کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای

کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای با عنوان اصلی Empires in collision in late antiquity نوشتهٔ «گلن وارن باورساک» و ترجمهٔ «مهناز بابایی»، اثری پژوهشی در حوزهٔ تاریخ باستان است که نشر مروارید آن را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. این کتاب به بررسی روابط و برخوردهای سیاسی، مذهبی و نظامی میان امپراتوری‌های ایران و روم در اواخر دوران باستان پرداخته و نقش قدرت‌های منطقه‌ای مانند حبشه و پادشاهی‌های عربی را در این تحولات تاریخی تحلیل کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای اثر گلن وارن باورساک

کتاب «ایران، روم و قدرت‌های منطقه‌ای» (برخورد امپراتوری‌ها در عهد باستان متاخر) مجموعه‌ای از سه سخنرانی «گلن وارن باورساک»، استاد تاریخ باستان است که به بررسی دوره‌ای حساس از تاریخ خاور نزدیک پداخته است؛ زمانی که امپراتوری‌های ایران ساسانی و روم شرقی (بیزانس) درگیر رقابت و درگیری‌های گسترده‌ای بودند. ساختار کتاب بر پایهٔ تحلیل تحولات سیاسی، مذهبی و اجتماعی در قرون ششم و هفتم میلادی استوار است و با تکیه بر شواهد تاریخی، کتیبه‌شناسی و یافته‌های باستان‌شناسی، تصویری چندلایه از روابط میان قدرت‌های بزرگ و بازیگران منطقه‌ای ارائه می‌دهد. کتاب نه‌تنها به برخورد مستقیم ایران و روم می‌پردازد، بلکه نقش پادشاهی آکسوم (حبشه)، پادشاهی یهودی حمیر در عربستان جنوبی و قبایل عرب متحد با هریک از دو امپراتوری را نیز بررسی می‌کند. افزون‌بر سه سخنرانی اصلی، دو فصل پیوست از کتاب دیگر «گلن وارن باورساک» با عنوان «بوتهٔ اسلام» نیز در انتهای کتاب آمده است که به موضوعاتی چون مکه و مدینه در اواخر عهد باستان پرداخته است. این اثر با رویکردی تحلیلی و مستند، برای علاقه‌مندان به تاریخ باستان، مطالعات خاورمیانه و تاریخ ادیان قابل توجه است.

خلاصه کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای

کتاب با تمرکز بر سه سخنرانی اصلی «گلن وارن باورساک»، به بررسی فرازونشیب‌های روابط ایران ساسانی و روم شرقی در آستانهٔ ظهور اسلام می‌پردازد. در سخنرانی نخست، باورساک به نقش پادشاهی آکسوم (حبشه) و پادشاهی یهودی حمیر در جنوب عربستان اشاره کرده و نشان می‌دهد که چگونه رقابت‌های ارضی و مذهبی میان این دو قدرت منطقه‌ای، زمینه‌ساز درگیری‌های نیابتی میان ایران و روم شد. در این بخش، تحولات دینی مانند مسیحی‌شدن آکسوم و یهودی‌شدن حمیر و تأثیر آن‌ها بر سیاست منطقه‌ای برجسته شده است. سخنرانی دوم به تصرف اورشلیم به‌دست ایرانیان در سال ۶۱۴ میلادی می‌پردازد و ارتباط این رویداد را با جنگ‌های نیابتی ایران و روم در عربستان و فلسطین بررسی می‌کند. باورساک با تحلیل منابع ادبی و باستان‌شناسی، به نقد روایت‌های اغراق‌آمیز دربارهٔ تخریب اورشلیم می‌پردازد و نشان می‌دهد که پیامدهای این تصرف، بیش از آن‌که ویرانگر باشد، زمینه‌ساز تغییرات سیاسی و مذهبی در منطقه شد. در سخنرانی سوم، باورساک به نقش هراکلیوس، امپراتور بیزانس و تأثیر پیروزی‌ها و شکست‌های او بر فروپاشی امپراتوری ساسانی و گسترش فتوحات مسلمانان می‌پردازد. او معتقد است که نبردهای طولانی میان ایران و روم، ساختار قدرت در خاور نزدیک را به‌گونه‌ای تغییر داد که زمینه برای ظهور اسلام و فتوحات عربی فراهم شد. در پیوست‌های کتاب نیز موضوعاتی چون وضعیت مکه و مدینه در اواخر عهد باستان و تحولات اجتماعی و مذهبی این مناطق بررسی شده است.

چرا باید کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، به یکی از پیچیده‌ترین و کمترشناخته‌شده‌ترین دوره‌های تاریخ خاورمیانه می‌پردازد. خواننده با مطالعهٔ این اثر می‌تواند درک عمیق‌تری از ریشه‌های تحولات سیاسی، مذهبی و اجتماعی در آستانهٔ ظهور اسلام به دست آورد. اثر حاضر با ترکیب شواهد تاریخی، کتیبه‌شناسی و یافته‌های باستان‌شناسی، تصویری چندوجهی از تعاملات قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای ارائه و نشان می‌دهد که چگونه رقابت‌ها و اتحادهای محلی، مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند. این کتاب برای کسانی که به‌دنبال فهم زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری جهان اسلام و روابط ایران و روم هستند، سودمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ باستان، پژوهشگران مطالعات خاورمیانه، دانشجویان تاریخ و کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌های تحولات سیاسی و مذهبی در منطقهٔ ایران، روم و شبه‌جزیرهٔ عربستان هستند، مناسب است؛ همچنین برای کسانی که دغدغهٔ فهم زمینه‌های ظهور اسلام و تعامل ادیان و امپراتوری‌ها را دارند.

درباره گلن وارن باورساک

«گلن وارن باورساک» (Glen Warren Bowersock) زادهٔ سال ۱۹۳۶ میلادی، تاریخ‌دان برجستهٔ یونان باستان، روم و خاور نزدیک بوده است. او تحصیلات خود را در ماساچوست آغاز کرد و در سال ۱۹۵۷ میلادی مدرک کارشناسی را از دانشگاه هاروارد دریافت کرد؛ سپس در سال ۱۹۵۹ موفق به دریافت مدرک کارشناسی دیگری با درجهٔ ممتاز در رشتهٔ ادبیات انسانی از دانشگاه آکسفورد شد و در سال ۱۹۶۲ نیز کارشناسی‌ارشد خود را از همین دانشگاه گرفت. یکی از مهم‌ترین استادان و راهنمایان علمی او «رونالد سایم»، تاریخ‌نگار برجستهٔ روم باستان بود. کتاب «ایران، روم و قدرت‌های منطقه‌ای» و «جنگ‌های دریای سرخ در آستانهٔ ظهور اسلام» نگاشتهٔ او است.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

«گلن وارن باورساک» یکی از برجسته‌ترین مورخان معاصر در حوزهٔ یونان، روم و خاور نزدیک است و در طول فعالیت علمی خود افتخارات متعددی کسب کرده است؛ ازجمله عضویت در آکادمی علوم فرانسه، آکادمی بریتانیا، آکادمی اروپا و آکادمی هنر و علوم آمریکا، دریافت مدال طلای انجمن باستان‌شناسی آمریکا (۱۹۹۰)، دریافت جایزهٔ چارلز هومر هاسکینز از انجمن فی و بی‌تا کاپا (۲۰۱۱)، دریافت نشان افتخار شوالیهٔ آکادمی فرانسه (Chevalier de la Légion d’Honneur) و تدریس در دانشگاه‌های معتبر همچون هاروارد و آکسفورد و سال‌ها ریاست بر مؤسسات پژوهشی چون مؤسسهٔ مطالعات پیشرفتهٔ پرینستون.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

«آلبرت بامگارتن» (Albert Baumgarten) معتقد است که تخصص «گلن وارن باورساک» در پیوندزدن رشته‌های مختلف پژوهشی در مطالعهٔ تاریخ کهن منحصربه‌فرد است و آثار او در این زمینه الگویی بی‌نظیر ارائه کرده‌اند. The New York Review of Books نوشته است «گلن وارن باورساک» تازگی و طراوتی نو به روایت عظیم تاریخ بخشیده است. او با اشتیاق شواهد نو را بررسی می‌کند و از هر یک نتایجی می‌گیرد که چشم‌انداز کل داستان را به‌نحو چشمگیری تغییر می‌دهد. Saudi Aramco World گفته است که نویسنده، مورخی است از دوران یونان و روم که نشان می‌دهد چگونه جوامع حاشیه‌ای امپراتوری‌ها به درک بیشتر ساختار درونی آن‌ها کمک می‌کنند.

بخشی از کتاب ایران، روم و قدرت های منطقه ای

«کرون تا آن‌جا پیش رفت که ادعا کرد مکه اصلاً قبل از قرن هفتم میلادی شناخته‌شده نبوده است، اما برای استدلال در این مورد مجبور بود وجود نام این مکان را در فهرست قرن دوم بطلمیوس جغرافیدان نادیده بگیرد. مکانی به نام مکوربا کم‌وبیش همراه با مکان‌هایی که باید انتظار داشته باشیم مکه در آن‌جا باشد، فهرست شده است، اگرچه طول‌های جغرافیایی در بطلمیوس به‌طور مشهوری مشکوک هستند. اما مختصات آن تقریباً موقعیت واقعی شهر را دارد. این مکان درواقع به‌طور آشکار در جنوب مکان دیگری قرار دارد که بطلمیوس آن را لاثریپا می‌نامد، که بدون شک واحهٔ یثرب است. اگرچه ممکن است فوراً مشخص نباشد که مکوربا تغییر شکل یونانی نام مکه است، اما مکان‌یابی بطلمیوس از مکورابا این احتمال را به‌وجود می‌آورد که بخش اول این نام یونانی واقعاً نام مکه را در خود جای داده باشد. اگر چنین باشد، نیمهٔ دوم نام ضبط‌شده در بطلمیوس، واژهٔ آرامی «ربا» (بزرگ) را بازتولید می‌کند که دلالت بر برتری دارد و می‌تواند مانند دیگر وام‌واژه‌های آرامی در عربستان، به‌راحتی از طریق یهودیانی که می‌دانیم در یثرب بوده‌اند، در زبان محلی نفوذ کرده باشد.»