کتاب رویکرد نهادی در مدیریت مدارس

کتاب الکترونیکی «رویکرد نهادی در مدیریت مدارس: مبتنی بر رقابتی شدن مدارس» نوشتهٔ محمدحسن حسنی شلمانی اثری پژوهشی در حوزهٔ مدیریت آموزشی است که نشر رشد فرهنگ آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی ساختارها و سیاست‌های مدیریتی مدارس ابتدایی در ایران می‌پردازد و با تمرکز بر نمونه‌پژوهی‌ها، نقش رقابت، مشارکت بخش خصوصی و دولتی و الگوهای نهادی را در بهبود کیفیت و کارآمدی مدارس تحلیل می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب رویکرد نهادی در مدیریت مدارس

«رویکرد نهادی در مدیریت مدارس» اثری ناداستان و پژوهشی است که به بررسی ساختار مدیریتی مدارس ابتدایی ایران از منظر نهادی می‌پردازد. نویسنده با تکیه‌بر نظریه‌های اقتصادی و مدیریتی، به تحلیل چالش‌های فعلی مدارس دولتی و خصوصی پرداخته است. کتاب در قالبی تحلیلی و با استفاده از نمونه‌پژوهی‌ها، به موضوعاتی چون توسعه بازار آموزشی، مشارکت بخش خصوصی و دولتی، تمرکززدایی، حواله‌های آموزشی و مدل‌های مختلف قراردادهای آموزشی می‌پردازد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا به مبانی نظری و ضرورت‌های تغییر در مدیریت مدارس اشاره می‌کند و سپس با بررسی تجربه‌های جهانی و تطبیقی، راهکارهایی برای بهبود کارآمدی و کیفیت مدارس ارائه می‌دهد. این اثر در سال ۱۳۹۵ منتشر شده و دغدغهٔ اصلی آن، یافتن الگویی برای افزایش رقابت، مشارکت و بهره‌وری در نظام آموزشی ایران است.

خلاصه کتاب رویکرد نهادی در مدیریت مدارس

کتاب «رویکرد نهادی در مدیریت مدارس» با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا مدارس دولتی و خصوصی در ایران از کارآمدی لازم برخوردار نیستند و چگونه می‌توان با ایجاد فضای رقابتی، کیفیت آموزش را ارتقا داد. نویسنده ابتدا به نبود بازار رقابتی در مدارس دولتی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که انحصارگرایی و نبود انگیزه برای جذب دانش‌آموزان، موجب کاهش کیفیت آموزشی شده است. در مقابل، مدارس خصوصی نیز به‌دلیل محدودیت تقاضا در طبقات اقتصادی خاص، نتوانسته‌اند فضای رقابتی موثری ایجاد کنند. در ادامه، کتاب به بررسی راهکارهایی برای توسعه بازار آموزشی می‌پردازد. یکی از محورهای اصلی، مشارکت بخش خصوصی و دولتی در مدیریت مدارس است؛ به این معنا که مدیریت مدارس دولتی به معلمان و مدیران مورد تایید آموزش و پرورش واگذار شود، اما مالکیت مدارس همچنان در اختیار دولت باقی بماند تا نظارت بر ملاحظات اجتماعی و فرهنگی حفظ شود. این الگو با انتقال سهم سرانه دانش‌آموزی به‌جای مدارس، به خود دانش‌آموزان و ارائه حواله‌های آموزشی، تقاضا برای آموزش خصوصی را افزایش می‌دهد و مدارس را به رقابت برای جذب دانش‌آموزان با کیفیت آموزشی بهتر سوق می‌دهد. کتاب همچنین به پیامدهای مثبت و منفی مشارکت بخش خصوصی و دولتی می‌پردازد. از یک سو، این مشارکت می‌تواند موجب افزایش کیفیت، انعطاف‌پذیری و نوآوری در مدارس شود و از سوی دیگر، نگرانی‌هایی مانند کاهش کنترل دولت بر خدمات عمومی یا ایجاد تبعیض آموزشی را مطرح می‌کند. نویسنده با بررسی تجربه‌های جهانی، به اهمیت تمرکززدایی و مدیریت مدرسه‌محور اشاره کرده و نشان داده است که واگذاری اختیارات به مدارس و معلمان، می‌تواند انگیزه و رضایت شغلی را افزایش دهد و بهره‌وری نظام آموزشی را بالا ببرد. در نهایت، کتاب بر ضرورت طراحی الگویی نهادی برای مدیریت مدارس تاکید دارد؛ الگویی که با مشارکت چندگانهٔ ذینفعان (دولت، مدرسه و والدین) و تنظیم بازار عرضه و تقاضای آموزشی، بتواند به توسعه عدالت آموزشی و افزایش کیفیت منجر شود.

چرا باید کتاب رویکرد نهادی در مدیریت مدارس را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به یکی از مهم‌ترین مسائل نظام آموزشی ایران یعنی ناکارآمدی ساختار مدیریتی مدارس می‌پردازد. مطالعهٔ آن فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با مفاهیم کلیدی مانند بازار رقابتی آموزشی، مشارکت بخش خصوصی و دولتی، تمرکززدایی و حواله‌های آموزشی آشنا شود. همچنین، کتاب با ارائهٔ نمونه‌های جهانی و بررسی پیامدهای مختلف سیاست‌های آموزشی، دیدی جامع نسبت به چالش‌ها و راهکارهای بهبود کیفیت مدارس ارائه می‌دهد. برای کسانی که دغدغهٔ اصلاح نظام آموزشی و افزایش بهره‌وری مدارس را دارند، این اثر می‌تواند منبعی برای شناخت عمیق‌تر و الهام‌بخش برای جستجوی راه‌حل‌های نوین باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای مدیران و معلمان مدارس، پژوهشگران حوزهٔ آموزش، سیاست‌گذاران آموزشی و دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و مدیریت آموزشی مفید است. همچنین، برای افرادی که به دنبال راهکارهایی برای افزایش کیفیت و عدالت آموزشی یا علاقه‌مند به مباحث مشارکت بخش خصوصی و دولتی در آموزش هستند، این کتاب توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب رویکرد نهادی در مدیریت مدارس

«مهمترین مساله‌ای که کارآمدی مدارس را مخدوش کرده است عدم وجود بازار رقابتی برای مدارس است. نبود بازار رقابتی موجب شده است که کارآمدی مدارس از نظر کیفی به حداقل برسد. بازار رقابتی در هنگامی اتفاق می‌افتد که در یک طرف تقاضا برای آن وجود داشته باشد و از سوی دیگر عرضه با هر کیفیتی که ارائه شود مشتری ناچار به مصرف آن خواهد بود. چیزی که هم‌اکنون در مدارس دولتی دیده می‌شود انحصارگرایی مدارس برای عرضه آموزشی است. برای مدارس دولتی رقابت آموزشی وجود ندارد چون عرضه آموزشی (مدارس) بدنبال جذب تقاضا نیست و برای این مدارس خیلی بهتر خواهد بود که حتی اگر تعداد دانش‌آموزان کمتری را جذب کند چون دردسر کمتری دارند و برای مدارس خصوصی رقابت وجود ندارد چون تقاضای آموزشی برای این مدارس در چند دهک بالای طبقات اقتصادی محدود شده‌اند. بنابراین برای رقابتی کردن مدارس که کارآمدی مدارس را رقم می‌زند نیاز به تنظیم بازار تقاضا و عرضه آموزشی است. برای ایجاد بازار رقابتی آموزشی در وهله اول نیازمند توسعه تقاضای آموزشی و ویژگی‌های بخش خصوصی ممکن سازیم. بدین نحو توسعه عرضه آموزشی با کیفیت توسط مدارس خواهد شد. از سوی دیگر از آنجایی که ویژگی‌های مدارس با سایر سازمان‌ها متفاوت است امکان شرایط کاملاً خصوصی بدلیل ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی وجود ندارد. بنابراین نیازمند الگویی هستیم که مشارکت چندگانه ذینفعان آموزشی (دولت، مدرسه و والدین) را در نظر بگیرد.»