کتاب تهرانی - شهرستانی

کتاب تهرانی - شهرستانی نوشتهٔ آذر (زهرا) تشکر است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است. این اثر درمورد «اندیشیدن در باب یک دوگانهٔ اجتماعی» است.

درباره کتاب تهرانی - شهرستانی

نویسندهٔ کتاب تهرانی - شهرستانی با روش مردم‌نگارانه کوشیده است به موقعیت تهران به‌عنوان متن و یک شهر مرکزی در ساختار اجتماعی ایران بپردازد. این نویسنده بر دوگانه‌ای انگشت گذشاته است که از طریق فرهنگ و رسانه در اجتماع ساخته شده و گاه باعث افتراق و انشقاق جدی است. دوگانهٔ تهرانی - شهرستانی که گفته شده در مویرگ‌های جامعهٔ ایرانی لانه کرده است، گرچه در زندگی روزمره توسط تک‌تک شهروندان ایرانی تحمل و مدیریت می‌شود، بر شکل و شمایل و محتوای بسیاری از روابط اجتماعی تأثیر جدی داشته است. کتاب حاضر به قلم آذر (زهرا) تشکر در چهار فصل نوشته شده است. عنوان فصل‌های این اثر عبارت است از «تهران؛ تشکیل یک مرکز»، «زیست شهرستانی در تهران»، «تهرانی اصیل بودن، تهرانی شدن» و «متن و حاشیه؛ زندگی در سایهٔ رقابت».

خواندن کتاب تهرانی - شهرستانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ جامعه‌شناسی، ایران و وضعیت آن پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تهرانی - شهرستانی

«"تراژدی شهر اشغال‌شده"

فضای رقابت‌آمیز پیش از آنکه در جهان عینی تظاهرات خود را نشان دهد در ذهن آدم‌ها جا باز کرده و مناسبات خود را تعریف کرده و می‌چیند. در دوگانۀ تهرانی- شهرستانی بد نیست پرسیده شود تصور تهرانی‌ها نسبت به شهرستان‌های دیگر چیست؟ آیا فکر می‌کنند زندگی در شهرستان آسان‌تر و راحت‌تر است؟ آیا می‌توانند تصورکنند روزی شهرستانی را برای زندگی انتخاب کرده و از تهران کوچ کنند؟ تصور آن‌ها از شهرستانی‌های ساکن تهران چیست؟ آن‌ها را اشغالگر می‌دانند یا صاحب حق؟

یکی از تصورات تهرانی‌ها نسبت به شهرستانی‌هایی که به تهران می‌آیند این است که آن‌ها آمادگی جرم و بزه بیشتری دارند. این آمادگی به این دلیل است که تحمل اختلاف طبقاتی و سبک متفاوت و متظاهرانۀ مصرف در تهران برای شهرستانی‌ها سخت و دشوار است و برایشان به سادگی قابل هضم نیست. در نتیجه آن‌ها که از روستاهای محروم به تهران می‌آیند تحمل چنین اختلاف سطح زندگی را ندارند و احتمال دارد دست به جرم و بزه بزنند. آن‌ها معتقدند دلیل ازدیاد فساد و فحشا در تهران، شهرستانی‌ها هستند. شهرستانی‌ها به خاطر فشار اقتصادی تهران مجبور به دزدی و کارهای خلاف می‌شوند.

این تصور که مجرمانی که در یک شهر مرتکب جرم و خطایی می‌شوند بومی آن شهر نیستند و از اطراف و اکناف و یا از جاهای ناشناخته می‌آیند تصوری است که تقریباً همه جا وجود دارد. همیشه در نزد ساکنان یک شهر مهاجران به خصوص مهاجران تازه‌ازراه‌رسیده مجرمین بالقوه هستند و با وقوف یک جرم اولین گمان بد به مهاجران می‌رود. منشأ این قضاوت و پیشداوری را می‌توان نوعی حس منزه‌طلبی و تقسیم آدمیان به خودی و بیگانه و گناهکار پنداشتن دیگری دانست. نوعی پیشداوری که مختص امروز نیست و در گذشتۀ تاریخ هم وجود داشته است. در کتاب تهران قدیم جعفر شهری آمده است که اصغر قاتل معروف که در روزگار تهران قدیم تعداد زیادی بچه‌های مردم تهران را کشت و تا زمان دستگیری و پس از آن به دلیل قتل‌هایی که انجام داده و وحشتی که ایجاد کرده بود بسیار مشهور شد، زادۀ تهران نبود و در اصل از اهالی بروجرد بوده است.

حالا دیگر وضع تهران خیلی به هم ریخته شده و انواع مشکلات شهری در این شهر بزرگ سر برآورده است. تهران نه تنها از وقوع جرم و جنایت که از آلودگی، ترافیک سنگین، بی‌نظمی، بی‌قانونی و انواع آشفتگی‌های شهری رنج می‌برد و اغلب کسانی که خود را تهرانی اصیل می‌دانند در اینکه هرچه مشکل است به گردن شهرستانی‌ها و دهاتی‌های مهاجر به تهران بیندازند، تردید به خود روا نمی‌دارند. از نظر تهرانی‌ها هرچه به‌هم‌ریختگی در تهران است مربوط می‌شود به ورود شهرستانی‌ها به این شهر!

به همین جهت است که آن‌ها که خود را تهرانی می‌دانند دیگر از بودنِ در تهران احساس رضایت نمی‌کنند. آن‌ها تصور می‌کنند که هجوم شهرستانی‌ها به تهران برای آنان جای نفس‌کشیدن نگذاشته است. آن‌ها گاه خود را مجبور می‌دانند که از شهر خود یعنی تهران به خاطر ترافیک سنگین، آلودگی و شلوغی که علت اصلی آن هجوم شهرستانی‌هاست فرار کنند. آن‌ها از تهران فرار می‌کنند چون تصور می‌کنند بیشتر عمرشان روزانه در ترافیک سنگین ماشین‌های غریبه و در راه‌ها تلف می‌شود. برای برخی از تهرانی‌ها مهاجرت شهرستانی‌ها از شهرهایی مانند تبریز و اصفهان که خود صاحب امکاناتی هستند قابل پذیرش نیست.»