کتاب پیری

کتاب پیری نوشتهٔ مهران حاجی محمدیان است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب در حوزهٔ مردم‌شناسی را منتشر کرده است. کتاب حاضر از مجموعهٔ «مردم‌نگاری زندگی روزمره» است.

درباره کتاب پیری

مهران حاجی محمدیان در کتاب پیری با در نظر گرفتن بستری تاریخی‌، از منظری نزدیک به تجربۀ جدیدِ زندگی سالمندانِ ساکن در شهر تهران پرداخته است. در این کتاب تعریف سالمند از منظرِ مراکز سیاست‌گذاری، علمی یا حقوقی مبنا قرار نمی‌گیرد، بلکه «پیری»، «سالمندی» و «سالخوردگی» به‌عنوان موضوعی که مردم با آن مواجه و درگیرند مورد توجه قرار گرفته است. آنچه مهم است تعریف و تجربۀ مردم از «پیری»، مواجهۀآنان با آنچه که نشانه‌های «پیری» می‌دانند و نیز واکنش‌های آنان، چه فردی و چه به صورت جمعی، نسبت به چنین موضوعی است. چنین فهم و تجربه‌ای از «پیری» است که باعث می‌شود تا در این کتاب «پیری» در قالب یک عدد ساده لحاظ نگردد، بلکه «پیری» از سطح یک دغدغۀ فردی تا موضوعی که در سطحِ تعاملاتِ روزمره مورد توجه قرار می‌گیرد و یا اینکه سازمان‌ها و نهادها در شکل‌گیری آن دخیل‌اند، مورد توجه قرار گیرد. از این رو «پیری» در این کتاب از خانم‌ها و آقایانی که از دهۀ ۳۰ و ۴۰ زندگی‌شان درگیرِ زدودنِ نشانه‌های «پیری» از پوست و موی خود هستند آغاز می‌شود و تا زمانی که افراد به دلیلِ کهولتِ سن کاملاً استقلال و هوش و حواسِ خود را از دست می‌دهند، پیش رفته است.

مجموعۀ داده‌های این اثر در قالبِ پنج فصلِ کتاب دسته‌بندی شدند. فصلِ آغازینِ کتاب به روایتِ سالمندان از بدن‌هایشان می‌پردازد. فصل دوم بر پایۀ درک سالمندان از پایان‌پذیر بودن زندگی نگاشته شده است. فصل سوم با توجه به اهمیت و جایگاه خانواده برای سالمندان نگاشته شده است. فصل چهارم کتاب به صورت متمرکزتری به تجربۀ اجتماعی سالمندان از سطحِ تعاملاتِ روزمره تا زمانِ خروج از کار می‌پردازد. فصل نهایی کتاب نیز بر پایۀ اوقاتِ فراغتی نگاشته شده است که سالمندان با آن مواجه‌اند، فراغتی که گاهی ساعاتی ملال‌آور برای سالمندان رقم می‌زند و گاهی نیز با نوعی بازنگری به کلیت زندگی و دستیابی به یک چشم‌انداز ویژه نسبت به زندگی همراه می‌شود. 

خواندن کتاب پیری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعات پیری و علاقه‌مندان به حوزهٔ مردم‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پیری

«پسرم مهندسه، من هزاران زجر کشیدم این‌ها رو دانشگاه آزاد روانه کردم. مهندسی عمران گرفته بیکاره. در پیک موتوری کار می‌کنه. می‌آد خونه می‌بینم شلوارش پاره شده، زمین خورده. می‌گم حمید این موتور رو بنداز اون‌ور... خُب این فشارِ روحی روانی برای من و خانواده نیست؟ بعد این فکرها رو می‌کنیم که برای بچه‌مون چی‌کار کردم و چی‌کار نکردم!؟ به این نتیجه می‌رسم که کاری تو این سال‌ها نتوانستم برایشان انجام بدهم. و حق مسلم هست برای بچه‌ها! هر بچه‌ای! به غیر از اینه!؟ خب از این زجر نمی‌کشم من!؟ آلزایمر نمی‌آید سراغِ من؟ فراموشی نمی‌گیرم من؟ طبیعیه البته تو سن و سال بعد پنجاه سال، ولی خب این هم قوز و بالای قوز برای من و مادرش.

یکی دیگر از تجربیاتی که سالمندان با آن مواجه‌اند، تجربۀ زندگی در کنار فرزندانشان در سن و سالی است که سالمندان انتظار داشتند آن‌ها مستقل شده و زندگی شخصی خودشان را داشته باشند. فرزندانی معمولاً با سنی بالاتر از سی سال دغدغه و نگرانی‌هایی برای ازدواج یا «سر و سامان» دادنِ بچه‌ها و مستقل کردن آنان به وجود می‌آورد. همان آقا دربارۀ مجرد ماندن فرزند ۳۴‌ساله‌اش از شرایط اقتصادی جامعه، تصمیم‌گیری‌هایش در گذشته و تغییرات در شیوه و شرایطِ تشکیل یک خانواده می‌گوید و در این بین خود را نیز مقصر می‌داند:

ناچاریم! می‌پذیریم! در این شرایط اقتصادی! بچه‌ها هم می‌فهمند! درک می‌کنند! فشار نمی‌آورند. [پسرم] می‌گه زن نمی‌خواهم. خُب! زن نمی‌خواهی دلایلش رو بگو. ما هم باید جلو جلو برویم، که نمی‌رویم. جرئتش را نمی‌کنیم. نداریم! خب من الآن ندارم برایش زن بگیرم. دلش هم می‌خواهد دیگه. دیگه سی‌وچهارسالشه، موهایش سفید شده. گناهه! از نظر عرف و شرع گناهه! نگه داشتم بچه رو. خُب برای چی نگه داشتم!؟ دلم هم نمی‌خواهد این رو نگهش دارم، می‌خواهم برود پی زندگی خودش. بله! این سهل‌انگاری خودمون بوده، شکی درش نیست. اون موقع زندگی‌ها با الآن فرق می‌کرد. الآن خودم هم بعضی وقت‌ها می‌زنم توی سَرَم که چرا همچین بی‌عقلی کردیم!؟ عاقبت این بچه‌ها را ما امروز فکرش را نکردیم، که این بچه‌ها امروز می‌مانند این‌جوری روی دستمون. درسته نسل باید زیاد بشه، اما نه به اون شکل! اون موقع آدم با هزار تومان عروسی می‌کرد. من کردم! امثال من خیلی‌ها بودند این کار رو کردند.»