کتاب گل رز و صلیب

کتاب گل رز و صلیب با نام اصلی Roza i Krest نوشتهٔ «آلکساندر بلوک» و ترجمهٔ «فاطمه قاسمی» در سال ۱۴۰۳ توسط نشر ثالث منتشر شده است. این متن نمایشی، یکی از مهم‌ترین آثار شاعر و نمایشنامه‌نویس برجستهٔ روس و از چهره‌های شاخص مکتب سمبولیسم به شمار می‌آید. نمایشنامهٔ حاضر با بهره‌گیری از عناصر نمادین و اسطوره‌ای، داستانی را در بستر قرون‌وسطی روایت می‌کند و به مضامینی همچون عشق، رنج، وفاداری و شورش علیه ساختارهای مذهبی و اجتماعی می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب گل رز و صلیب اثر آلکساندر بلوک

نمایشنامهٔ چهارپرده‌ای «گل رز و صلیب» در اوایل قرن ۱۳ میلادی و در سرزمین لانگیدوک در فرانسه رخ می‌دهد. «آلکساندر بلوک»، نویسندهٔ این متن نمایشی با الهام از فضای قرون‌وسطی و جنبش‌های فکری و مذهبی آن دوران، اثری را خلق کرده که در آن عناصر تاریخی، اسطوره‌ای و نمادین به هم آمیخته است. شخصیت‌هایی همچون «کنت آرچینبائوم»، «ایزورا»، «برتراند» و... در این اثر حضور دارند و در فضایی پرتنش میان عشق، وفاداری، خیانت و نبردهای طبقاتی و مذهبی قرار گرفته‌اند. نویسندهٔ این نمایشنامه با بهره‌گیری از زبان شاعرانه و تصاویر نمادین، به دغدغه‌های فلسفی و اجتماعی زمان خود می‌پردازد و مفاهیمی چون جست‌وجوی حقیقت، معنای رنج و پیوند میان عشق و رنج را در قالبی دراماتیک و چندلایه به تصویر می‌کشد. این اثر نمایشی نه‌تنها بازتابی از اندیشه‌های نمادگرایانهٔ «آلکساندر بلوک» است، بلکه به‌نوعی بازخوانی اسطوره‌ها و افسانه‌های اروپایی و نقد ساختارهای قدرت و مذهب نیز به شمار می‌آید.

نمایشنامۀ «گل رز و صلیب» از مهم‌ترین و اثرگذارترین آثار «آلکساندر بلوک» است که در سال‌های ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۳ میلادی نوشته شد و در دوره‌ها و مکان‌های مختلفی به صحنه رفته است. گفته شده است که نویسنده ابتدا قصد داشت این اثر را در قالب نمایشنامه‌ای برای باله یا اپرای لیبرتو دربارهٔ زندگی تروبادورهای پروانسی خلق کند، اما پیچیدگی طرح او با چنین قالب‌هایی سازگار نبود. او هنگام نگارش اثر از رمان «شوالیهٔ پروانسی» فلامینکا الهام گرفت و همزمان از فضای رمان‌های قرون‌وسطی و رنسانس بهره برد. هرچند خودش تأکید داشت که این نمایشنامه یک روایت تاریخی نیست. شخصیت «برتراند» در این نمایشنامه برگرفته از شاعر واقعی، «برتراند دو بورن» است، اما با فاصله‌ای چشمگیر از چهرهٔ تاریخی او. آلکساندر بلوک در این نمایشنامه شورش مردم علیه حاکمیت مذهبی را بازتاب داده؛ مردمی که به‌جای پیروی از کلیسا، سراغ اندیشه‌های نوگرایانه می‌روند. در این میان شوالیه‌ای سرگردان با اشعار فلسفی و افسانه‌ای خود، بانوی اول دربار را شیفتهٔ خود می‌کند؛ تاآنجاکه پزشک دربار او را گرفتار مالیخولیا می‌داند.

خلاصه داستان گل رز و صلیب

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان نمایشنامه را فاش می‌کند!

این نمایشنامه در قلعه‌ای در لانگیدوکِ فرانسه آغاز می‌شود؛ جایی که «کنت آرچینبائوم»، همسرش (ایزورا) و اطرافیان آن‌ها درگیر بحران‌های درونی و بیرونی هستند. «ایزورا»، بانوی قلعه دچار مالیخولیا و اندوهی عمیق است که ریشه در رؤیاها و ترانه‌های شوالیه‌ای سرگردان دارد. «برتراند»، شوالیهٔ بداقبال و نگهبان قلعه به‌نوعی واسطهٔ میان دنیای واقعیت و خیال است و وفاداری‌اش به ایزورا او را درگیر مأموریت‌هایی پرخطر می‌کند. در پس‌زمینهٔ داستان این نمایشنامه، شورش رعیت‌ها و کشمکش‌های مذهبی و طبقاتی جریان دارد؛ جایی که کلیسا و قدرت‌های فئودالی با جنبش‌های نوظهور و اندیشه‌های آزادی‌خواهانه روبه‌رو می‌شوند. ترانهٔ «شادی و رنج یکی‌ست» همچون موتیفی تکرارشونده، سرنوشت شخصیت‌ها را به هم پیوند می‌زند و مفاهیمی همچون عشق، رنج، وفاداری و جست‌وجوی حقیقت را در بستر حوادثی پرتنش و نمادین به تصویر می‌کشد. این کتاب با درهم‌تنیدگی واقعیت و رؤیا و با حضور شخصیت‌ها، به‌تدریج به‌سوی نقطه‌ای می‌رود که مرز میان عشق و رنج، وفاداری و خیانت و واقعیت و افسانه محو می‌شود.

چرا باید کتاب گل رز و صلیب را بخوانیم؟

این نمایشنامه با تلفیق عناصر نمادین، اسطوره‌ای و تاریخی، نه‌تنها تصویری از بحران‌های فردی و اجتماعی در قرون‌وسطی ارائه می‌دهد، بلکه با زبان شاعرانه و ساختار چندلایه‌اش، مخاطب را به تأمل دربارهٔ معنای عشق، رنج و وفاداری وامی‌دارد. مواجهه با شخصیت‌هایی که در مرز میان واقعیت و خیال، سنت و نوگرایی و قدرت و ضعف ایستاده‌اند، فرصتی برای بازاندیشی در مفاهیم انسانی و اجتماعی فراهم می‌کند. این اثر برای کسانی که به ادبیات سمبولیک، نمایشنامه‌های فلسفی و روایت‌های چندوجهی علاقه دارند، خواندنی خواهد بود.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به علاقه‌مندان ادبیات نمایشی، دوستداران آثار نمادگرایانه و کسانی که به روایت‌های تاریخی و اسطوره‌ای با لایه‌های فلسفی علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود؛ همچنین این اثر برای کسانی که دغدغه‌هایی همچون معنای رنج، وفاداری، عشق و نقد ساختارهای قدرت و مذهب دارند، می‌تواند الهام‌بخش باشد.

درباره آلکساندر بلوک

«آلکساندر بلوک» (Aleksandr Aleksandrovich Blok) در سال ‫۱۸۸۰ به دنیا آمد و در ۱۹۲۱ میلادی درگذشت. او شاعر، نمایشنامه‌نویس، مترجم و منتقد برجستهٔ عصر نقره‌ای روسیه و از مهم‌ترین چهره‌های مکتب سمبولیسم به شمار می‌رود که با اشعار سرشار از موسیقی و هارمونی، الهام‌بخش نسلی از شاعران بوده است. رخدادهای تاریخی همچون انقلاب اول روسیه و جنگ جهانی اول همراه با تجربه‌های تلخ شخصی مانند مرگ پدر و ازدست‌دادن فرزند نوزاد، تحولی عمیق در جهان‌بینی و سبک هنری او ایجاد کرد. این نویسنده که ابتدا نماد هماهنگی و زیبایی در شعر بود، به‌تدریج به بیان کاکوفونی‌های اجتماعی و اندوه‌های کولی‌وار روی آورد و در نهایت با سفر به ایتالیا و خلق «گل‌های ایتالیایی» دریافت که سمبولیسم پاسخگوی دغدغه‌های فکری و هنری‌اش نیست؛ ازهمین‌رو مسیرش را به‌سمت نمایشنامه‌نویسی و روزنامه‌نگاری تغییر داد. نمایشنامهٔ «گل رز و صلیب» به قلم او نوشته شده است.

بخشی از کتاب گل رز و صلیب

«برتراند: شب را میان این گل‌ها بگذران. کسی دستش به تو نمی‌رسد.

گائتان: یعنی فردا در حضور پادشاه آواز خواهم خواند؟

برتراند: می‌خواستی بگویی کنت؟

گائتان: مگر او دختر گرالون پیر نیست؟

برتراند: این‌ها همه افسانه است.

او دختر خیاطی ساده از تولوز است.

گائتان: خیاط ساده! اما او پیرمرد را کشته است؟

برتراند: نه برعکس، او دختر را عذاب داده و در برج زندانی کرده است.

گائتان: می‌فهمم. من باید دختر موطلایی را از زندان آزاد کنم.

برتراند: او گندم‌گون است و موهایی سیاه‌تر از شب دارد.

گائتان: در هر حال، آیا نام او مورگاناست؟

برتراند: مگر برای تو فرقی می‌کند که چه کسی را قرار است با آوازت آزاد کنی. به من اعتماد کن.

گائتان: اعتماد دارم برادر.

برتراند: تو چیزهایی زیادی برایم تعریف کردی. افسانه‌های زیبا، ترانه‌های زیادی خواندی... مرا ببخش، من ساده‌اندیشم و نمی‌دانم کدام یک تخیل بود و کدام واقعیت. پری دریایی تو را این‌گونه تربیت کرده است؟»