کتاب مغز مرثیه خوان

کتاب مغز مرثیه خوان (The Grieving Brain) نوشته مری - فرانسیس اوکانر و ترجمه شروین جوانبخت، اثری است که انتشارات پندار تابان آن را در سال ۱۴۰۴ منتشر کرده است. این کتاب به بررسی علمی و عصب‌شناختی تجربه‌ی سوگ و فقدان پرداخته و کوشیده است با نگاهی نو به فرایند سوگواری، نقش مغز را در مواجهه با مرگ عزیزان و انواع فقدان‌های عاطفی و اجتماعی توضیح دهد. نویسنده باتکیه‌بر پژوهش‌های علوم اعصاب و روان‌شناسی به این سؤال می‌پردازد که چرا غم ازدست‌دادن عزیزان تا این اندازه عمیق و طاقت‌فرساست و مغز انسان چگونه با این واقعیت کنار می‌آید. کتاب حاضر علاوه‌بر مرگ نزدیکان، به انواع دیگر فقدان مانند ازدست‌دادن شغل یا سوگ برای افراد مشهور توجه کرده و با مثال‌ها و روایت‌های علمی، سازوکارهای مغز را در این موقعیت‌ها واکاوی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مغز مرثیه خوان اثر مری - فرانسیس اوکانر

کتاب مغز مرثیه‌خوان (علم حیرت‌انگیز یادگیری از عشق و فقدان) نوشته‌ی مری - فرانسیس اوکانر و اثری است که با رویکردی علمی و پژوهشی به موضوع سوگ و فقدان پرداخته است. این کتاب در مجموعه‌ای از آثار انتشارات پندار تابان قرار دارد که هرکدام از زاویه‌ای متفاوت به روان و انسان می‌نگرند. نویسنده با بهره‌گیری از تجربیات شخصی و سال‌ها پژوهش در حوزه‌ی علوم اعصاب و روان‌شناسی تلاش کرده است تا فرایند سوگواری را نه‌تنها از منظر احساسی، بلکه با تمرکز بر عملکرد مغز و یادگیری عصبی بررسی کند. ساختار کتاب بر پایه‌ی پرسش‌های بنیادین درباره‌ی ماهیت سوگ، چرایی دردناک‌بودن فقدان، تفاوت سوگ و سوگواری و نقش دلبستگی در این فرایند شکل گرفته است.

مری - فرانسیس اوکانر با روایت‌هایی از زندگی خود و دیگران، پژوهش‌های عصب‌شناختی و مثال‌های ملموس نشان می‌دهد که مغز انسان چگونه با غیاب عزیزان مواجه می‌شود و چرا پذیرش این غیاب زمان‌بر و پیچیده است. کتاب مغز مرثیه‌خوان علاوه‌بر مرگ نزدیکان، به انواع دیگر فقدان‌ها نیز می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویری جامع از تجربه‌ی سوگ در زندگی انسان ارائه دهد. عنوان اصلی و کامل این اثر در زبان مبدأ عبارت است از The Grieving Brain: The Surprising Science of How We Learn from Love and Loss.

خلاصه کتاب مغز مرثیه خوان

کتاب با تمرکز بر تجربه‌ی سوگ به بررسی علمی و عصب‌شناختی این پدیده می‌پردازد. نویسنده توضیح داده که مغز انسان در طول زندگی، نقشه‌هایی ذهنی از حضور عزیزان و روابط نزدیک خود می‌سازد. زمانی که فردی مهم از زندگی ما می‌رود، این نقشه‌ها همچنان فعال باقی می‌مانند و مغز برای مدتی نمی‌تواند غیاب را بپذیرد. این موضوع باعث می‌شود احساس کنیم فرد ازدست‌رفته هنوز حضور دارد یا ممکن است بازگردد. کتاب با استفاده از استعاره‌هایی مانند حذف ناگهانی یک شیء آشنا از خانه می‌کوشد نشان دهد که مغز چگونه با نبود عزیزان مواجه می‌شود و چرا این فرایند با سردرگمی و درد همراه است. نویسنده به نقش دلبستگی و پیوندهای عاطفی در شکل‌گیری سوگ می‌پردازد و توضیح می‌دهد که مغز برای یافتن عزیزان، از ابعاد مکان و زمان و نزدیکی استفاده می‌کند. وقتی این ابعاد با واقعیت جدید هم‌خوانی ندارد، مغز دچار تضاد و پریشانی می‌شود. کتاب همچنین به احساسات متنوعی مانند غم، خشم، عذاب وجدان و سوگ برای افراد مشهور اشاره کرده و نشان داده که این واکنش‌ها ریشه در سازوکارهای عصبی و روانی دارد. در بخش‌هایی از کتاب، پژوهش‌های عصب‌شناختی و مثال‌های حیوانی برای توضیح عملکرد مغز در مواجهه با فقدان آورده شده و در نهایت نویسنده تأکید کرده که سوگواری نوعی یادگیری است و مغز به‌تدریج با تجربه‌های جدید، نقشه‌های ذهنی خود را به‌روزرسانی می‌کند تا بتواند با واقعیت فقدان کنار بیاید.

چرا باید کتاب مغز مرثیه خوان را بخوانیم؟

کتاب مغز مرثیه‌خوان با رویکردی علمی و مبتنی‌بر پژوهش‌های عصب‌شناختی، تجربه‌ی سوگ را از زاویه‌ای متفاوت بررسی کرده است. این کتاب به‌جای ارائه‌ی توصیه‌های کلیشه‌ای یا نسخه‌های آماده، تلاش کرده است با توضیح سازوکارهای مغز و نقش دلبستگی، به درک عمیق‌تر فرایند سوگواری برسد. خواننده با مطالعه‌ی این اثر می‌تواند بفهمد که چرا پذیرش فقدان زمان‌بر است و احساسات متناقض و گاه غیرقابل‌توضیح در این دوران طبیعی هستند. کتاب علاوه‌بر مرگ عزیزان، به انواع دیگر فقدان‌ها نیز پرداخته و نشان داده است که سوگ بخشی از یادگیری و سازگاری مغز با تغییرات زندگی است. این نگاه علمی و انسانی می‌تواند به کاهش احساس گناه، سردرگمی یا انزوای افراد سوگوار کمک کند و راه‌هایی برای همدلی و پذیرش تجربه‌ی سوگ پیش پای مخاطب بگذارد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به کسانی پیشنهاد می‌شود که با فقدان عزیزان، جدایی، ازدست‌دادن شغل یا هر نوع سوگ و اندوه عمیق دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین این اثر به دوستداران روان‌شناسی، علوم اعصاب و کسانی که به‌دنبال درک علمی‌تر و عمیق‌تر احساسات و واکنش‌های خود یا اطرافیان در مواجهه با فقدان هستند، توصیه می‌شود.

درباره مری - فرانسیس اوکانر

مری - فرانسیس اوکانر (Mary-Frances O’Connor) روان‌شناس آمریکایی، استاد روان‌شناسی در دانشگاه آریزونا و مدیر آزمایشگاهی به نام سوگ، فقدان و استرس اجتماعی (GLASS) بوده است. او به پژوهش درباره‌ی اثرات سوگ بر مغز و بدن پرداخته است. این نویسنده که زاده‌ی سال ۱۹۷۳ میلادی در بولدرِ کلرادو است، پس از تحصیل در دانشگاه نورث‌وسترن، دکترای روان‌شناسی بالینی خود را در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه آریزونا دریافت کرد و سپس دوره‌ی پسادکتری خود را در مرکز پسرعموها برای روان‌عصب‌ایمنی‌شناسی در UCLA گذراند و مدتی نیز همان‌جا عضو هیئت‌علمی بود تا آنکه در سال ۲۰۱۲ به دانشگاه آریزونا بازگشت. او نخستین مطالعه‌ی تصویربرداری fMRI درباره‌ی داغداری را در سال ۲۰۰۳ میلادی منتشر کرد. مری - فرانسیس اوکانر به این نتیجه رسیده که سوگواریْ نوعی یادگیری است؛ فرایندی که در آن مغز باید پیش‌بینی همیشگیِ حضور فردِ ازدست‌رفته را با واقعیت نبودن او جایگزین کند؛ برداشتی که او آن را فرضیه‌ی رفتن اما ماندگاری نامیده است. مری - فرانسیس اوکانر از رهبرهای حوزه‌ی سوگ طولانی‌مدت به شمار رفته و سازوکارهای نوروبیولوژیک، ایمنی و قلبی - عروقی دخیل در تفاوتِ واکنش‌های سوگ را بررسی کرده است. او علاوه‌بر نشان‌دادن اینکه داغداریْ شکاف مهمی در سلامت ایجاد می‌کند، شبکه‌ی بین‌المللیِ نوروبیولوژی سوگ (NOGIN) را در ۲۰۲۰ بنیان گذاشته و چندین کنفرانس جهانی را با حمایت اولیه‌ی مؤسسه ملی سالمندی برگزار کرده است. کتاب مغز مرثیه‌خوان (The Grieving Brain) به قلم او که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، تحسین گسترده‌ای دریافت کرد و در فهرست‌های معتبری همچون کتاب‌های برگزیده‌ی اوپرا وینفری برای تسلی‌بخشیدن به دوستان سوگوار قرار گرفت.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

مری - فرانسیس اوکانر جایزه‌ی پاتریشیا آر. بارچاس در جامعه‌فیزیولوژی را دریافت کرده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

- ایرا بایاک، استاد امریتی فعال در دانشکده‌ی پزشکی گایزل دارتموث و نویسنده: کتاب حاضر به پرسش‌های جذابی پاسخ داده که حتی به ذهنم هم نرسیده بود بپرسم. پژوهش‌های پیشرفته‌ی علمی، نکته‌های جالب و بینش‌های دلنشین در این اثر باعث شد صفحه‌به‌صفحه جلو بروم و گذر زمان را فراموش کنم.

- روشی جوآن هالیفاکس، دکتر فلسفه و پیشگام در حوزه‌ی مراقبت‌های پایان زندگی و نویسنده: ما همگی با فقدان روبه‌رو خواهیم شد. درکِ سوگ یعنی درک یکی از بنیادی‌ترین تجربه‌های انسانی. این کتاب بررسی قدرتمند و همه‌جانبه‌ای از سوگ است؛ بهترین کتابی که در این زمینه خوانده‌ام.

- ماری‌ان اوهارا، نویسنده: این اثر، کتابی گیرا و سرشار از خرد است که بینش‌ها و سازوکارهای مقابله‌ای را برای افرادی که از اعماق سوگ سر برآورده‌اند، ارائه می‌دهد.

- شارون سالزبرگ، نویسنده: کتاب مغز مرثیه‌خوان واکاوی ژرفی است در علمِ سوگ و سوگواری. این کتاب فرصتی در اختیار ما می‌گذارد تا فقدان را از زاویه‌ای تازه ببینیم. اثر حاضر نشان می‌دهد که مغز چگونه می‌تواند به التیام فرد کمک کند.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

کتاب حاضر توسط مترجمان و ناشران متفاوت در سال‌های مختلف ترجمه و منتشر شده است. فهرست زیر چاپ‌های این کتاب را نشان می‌دهد:

- مغز سوگوار : دانش غیرمنتظره‌ای که به ما می‌گوید چگونه از عشق و فقدان بیاموزیم؟ ترجمه‌ی فاطمه عبدلی و شهاب یوسفی، نشر دانژه، ‏‫۱۴۰۴.‬

- مغزی که سوگ می ورزد : درس‌هایی شگفت از عشق و فقدان ترجمه‌ی میثم همدمی، نشر نوین توسعه، ‏‫‬‏۱۴۰۴.

- ذهن سوگوار: علم شگفت‌انگیز اینکه چگونه از عشق و فقدان درس می‌گیریم ترجمه‌ی فرح‌انگیز دستگیری، نشر ماندا‏‫، ۱۴۰۳.‬

بخشی از کتاب مغز مرثیه خوان

«در یکی از چندین مصاحبه‌ام با افراد سوگوار، در مقابل مرد متشخص و مسنی نشستم که همسرش را یکی دو سال پیش‌تر از دست داده بود. او برایم داستان دلگرم‌کنندهٔ زندگی‌شان را در کنار هم تعریف کرد، در دبیرستان با هم آشنا شده بودند، در جوانی ازدواج کرده بودند، دو فرزند داشتند و یک خانهٔ زیبا، خیلی خوشبخت بودند و او خیلی همسرش را دوست داشت. وقتی دربارهٔ بیماری درمان‌ناپذیر همسرش، مراقبت از او در هفته‌های آخر زندگی و درنهایت درگذشت او حرف می‌زد، کمی هم گریه کرد. بعد برایم تعریف کرد که اخیراً با زنی آشنا شده است که با همسرش خیلی فرق دارد. علایقش با او متفاوت است و اجتماعی‌تر است و اگرچه ملاقات با فردی جدید کمی عجیب است، از وقت‌گذرانی با او انرژی می‌گیرد. ساکت شد، لحظه‌ای در افکارش غرق شد و بعد گفت: «می‌دانید، ماجرا این است که آن‌موقع خوب بود، الان هم خوب است.»»