کتاب جزم اندیشی مسیحی

کتاب جزم‌اندیشی مسیحی (و جستارهایی در مذهب، روانشناسی و فرهنگ) نوشته‌ی اریک فروم و با ترجمه‌ی منصور گودرزی، اثری پژوهشی و تحلیلی در حوزه‌ی روانشناسی اجتماعی و تاریخ اندیشه‌ی دینی است. این کتاب توسط انتشارات مروارید به‌صورت الکترونیکی منتشر شده است. فروم، روانکاو و متفکر نام‌آشنای آلمانی، در این اثر به بررسی ریشه‌ها و تحولات روانی و اجتماعی مسیحیت اولیه می‌پردازد و تلاش می‌کند با رویکردی انتقادی و تحلیلی، پیوند میان شرایط اجتماعی، اقتصادی و روانی مردم و شکل‌گیری باورهای جزمی مذهبی را واکاوی کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب جزم اندیشی مسیحی

جزم‌اندیشی مسیحی اثری است که در آن اریک فروم با تکیه بر روش روانکاوی اجتماعی، به تحلیل شرایط اجتماعی و روانی گروه‌هایی می‌پردازد که مسیحیت اولیه را شکل دادند. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که فروم تحت تأثیر آموزه‌های فروید و فضای فکری مکتب فرانکفورت قرار داشت. او در این اثر، مرز میان روانشناسی فردی و اجتماعی را کم‌رنگ می‌بیند و معتقد است که باورهای دینی و جزمی، بازتابی از شرایط زیستی، اقتصادی و فرهنگی مردم‌اند، نه صرفاً محصول اندیشه‌های انتزاعی یا الهامات فردی. ساختار کتاب بر پایه‌ی تحلیل تاریخی و روانشناختی شکل‌گیری باورهای مسیحی، به‌ویژه در چهار قرن نخست میلادی، استوار است و فروم با بررسی شرایط اجتماعی فلسطین و امپراتوری روم، به ریشه‌های طبقاتی، اقتصادی و روانی جنبش‌های مذهبی و سیاسی آن دوران می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه توده‌های فقیر و ستمدیده، در واکنش به سرکوب و نابرابری، به سوی امیدهای مذهبی و وعده‌های رهایی‌بخش گرایش پیدا کردند و این گرایش‌ها در قالب جزم‌اندیشی‌های دینی و ساختارهای کلیسایی تثبیت شد. این کتاب، علاوه‌بر تحلیل تاریخی، به کارکردهای روانی مذهب و نقش آن در تثبیت نظم اجتماعی و تسکین رنج‌های فردی و جمعی نیز می‌پردازد.

خلاصه کتاب جزم اندیشی مسیحی

در این بخش، هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند! جزم‌اندیشی مسیحی با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا و چگونه باورهای جزمی مذهبی در میان توده‌های مردم شکل می‌گیرند و تثبیت می‌شوند. فروم با بهره‌گیری از روش روانکاوی اجتماعی، ابتدا مرز میان روانشناسی فردی و جمعی را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که شخصیت و باورهای انسان، محصول شرایط اجتماعی و فرهنگی‌اند. او با تحلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی فلسطین و امپراتوری روم، به این نتیجه می‌رسد که توده‌های فقیر، بیکار و ستمدیده، در واکنش به سرکوب و نابرابری، به امیدهای مذهبی و وعده‌های رهایی‌بخش روی آوردند. این امیدها، که ابتدا در قالب جنبش‌های سیاسی و انقلابی بروز می‌کردند، به‌تدریج به شکل باورهای مذهبی و انتظار برای ظهور منجی و ملکوت آسمانی درآمدند. فروم نشان می‌دهد که چگونه این آرزوها و ناکامی‌ها، در ناخودآگاه جمعی مردم، به صورت جزم‌اندیشی‌های مذهبی و ساختارهای کلیسایی تثبیت شد. او همچنین به نقش مذهب در تسکین رنج‌های فردی و جمعی، و کارکرد آن در حفظ نظم اجتماعی و تثبیت اقتدار طبقات حاکم می‌پردازد. در نهایت، کتاب با بررسی تحولات روانی و اجتماعی مسیحیت اولیه، نشان می‌دهد که باورهای دینی نه‌تنها بازتاب شرایط بیرونی‌اند، بلکه خود نیز در بازتولید و تثبیت این شرایط نقش دارند.

چرا باید کتاب جزم اندیشی مسیحی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، پیوند میان روانشناسی، جامعه‌شناسی و تاریخ دین را به‌خوبی نشان داده است. جزم‌اندیشی مسیحی برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از ریشه‌های اجتماعی و روانی باورهای دینی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا فراتر از روایت‌های سنتی، به لایه‌های پنهان شکل‌گیری و تثبیت ایدئولوژی‌های مذهبی بنگرند. فروم با استفاده از مثال‌های تاریخی و تحلیل‌های روانکاوانه، نشان داده است که مذهب چگونه می‌تواند هم ابزار تسکین رنج و هم وسیله‌ای برای تثبیت نظم اجتماعی باشد. این اثر، نه‌تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ مسیحیت، بلکه برای پژوهشگران علوم اجتماعی، روانشناسی و فلسفه نیز قابل توجه است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان حوزه‌های روانشناسی اجتماعی، جامعه‌شناسی دین، تاریخ اندیشه، و کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های اجتماعی و روانی باورهای مذهبی دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای دانشجویان و پژوهشگران علوم انسانی و کسانی که به تحلیل انتقادی ساختارهای دینی علاقه‌مندند، مناسب است.

بخشی از کتاب جزم اندیشی مسیحی

یکی از دستاوردهای اساسی روانکاوان آن است که تمایز نادرست میان روانشناسی اجتماعی و روانشناسی فردی را مردود شمرده‌اند. فروید از یک سو تأکید کرده است که اصولاً هیچ‌گونه روانشناسی فردی، جدا از محیط اجتماعی انسان وجود ندارد. زیرا اساساً انسان جدا از محیط وجود ندارد. فروید دربارۀ انسان روانشناختی و یا رابینسون کروزوئه روانشناختی (همانند آن انسان اقتصادی که در نظریات اقتصاد کلاسیک از او سخن می‌رود)، چیزی نمی‌دانست. به‌عکس، یکی از مهم‌ترین کشفیات فروید، درک رشد روانشناختی مناسبات اجتماعی نخستین فرد (با پدر و مادر و برادر و خواهر) بود. فروید می‌نویسد: «درست است ... که روانشناسی فردی به فرد انسانی مربوط می‌شود و در پی توضیح شیوه‌هایی است که فرد برای ارضای محرک‌های غریزی خویش در پیش می‌گیرد، اما روانشناسی فردی به‌ندرت و تنها در شرایطی معین و استثنایی نسبت به مناسبات فرد با دیگران بی‌توجه می‌ماند. در زندگی ذهنی فرد، همواره یک شخص دیگر، به‌گونه‌ای خدشه‌ناپذیر و به‌عنوان یک الگو، یک هدف، یک پشتیبان و یک رقیب وجود دارد، و بدین ترتیب، روانشناسی فردی در معنای عام و توجیه‌پذیر کلمه، از آغاز همان روانشناسی جمعی است.»