کتاب داعش و عصبیت

کتاب داعش و عصبیت نوشته احمد مهربان دافساری را پژوهشکده مطالعات راهبردی منتشر کرده است. این اثر با تمرکز بر نظریه‌های اجتماعی و سیاسی، به بررسی شکل‌گیری و دولت‌سازی گروه داعش از منظر اندیشه‌های ابن‌خلدون می‌پردازد و تلاش می‌کند با بهره‌گیری از مفهوم «عصبیت» چارچوبی نظری برای تحلیل این پدیده ارائه دهد. این اثر در دسته‌ی علوم سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی قرار می‌گیرد و برای علاقه‌مندان به مطالعات خاورمیانه، افراط‌گرایی و نظریه‌های اجتماعی اسلامی قابل توجه است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب داعش و عصبیت

کتاب داعش و عصبیت اثری پژوهشی در حوزه‌ی علوم سیاسی است که با رویکردی نظری به تحلیل پدیده‌ی داعش می‌پردازد. احمد مهربان دافساری در این کتاب، با الهام از اندیشه‌های ابن‌خلدون و به‌ویژه مفهوم عصبیت، تلاش کرده است مدلی نوخلدونی برای تبیین روند شکل‌گیری و دولت‌سازی داعش ارائه کند. 

کتاب داعش و عصبیت شامل مقدمه‌ای مفصل، مرور انتقادی بر آثار مرتبط با ابن‌خلدون، بررسی تطبیقی نظریات مختلف درباره‌ی داعش و سپس ارائه‌ی مدل پیشنهادی نویسنده است. اثر حاضر محصول پژوهش دانشگاهی و پایان‌نامه‌ی دکتری نویسنده در جامعه‌شناسی سیاسی است و به‌دنبال آن است که با عبور از تبیین‌های رایج و متعارف، ابعاد کمتر دیده شده‌ی اجتماعی و قبایلی در ظهور داعش را برجسته کند. کتاب به‌صورت تحلیلی و با ارجاع به منابع متعدد، هم به مبانی نظری و هم به مصادیق عینی در خاورمیانه و شمال آفریقا می‌پردازد و در نهایت، چشم‌اندازی متفاوت برای فهم دولت‌سازی‌های غیرملی و افراطی در منطقه ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب داعش و عصبیت

کتاب داعش و عصبیت با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چگونه می‌توان با اقتباس از اندیشه‌ی اجتماعی ابن‌خلدون، مدلی برای تحلیل پدیده‌هایی چون داعش در جامعه‌شناسی سیاسی معاصر طراحی کرد. نویسنده ابتدا به بررسی انتقادی آثار و تفسیرهای مختلف درباره‌ی ابن‌خلدون و مفهوم عصبیت می‌پردازد و نشان می‌دهد که بسیاری از این تفسیرها یا به‌دلیل غفلت از زمینه‌های معرفت‌شناختی، یا به‌خاطر برداشت‌های صرفاً جامعه‌شناسانه، نتوانسته‌اند چارچوبی کارآمد برای تحلیل پدیده‌های معاصر ارائه دهند. در ادامه، نویسنده با تمرکز بر مفهوم «نوعصبیت» که صورت تحول‌یافته و جامعه‌شناختی عصبیت ابن‌خلدون است، تلاش می‌کند روندهای اجتماعی و اقتصادی منجر به شکل‌گیری جریان جهادی بین‌المللی و دولت‌سازی داعش را توضیح دهد. این مدل، عصبیت را نه‌تنها بر پایه‌ی پیوندهای خونی و خویشاوندی، بلکه با در نظر گرفتن نقش مذهب، اقتدار سیاسی و مناسبات قبایلی در محیط‌های شهری و مجازی بازتعریف می‌کند. کتاب با مطالعه‌ی موردی ظهور و دولت‌سازی داعش، نشان می‌دهد که چگونه این گروه با بهره‌گیری از نوعصبیت، توانسته است ساختارهای قدرت و همبستگی را در میان اعضا و هواداران خود ایجاد کند. همچنین به نقش جهاد در افغانستان، ناآرامی‌های عراق و سوریه، و فضای مجازی در تقویت نوعصبیت و جذب داوطلبان خارجی می‌پردازد. نویسنده تأکید دارد که تحلیل داعش صرفاً با مدل‌های متعارف جامعه‌شناسی سیاسی ممکن نیست و رویکرد نوخلدونی می‌تواند ابعاد پنهان‌تر و پیچیده‌تر این پدیده را آشکار کند. در نهایت، کتاب به نتایج و گمانه‌زنی‌هایی درباره‌ی آینده‌ی جهادگرایی و دولت‌سازی‌های مشابه در منطقه می‌پردازد.

چرا باید کتاب داعش و عصبیت را بخوانیم؟

این کتاب با ارائه‌ی مدلی نظری مبتنی‌بر اندیشه‌های ابن‌خلدون و مفهوم عصبیت، امکان تحلیل متفاوتی از پدیده‌ی داعش و دولت‌سازی‌های افراطی در خاورمیانه را فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، با ابعاد کمتر دیده‌ شده‌ی اجتماعی، قبایلی و مذهبی در شکل‌گیری و تداوم گروه‌هایی چون داعش آشنا می‌شود و می‌تواند فراتر از روایت‌های رایج، به درک عمیق‌تری از پویایی‌های قدرت و همبستگی در جوامع بحران‌زده برسد. همچنین کتاب برای کسانی که به دنبال چارچوب‌های نظری غیرغربی و بومی در علوم اجتماعی هستند، نمونه‌ای کاربردی و مستند ارائه می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، مطالعات خاورمیانه و امنیت، علاقه‌مندان به نظریه‌های اجتماعی اسلامی و کسانی که به دنبال تحلیل‌های عمیق‌تر درباره‌ی افراط‌گرایی و دولت‌سازی‌های غیرملی هستند، مفید است. همچنین برای افرادی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های اجتماعی و قبایلی بحران‌های منطقه‌ای را دارند، این اثر توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب داعش و عصبیت

«در جهان امروز به‌رغم حاکمیت ظاهری پارادایم دولت-ملت از سویی همچنان شاهد کنشگری و تأثیرگذاری قبایل و مناسبات قبایلی در مسائل سیاسی و بین‌المللی هستیم و از سوی دیگر با ظهور کنشگران غیردولتی یا فرادولتی و گاه دولت‌ستیزی مواجه هستیم که در سطوح و ابعاد گوناگون جبهه‌های جدیدی علیه دولت-ملت باز می‌کنند و ابعاد مختلف زندگی محلی را از مجرایی غیر از دولت-ملت به روندهای فراملی متصل می‌سازند. همچنین، در اکثر منازعات نظامی دو دهه اخیر یک یا چند دولت-ملت با موجودیتی غیر از دولت-ملت جنگیده‌اند. در چنین شرایطی علاوه بر دولت-ملت عرصه‌های دیگری از حیات سیاسی-اجتماعی وجود دارند که برای به کاربستن «جامعه‌شناسی نوخلدونی» یا نظریات و مدل‌های برگرفته از تفکر ابن‌خلدون مناسب‌تر به نظر می‌رسند. در فصل دوم پس از بازخوانی و نقد شماری از آثار شاخصی که در حوزه آکادمیک به ظهور داعش پرداخته‌اند، نشان می‌دهیم که برخی از مهم‌ترین ابعاد تشکیل این گروه و دولت‌سازی آن در چارچوب نظریات متعارف اصولاً مطرح نیست.»