حتی یک آیه از قرآن را متوجه نشده ای.

حسین بن علی در حوالی کربلا در خطبه‌ای این جملات را بیان می‌کند: "ما خلق الله عباده الا لیعرفوه و اذا عرفواه عبدوه و اذا عبدوه استغنا غیره ". خداوند بندگانش را خلق کرد تا به او معرفت پیدا کنند و بعد از معرفت عبودیّت او را گردن نهند و در اثر عبودیّت او از غیر او مستغنی خواهند شد. یکی از اصحاب سوال کرد منظور از معرفت حق چیست فرمود اگر امام زمانت را شناختی با خداوند آشنا می‌شوی. چون خدا ظهوری ندارد. امام صفات خداوند است. "نحن اسماءالله" و شیعیان ما مظهر و مظاهر اسماء خداوندهستند. تمام صفات خداوند در ائمه معصوم بروز کرده است.

اللّهُمَّ اِنّی لَو وَجَدتُ شَفاءُ اَقرَبَ اِلَیکَ مِن مُحَمَّدٍ وَ اَهلِ بَیتِهِ الاَخیارِ الاَئِمَّهِ الاَبرارِ لَجَعَلتُهُم شُفَعائی

خَلَقَکُم اللهُ اَنواراً فَجَعَلَکُم بِعَرشِهِ مُحدِقینَ حَتّی مَنَّ عَلَینا بِکُم خدا شما را نورهایی آفرید بعد گرداگرد عرش خودش قرار داد. تا به وجود شما بر ما منّت گذارد. اهل بیت نبوت قبل از این که وارد عالم خلق شوند، وجود داشتند، اماکجا بودند؟ "محدقین بعرشه". نوری بودند در محضر خداوند تبارک و تعالی. جابربن عبدالله از قول رسول خدا نقل می‌کند: " رسول الله (ص) فرمودند وقتی خداوند آدم را خلق کرد و در او روح خود را دمید نگاه کرد به سمت راست عرش و پنج شبح نورانی در حال رکوع و سجود بودند. آدم سوال میکند خدایا قبل از من کسی را از خاک خلق کردی؟ خداوند فرمود: لا یا ادم. آدم سوال کرد این پنج تن چه کسانی هستند که من آن‌ها را در صورت و هیات خودم می‌بینم؟ قال الله تعالی هولاء خمسه من ولدک. (این خلقت نوری آن‌ها بود و نه خلقت خاکی) بعد فرمود: لو لاهم ما خلقتک و السماء و الارض و لا کرسی و لا عرش و لا ملائکه.

"... لا یمسه الا المطهرون". فقط کسانی که دارای طهارت قلب و باطن هستند، لایق شناخت او هستند. درباره حضرت فاطمه (س) می‌گوییم"... و سرّ المستودع فیها بعدد ما احاط به علمک". این چه اسراری است که خداوند به عنوان ودیعه در وجود حضرت فاطمه (س) قرار داده است؟ کسی نمیداند. حضرت رسول روزی به امیرالمومنین فرمود: خداوند "یعلم السرّ و اخفی" که در قرآن به آن اشاره کرده است را حضرت فاطمه (س) می‌داند. روزی رسول خدا فرمود: هرکس "لا اله الا الله" را بگوید وارد بهشت می‌شود. عمر شنید، عرض کرد یا رسول الله در این صورت مردم اعمالشان کم می‌شود. رسول خدا فرمودند: نگران نباش چون شرط دارد. تعداد ائمه اطهار، اوصیای رسول خدا ۱۲ نفر می‌باشند. کلمه "لا اله الا الله" دارای ۱۲ حرف است بدون تشدید، با تشدید می‌شود ۱۴.

وَ مَوضِعَ الرِّسالَهِ بین نبی و رسول تفاوت است. ابوذر از رسول خدا سوال کرد، تعداد انبیا چند تاست فرمود: ۱۲۴۰۰۰. بعد سوال کرد چند نفر از آن‌ها جزء مرسلین هستند فرمود: ۳۱۳ نفر. رسول کسی است که جبرئیل بر او نازل می‌شود و او به صورت آشکار جبرئیل را می‌بیند و با وی سخن می‌گوید ولی نبی فرشته وحی را در خواب می‌بیند و در رویا با او صحبت می‌کند. خداوند رسول‌های مختلفی دارد: مانند ملائکه. "... جَاعِلِ الْمَلَائِکةِ رُسُلًا..." (فاطر ۱) فرشتگان را رسول قرار داد. "لَنَزَّلْنَا عَلَیهِم مِّنَ السَّمَاء مَلَکا رَّسُولاً " (اسرا ۹۵) " وَأَرْسَلْنَا الرِّیاحَ لَوَاقِحَ " (حجر ۲۲) "...أَرْسَلْنَا الشَّیاطِینَ عَلَی الْکافِرِینَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا" (مریم ۸۳) شیاطین را بر کافران فرستادیم تا آنان را به سوی گناه برانگیزانند. آیا ندیدی که ما شیاطین را بر کافران فرستادیم تا با القا وهم و خیالات باطل در امور دنیا آن‌ها را از سعادت ابد باز بدارند. از آیه فوق چنین استنباط می‌شود که شیطان تحت امر پروردگار است و سر خود کار نمی‌کند و در تایید این آیه در جای دیگر می‌فرماید: "وَمَن یعْشُ عَن ذِکرِ الرَّحْمَنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ". هر کس از یاد خدا بگریزد شیطان را بر او مسلط می‌کنم تا همدم و رفیق او باشد. (زخرف ۳۶)

" وَلَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی " (ضحی ۵) از امام باقر (ع) نقل است که فرمود: مردم فکر می‌کنند که امید بخش ترین آیه قرآن این آیه است: " قُلْ یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ " (زمر ۵۳) و ما اهل بیت معتقدیم که امید بخش ترین آیه قرآن، آیه "ولسوف یعتیک ربک فترضی" می‌باشد. امام صادق (ع) می‌فرماید: این آیه شفاعت است و رضایت جد ما رسول اکرم (ص) در این است که هیچ خدا پرستی در جهنم نماند.

در شب معراج رسول اکرم (ص) از خداوند سوال می‌کند: "ای الاعمال افضل". با ارزش ترین اعمال نزد تو کدام است؟ خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: "لیس شیء افضل من التوکّل و الرّضا بما قسمت". چیزی نزد من افضل‌تر از توکل و رضا نیست. (سفیه البحار لد ۲ ص ۶۸۳) کسی که دارای روح توکل است، هرگز یأس و نومیدی را به خود راه نمی‌دهد، در برابر مشکلات احساس ضعف نمی‌کند، زیرا می‌داند تکیه گاهش خداوند است و او به امور وی داناتر است. حقیقت توکل این است که انسان بداند هیچ نفع و زیانی به او نمی‌رسد مگر به اذن پروردگار.

" إِنَّمَا وَلِیکمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ رَاکعُونَ " (مائده ۵۵) ولیّ امر شما تنها خدا و رسول و آن مومنانی که نماز به پا داشته و در حال رکوع به فقرا زکات می‌دهند هستند. " مَّنْ یطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ..." (نساء ۸۰) اطاعت از رسول اطاعت از خداوند است. جابر یزید جعفی از بزرگان اصحاب امام باقر (ع) و امام صادق (ع) نقل می‌کند از امام صادق (ع) سوال کردم: " إِنَّ اللّهَ لاَ یغْفِرُ أَن یشْرَک بِهِ..." منظور چیست؟ امام صادق فرمودند: "ان الله لا یغفر ان یشرک بولایه علی بن ابیطالب ". از رسول خدا سوال شده آیا شما از جانب خود علی را وصی و خلیفه و جانشین خود قرار دادی؟ رسول خدا فرمود: خیر از جانب خداوند. " وَمَا ینطِقُ عَنِ الْهَوَی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْی یوحَی " (نجم ۲ و ۳).

قبل از این که خداوند انسان‌ها را خلق کند حجّت خداوند خلق می‌شود و این حجّت همیشه با انسان‌ها هست و آخرین انسانی که از دنیا می‌رود حجّت خداوند خواهد بود.