کتاب ویتسک

کتاب الکترونیکی وُیتسِک نوشتۀ گئورگ بوشنر با ترجمۀ ناصر حسینی‌مهر در گروه انتشاراتی ققنوس چاپ شده است. این کتاب درباره‌ زندگی یک سرباز ساده‌ به نام ویتسک است که درگیر فقر، فشارهای اجتماعی، و مشکلات روانی می‌شود. وُیتسِک از نخستین نمایشنامه‌هایی است که به موضوعاتی چون ازخودبیگانگی، بحران‌های روانی، و ساختارهای قدرت در جامعه می‌پردازد و به همین دلیل در تاریخ تئاتر جایگاه ویژه‌ای دارد. این نمایشنامه پایه‌ اقتباس‌های بسیاری در قالب فیلم، اپرا، تئاتر و انیمیشن بوده و بارها توسط کارگردانان مختلف از جمله ورنر هرتسوگ و کارل بُهم به تصویر کشیده شده است. یکی از اقتباس‌های مشهور آن، اپرای «ویتسک» اثر آلبان برگ است که در قرن بیستم بسیار تأثیرگذار بود.

درباره کتاب وُیتسِک

وُیتسِک (Woyzeck) اثری ناتمام از نمایشنامه‌نویس آلمانی گئورگ بوشنر است که در سال‌های پایانی عمر کوتاه او نوشته شد. بوشنر این اثر را در حدود سال ۱۸۳۶ نوشت، اما پیش از آن‌که بتواند آن را کامل کند، در سن ۲۳ سالگی درگذشت. نسخه‌ای که امروزه در دست است، حاصل بازسازی قطعات پراکنده‌ای از دست‌نوشته‌های بوشنر است که سال‌ها بعد توسط پژوهشگران مرتب و منتشر شدند. وُیتسِک داستان یک سرباز ساده‌دل و فقیر به همین نام است که درگیر زندگی روزمره‌ دشوار، بی‌عدالتی اجتماعی، فشارهای روانی، و روابط پیچیده با اطرافیان خود به‌ویژه ماری، معشوقه‌اش، می‌شود. در طول داستان، ویتسک قربانی آزمایش‌های پزشکی دکتر ارتش و تحقیرهای مافوقش می‌شود. این فشارهای جسمی و روانی، در کنار خیانت ماری، باعث فروپاشی روانی او شده و در نهایت به جنایت می‌انجامد.

نمایشنامه ساختار کلاسیک ندارد و از صحنه‌هایی مجزا تشکیل شده که به‌صورت اپیزودیک روایت می‌شوند. این ویژگی ساختاری، همراه با مضامین مدرن‌ نمایشنامه، باعث شده که وُیتسِک به‌عنوان یکی از پیشگامان تئاتر مدرن شناخته شود. درون‌مایه‌هایی چون ستم اجتماعی، بیماری روانی، فقدان اختیار، و فروپاشی فردی، در سراسر نمایشنامه برجسته‌اند. بوشنر در وُیتسِک از سبک واقع‌گرایانه برای بازنمایی زندگی قشر فرودست استفاده کرده است و زبان شخصیت‌ها نیز از زبان رسمی و ادبی فاصله دارد و به زبان محاوره‌ای نزدیک‌تر است. این سبک و رویکرد در زمان خود بسیار نوآورانه بود و بر نمایشنامه‌نویسان بعدی تأثیر گذاشت. گئورگ بوشنر (۱۸۱۳–۱۸۳۷) نویسنده، پزشک و انقلابی آلمانی بود که تنها چند اثر ادبی از خود به‌جا گذاشت، اما همان آثار محدود تأثیر زیادی در تئاتر مدرن داشتند. از دیگر آثار او می‌توان به «مرگ دانتون» و «لئونس و لنا» اشاره کرد. بوشنر در طول عمر کوتاهش، هم به علوم طبیعی علاقه‌مند بود و هم به مسائل اجتماعی، و این تلفیق در آثارش بازتاب یافته است.

کتاب وُیتسِک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان تئاتر، مطالعات ادبیات نمایشی، و دانشجویان یا پژوهشگران علوم انسانی به‌ویژه در حوزه‌ مطالعات قدرت و روان‌شناسی اجتماعی پیشنهاد می‌شود.

درباره گئورگ بوشنر

گئورگ بوشنر با نام کامل «کارل گئورگ بوشنر» در سال ۱۸۱۳ میلادی در آلمان به دنیا آمد. او نویسنده، شاعر، پزشک و یک انقلابی آلمانی بود. در مدرسه‌ای تحصیل کرد که به زبان‌های فرانسه، ایتالیا و انگلیسی توجه خاصی می‌کرد. در استراسبورگ در رشتهٔ پزشکی تحصیل کرد. در ۱۵ سالگی به سیاست علاقه‌مند شد و به‌تدریج به یک فعال سیاسی تبدیل شد. از نوجوانی به مطالعهٔ فلسفه و تاریخ انقلاب فرانسه پرداخت. «وُیتسک»، «لئونس و لنا» و «مرگ دانتون»، سه نمایشنامهٔ معروف به قلم او است. از سال ۱۹۲۳ جایزه‌ای به یاد گئورگ بوشنر تأسیس شد که تنها به هنرمندانی اهدا می‌شد که در شهر و ایالت هسن متولد شده باشند، اما از سال ۱۹۵۱ این جایزه، هر ساله از سوی آکادمی زبان و شعر آلمان به یکی از نویسندگان و شاعران آلمانی‌زبان اهدا می‌شود. این جایزه را معتبرترین جایزهٔ ادبی آلمان دانسته‌اند. بوشنر به‌دلیل فعالیت‌های سیاسی خود در سال‌های آغاز جوانی، به زوریخ تبعید شد و همان‌جا در ۲۴ سالگی در اثر ابتلا به تیفوس درگذشت.

بخشی از کتاب ویتسک

«سروان: هه! هه! هه! جنوب به شمال! هه! هه! هه! آه، تو یه ابلهی، یه ابله کاملاً نفرت‌انگیز! [برانگیخته] وُیتْسک، تو یه آدم خوبی هستی ... ولی ... [با وقار] وُیتْسک، اخلاق نداری! اخلاق، همین، یعنی‌کسی‌که اخلاق سرش بشه، می‌فهمی؟ این کلمه مهمّیه. تو یه بچّه داری بدون تبرّک و دعای خیر کلیسا، این حرف پدر روحانی بزرگوارمون در ارتشه ــ بدون تبرّک و دعای خیر کلیسا، این حرف من نیست.

وُیتْسِک: جناب سروان، خدای مهربون که نمی‌آد یه بدبخت بی‌چاره رو بپاد که قبل از جفتگیری براش آمین گفته‌ن یا نه. خداگفته: بگذارید تا کودکان به من تقرب پیدا کنند!

سروان: چی داره می‌گه؟ این چه طرز بیجای جواب دادنه؟ اون منو با این جواب‌هاش واقعا آشفته می‌کنه. وقتی من می‌گم: اون، منظورم تویی، تو.

وُیتْسِک: ما مردم فقیر ــ ببینید، جناب سروان: پول، پول! اونی‌که پول نداره، توی این دنیا اخلاق به چه دردش می‌خوره! ما یه مشت گوشت و خونیم. امثال ما فقط گرفتار درد و مصیبتیم، چه توی این دنیا، چه توی اون دنیا. به نظر من اگه پامون حتی به بهشت هم برسه، اون‌جا هم سر و کارمون با صاعقه است.

سروان: وُیتْسک، تقوا نداری، تو یه آدم بی‌تقوا هستی. گوشت و خون؟ وقتی من می‌رم پای پنجره، و می‌بینم بعد از بارون، چه جوری این جورابک‌های سفید توی کوچه‌ها ورجه وورجه می‌کنند ــ بدمصّب، وُیتْسک، عشق می‌زنه بالا. خب من هم از گوشت و خونم. ولی، وُیتْسک، تقوا! تقوا! چه جوری باید زمان رو بگذرونم؟ به خودم مرتب می‌گم: تو یه آدم اخلاق‌گرا هستی ــ [برانگیخته] یه آدم خوب، یه آدم خوب.»