کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران

کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران نوشتهٔ بهارک محمودی است. انتشارات اندیشه احسان این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی شرحی بر بازنمایی تهران در سینما.

درباره کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران

بهارک محمودی در کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران بیان می‌کند که سینمای ایران از آغاز تولد خود تا به امروز با شهر تهران پیوندی ناگسستنی داشته است. برخی پیوند همیشگی میان شهر تهران و سینمای ایران را به غیبت استودیوهای فیلم‌سازی نسبت داده‌اند و برخی دیگر آن را پیامد اجتناب‌ناپذیر فرایند نوسازی در ایران معرفی کرده‌اند. تهران هم به‌لحاظ مضمونی و هم به‌لحاظ جغرافیایی دریچهٔ نظر بسیاری از آثار سینمای ایران بوده است. این کتاب سعی در کشف مسائلی دارد که به موجب آن‌ها شهر تهران به‌صورت بدبینانه‌ای بازنمایی شده است. در این کتاب اثر سینمایی مانند متنی گشوده برای تفسیر در نظر گرفته شده است. بهارک محمودی در این کتاب روایت خود را در مثلث فضا، سینما و نگاه سینماگر بیان می‌کند. شهر تهران در سینما، به‌شکلی تاریخی، تصویری آمیخته با نیرنگ و اضطراب و درعین‌حال هیجان داشته است. در این کتاب تصویر شهر تهران در آثار سه نسل از فیلم‌سازان سینمای ایران مورد مطالعه قرار گرفته است.

خواندن کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی سینما و علاقه‌مندان به نقد سینما پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نمایش رنج تهران در سینمای ایران

«مطالعه فیلم‌های نسل اوّل فیلم‌سازان منتخب در این کتاب که با تحلیل فیلم‌هایی از بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی به سرانجام رسیده است، نشان می‌دهد که به غیر از مواردی استثناء در برخی از فیلم‌های بهرام بیضایی، سه مضمون مهاجرت به تهران، دغدغۀ پیدا کردن کار در این شهر و همچنین مشکل مسکن ازجمله مضامین محوری به‌شمار می‌روند که در طول زمان و در مجموع فیلم‌های این نسل به‌گونه‌ای تکرار شده و چهره سینمایی تهران را نمایندگی می‌کنند. مهاجرت به تهران در فیلم‌های این نسل از کارگردانان سینمای ایران با انواع مصیبت و فریب‌های شهری همراه شده و بازگشت ناگزیر قهرمان به دامن پاک شهرستان/روستا را موجب می‌شود. این بازگشت ناگزیر به روستا ازجمله مضامینی است که در طول زمان تا دهۀ أخیر در آثار فیلم‌سازان این نسل به تصویر کشیده شده است. «فرار از شهر» یا «بازگشت به روستا/شهرستان» ازجمله مضامینی به‌شمار می‌روند که مضمون مهاجرت را در فیلم‌های نسل اوّل کارگردانان سینمای ایران تعریف می‌کند. خلاصه اینکه در فیلم‌های این نسل از فیلم‌سازان ایرانی منظر تهران تنها با بیان مسائل آن است که تعریف می‌شود، مسائلی که حل نشده و با فرار قهرمانان از شهر به حال خود رها می‌شوند.

اما مسئلۀ «مسکن» در غالب فیلم‌های کارگردانان این نسل پیوندی انکارناپذیر با مضمون «توسعۀ تهران» پیدا کرده است. نسلی که اصولاً به توسعۀ تهران نگاهی منفی دارد، آن را با دلالی و مناسبات بیمار اقتصادی همنشین کرده و به تغییرات آن واکنش نشان می‌دهد. ازاین‌روی تعریف مقولۀ مسکن، نزد این گروه از فیلم‌سازان «مسکن به مثابه کالاست» که رواج آن موجبات بی‌خانمانی و درواقع بی‌سرپناهی در شهر را پدید آورده است. «سرپناه» خانه‌ای در اضطرار و موقتی است که از زوایای اقتصادی تهی است و خانواده مفهوم پررنگی در تعریف آن به‌شمار نمی‌رود. چالش‌های پیدا کردن همین سرپناه است که در بسیاری از فیلم‌ها بازگشت ناگزیر به روستا را موجب می‌شود.

توسعۀ تهران به بنگاهیان در شهر عاملیت بخشیده و بنگاه‌داری را به‌عنوان تنها کسب‌وکار مطمئن در آن به تصویر کشیده است. هر کار دیگری به غیر از فعالیت در بنگاه معاملات ملکی از دست رفتنی است. البته که این کار یا به عبارتی «مسئلۀ کار» مقوله‌ای هویت‌بخش به‌شمار می‌رود؛ تک تک قهرمانان شهری آثار این نسل از فیلم‌سازان خود را یا با شغلی که دارند و یا از دست داده‌اند تعریف می‌کنند. در مجموع فیلم‌سازان نسل اوّل منتخب در این پژوهش با تصویر مسائل و شکاف‌های اقتصادی موجود در تهران، آن را به‌عنوان شهری غیر قابل سکونت و آشتی‌ناپذیر به تصویر می‌کشند. رویکردی بدبینانه که تا دو دهۀ أخیر نیز در آثارشان به چشم می‌خورد.»