کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی

کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی نوشتهٔ بهنام فومشی و ترجمهٔ مصطفی حسینی است. نشر خاموش این پژوهش ادبی را منتشر کرده است.

درباره کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی

کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی که به دانشجویان رشتهٔ مترجمی دانشگاه بوعلی سینا پیشکش شده، ۹ فصل دارد. این کتاب حاوی یک تحقیق بینارشته‌‌ای است؛ از سویی به ادبیات تطبیقی (پذیرش ادبی، تأثیرپژوهی و تصویرشناسی) و نقد ادبی (رویکرد تاریخ‌‌گرایی نو) و از دیگر سو به مطالعات ترجمه (ترجمه، ایدئولوژی و فرامتن) پرداخته است. گفته شده است که «ویتمن ایرانی» کتابی است روشمند و اصیل و نوآورانه که یک‌سره بر منابع دست‌اول و تحلیل عالمانه، حرفه‌‌ای و خلاقانۀ آن‌‌ها استوار است. آرا، استدلال‌‌ها و نتیجه‌‌گیری‌‌های نویسنده را منطقی و علمی توصیف کرده‌اند. نویسنده توضیح داده است که کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی بر آن است تا نگاه‌های تازه‌ای دربارۀ پذیرش «والت ویتمن» (۱۸۱۹ - ۱۸۹۲) در بافت‌های فرهنگی تازه در اختیار خوانندگان قرار دهد. ویتمن‌‌پژوهان مستقر در دانشگاه‌های آمریکا وقتی‌ دربارۀ ویتمن بحث می‌کنند، غالباً از حوادث تاریخی آمریکا باخبر هستند؛ بنابراین برای آنان جالب و آموزنده است که دربارۀ ویتمن در بافت‌های غیرآمریکایی مانند ایران پسامشروطه یا پس از انقلاب ۱۳۵۷ آگاه شوند. بهنام فومشی معتقد است که شناخت چگونگی و چرایی تبدیل ویتمن در ایران به ویتمنِ ایرانی نه‌تنها به جهانی‌‌سازی مطالعات آمریکا بلکه به درک بهتر فرهنگ ایرانی کمک می‌کند.

خواندن کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات معاصر فارسی، ادبیات آمریکا، ادبیات تطبیقی و مطالعات ترجمه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ویتمن ایرانی، فراتر از پذیرش ادبی

«محصولاتِ فرهنگی سرشارند از معانی سیاسی، شعر معاصر ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ایران معاصر، بوطیقا و سیاست چندان درهم آمیخته‌اند که آشنایی با سیاست می‌تواند به درک عمیق‌تر بوطیقا بینجامد. ترجمۀ اشعار شاعری آمریکایی در ایران نمونه‌ای از این دست است. نگاهی دقیق به بازآفرینی ویتمن در قلمرو فرهنگی ایران به درک بهتر شعر، سیاست و رابطۀ بین این دو در ایران کمک می‌کند. این فصل به‌‌تفصیل به پویایی‌‌شناسی ترجمۀ ویتمن در ایران معاصر می‌پردازد تا رابطۀ پیچیدۀ میان شعر و سیاست در کنار تعاملات بین گفتمان‌های مخالف در ایران معاصر را بررسد. این فصل می‌کوشد تا بعد تازه و انتقادی در باب روابط قدرت در قلمرو فرهنگی ایران در سال‌‌های اخیر عرضه کند.

موضوع مورد بحث در این فصل کتاب ای ناخدا ناخدای من (۱۳۸۹) دومین ترجمۀ برگزیدۀ اشعار ویتمن است که در ایران منتشر شده است. این برگزیده به اهتمام فرید قدمی نویسنده، مترجم و منتقد جوان ایرانی فراهم آمده است. این چاپ یک زبانه مشتمل بر پانزده قطعه شعر است. این کتاب متعلق به مجموعه‌ای به نام «ادبیات اعتراض» است. کتاب حاضر ۱۰۱ صفحه، مقدمه‌ای مختصر به همت ناشر دربارۀ «بحران در غرب» و «ادبیات اعتراض» و پی‌‌آیندِ آن مقدمه‌ای انتقادی درباره زندگی ویتمن دارد که او را «شاعر قسم‌‌خوردۀ شورشگرانِ جسورِ جهان» می‌نامد. بعد از این مقدمه اشعار قرار دارند. این کتاب با ترجمۀ نامۀ مشهور امرسون به ویتمن و سال‌‌شمار احوال و آثار ویتمن پایان می‌یابد.

چنان‌‌که در فصل هشتم آمد، طرح روی جلد ترجمۀ قدمی ویتمن را به مثابه یک شاعرِ عارف ایرانی عرضه می‌کند. گفتمان ادبی پس از انقلاب که تصویر شاعرِ عارف را ــ که تاریخی بس غنی در سنت شعر فارسی دارد ــ تبلیغ و ترویج می‌‌کرد در کنار ویژگی‌های تعالی‌گرایانۀ ویتمن و گرایش به شعر عارفانه در سال‌‌های اخیر نقش مهمی در بازآفرینی این تصویر ویتمنِ ایرانی داشت. نظام سیاسی پس از انقلاب تصویر شاعری را تبلیغ می‌کرد که خطر چندانی نداشت. به دلایل آشکار، سیاست فرهنگی نظام جدید تصویر شاعر معترض/ مخالف را به حاشیه راند و تصویر شاعر عارف یا «فیلسوف خندان» را که می‌‌پسندید برجسته کرد، شاعری که خشنودی را در درون خویشتن می‌جست و اغلب نسبت به اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانه بی‌اعتنا بود. گفتمان ادبی نظام سیاسی جدید و تصویر شاعرِ عارف نقش اساسی در آفرینش تصویر ویتمن به‌عنوان شاعری «غیرسیاسی» بر روی جلد کتاب داشت.»