ملاله یوسف زی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های ملاله یوسف زی
ملاله یوسف زی (Malala Yousafzai) یا گل مکئی فعال حقوق بشر و برنامه‌ساز تلویزیونی متولد پاکستان و از تبار پشتون است که در سال ۱۹۹۷ چشم به جهان گشوده است. ملاله یوسف زی از ترور طالبان جان سالم به در برد و حالا برای احقاق حقوق کودکان و حق تحصیل دختران اهل پاکستان تلاش می‌کند. وی نویسنده‌ی کتاب مشهور «من ملاله هستم» است.
بیوگرافی ملاله یوسف زی
ملاله یوسف زی متولد ۱۲ ژوئیه‌ی سال ۱۹۹۷ در مینگوره پاکستان است. وی فرزند ضیاءالدین یوسف زی است که مدرسه‌ی دخترانه‌ی دره سوات را پس از حمله‌ی طالبان تاسیس کرد و بعدتر به عنوان دیپلمات در بیرمنگام مشغول به کار شد. ملاله نیز در کودکی و نوجوانی در مدرسه‌ای که پدرش تاسیس کرده بود مشغول به تحصیل بود. ملاله از سال ۲۰۰۸ درحالی‌که تنها ۱۱ سال داشت به دفاع از حقوق دختران و زنان پاکستان برخاست و با یادداشت‌هایی که درباره‌ی زندگی زنان سوات پاکستان در وبلاگ خود می‌نوشت مشهور شد. الهام‌بخش شروع فعالیت‌های ملاله بی‌نظیر بوتو بود. ملاله از کودکی آرزوی تحصیل در رشته‌ی حقوق و ورود به دنیای سیاست را در سر داشت. وی در سال ۲۰۰۸ در سخنرانی کوبنده‌ی خود در شهر پشاور پاکستان این سوال را مطرح کرد که طالبان به چه علت مانع تحصیل دختران و زنان شده است؟ این درحالی بود که سخنرانی در شبکه‌های مختلف منطقه پوشش داده شده بود. بعدتر ملاله در انتقاد از طالبان گفته بود: «دختران در زمان تسلط طالبان می‌ترسیدند به صورتشان اسید پاشیده شود و یا توسط این شبه‌نظامیان دزدیده شوند.»
فعالیت وی در حوزه‌ی دفاع از حقوق دختران و زنان ادامه داشت و وی در شبکه‌های اجتماعی با قدرت به انتشار مطالبی در مورد زنان و دختران پاکستان می‌پرداخت. این فعالیت‌ها زمینه‌ساز تهدید و حمله‌ی طالبان به وی شد. پس از این حمله ملاله به همراه خانواده‌اش به بیرمنگام مهاجرت کردند. ملاله در ادامه‌ی فعالیت‌های بشردوستانه‌ی خود در ۱۲ ژوئیه سال ۲۰۱۳ در سازمان ملل متحد در نیویورک به صورت عمومی سخنرانی کرد. سخنرانی وی حول محور دفاع از حق تحصیل کودکان و همچنین حقوق زنان بود. سازمان ملل این روز را که مصادف با تولد ملاله نیز بود، «روز ملاله» نام‌گذاری کرده است. ملاله در همین سال «صندوق ملاله» را تاسیس کرد تا مسیر تحصیل دختران سراسر دنیا را هموارتر کند. هرچند فعالیت این موسسه برای تامین حق تحصیل دختران تمام دنیاست اما تا به الان تمرکز آن برروی کشورهایی همچون پاکستان، هند، نیجریه، لبنان و اردن بوده است که حق تحصیل کودکان و دختران در آن‌ها با محدودیت همراه است. این صندوق در سرتاسر جهان بسیار معروف شد تا جایی که آنجلینا جولی، بازیگر مشهور هالیوودی ۲۰۰ هزار دلار به این صندوق اهدا کرد. ملاله تحصیلات دبیرستان خود را از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ در بیرمنگام گذراند و پس از آن تا سال ۲۰۲۰ مشغول به تحصیل در رشته‌ی فلسفه، سیاست و اقتصاد در دانشگاه آکسفورد شد. هم‌اکنون ملاله همچنان مشغول فعالیت در حوزه‌ی حقوق زنان و دختران است و در کمپین‌های خواستار حق تحصیل دختران حضور دارد. مستندی درباره‌ی ملاله یوسف زی با نام «او مرا ملاله نامید» از ابتدای اکتبر ۲۰۱۵ در سینماهای سراسر آمریکا به نمایش درآمد و با نقدهای مختلفی روبه‌رو شد. ملاله یوسف زی در سال ۲۰۲۱ با عاصر مالک ازدواج کرد.
ترور ملاله
در پی سخنرانی‌ها و متن‌های منتشرشده‌ی از ملاله درباره‌ی حقوق زنان و دختران پاکستان و پایمال‌شدن حقوق اولیه‌ی آن‌ها از جمله حق تحصیل توسط طالبان، خانواده‌ی ملاله مورد تهدید طالبان قرار می‌گیرند. در پی این تهدیدها در نهم اکتبر سال ۲۰۱۲ زمانی که ملاله با سرویس مدرسه به خانه باز می‌گشت هدف حمله و تیراندازی نیروهای طالبان قرار گرفت. گروهی از نیروهای طالبان اتوبوس سرویس مدرسه را متوقف کرده و به سراغ دختران داخل اتوبوس می‌آیند. شخصی از بین مهاجمین فریاد می‌زند که «بگویید کدامتان ملاله‌اید، اگر دهانتان را باز نکنید، همه را می‌کشم.» و به این ترتیب ملاله را شناسایی کرده و به سمت او شلیک می‌کنند. گلوله به سر ملاله اصابت می‌کند و وی به‌شدت زخمی می‌شود، اما از این حمله جان سالم به در می‌برد. طالبان مسئولیت ترور را برعهده گرفت و اعلام کرد اگر زنده بماند از طریق دیگری او را خواهند کشت.
ملاله در مورد این حمله در کتاب خود «من ملاله هستم» چنین می‌نویسد که: «شانزده اکتبر یک هفته پس از تیراندازی به هوش آمدم. هزاران مایل از خانه دور بودم و لوله‌ای در گردنم بود که کمک می‌کرد نفس بکشم و به همین دلیل نمی‌توانستم صحبت کنم. از عکس‌برداری دیگری، من را به بخش مراقبت‌های ویژه برمی‌گرداندند و سرانجام به‌کلی به هوش آمدم. نخستین اندیشه‌ای که به ذهنم رسید این بود: «خدارو شکر که زنده‌ام.» نمی‌دانستم کجا بودم گرچه کاملاً پیدا بود که در سرزمین خودمان نیستم. پرستاران و پزشکان به زبان انگلیسی صحبت می‌کردند. با آنان حرف می‌زدم ولی به خاطر لوله‌ای که در گردنم بود هیچ کس نمی‌توانست صدایم را بشنود. چشم چپم همه جا را تار می‌دید و همه دو بینی و چهار چشم داشتند. انواع پرسش‌ها به ذهنم می‌رسید: «من کجام؟ کی منو آورده اینجا؟ پدر و مادرم کجان؟ پدرم زنده است؟» و بسیار وحشت‌زده بودم.» پس از بهبود، ملاله نه‌تنها از اهداف خود عقب‌نشینی نکرد بلکه با قدرت بیشتری به تلاش برای احقاق حقوق زنان و کودکان به‌ویژه حق تحصیل دختران پرداخت.
کتاب من ملاله هستم
کتاب «من ملاله هستم؛ داستان دختری که برای تحصیل مبارزه کرد و توسط طالبان ترور شد» به نوعی اتوبیوگرافی ملاله یوسف زی است که وی در مورد زندگی خود و حمله‌ی طالبان به وی تا زمان حضورش در انگلستان نوشته است. در حین نقل وقایع زندگی، ملاله در این کتاب به توضیح و تشریح فعالیت‌های فرهنگی خود در سوات پاکستان می‌پردازد. این کتاب با ویرایش کریستینا لمب در اکتبر ۲۰۱۳ منتشر شده است. این کتاب با استقبال عمومی روبه‌رو شد؛ به طوری که در همان سال پرفروش‌ترین کتاب اتوبیوگرافی سال شد. طبق گزارش ناشر هفتگی، در سال ۲۰۱۷ از این کتاب تقریباً ۲ میلیون نسخه فروخته شد و ۷۵۰هزار نسخه از آن در دست چاپ بود و در مارس ۲۰۱۸ گزارش شد که ۳۲۸هزار نسخه از کتاب در بریتانیا فروخته شده است.
این کتاب با نام «من گل گندم هستم» نیز منتشر شده است. به همراه داشتن این کتاب در مدارس خصوصی پاکستان ممنوع است. ملاله یوسف زی خود معتقد است که این کتاب تنها داستان زندگی خودش نیست بلکه داستان زندگی ۶۱ میلیون کودکی است که از درس و تعلیم محروم مانده‌اند.
جایزه صلح نوبل و دیگر افتخارات
ملاله یوسف زی تا به امروز بابت اقدامات بشردوستانه‌اش جوایز ملی و بین‌المللی متعددی دریافت کرده است. در سال ۲۰۱۱ ملاله نامزد دریافت جایزه‌ی بین‌المللی صلح کودکان شد و در همان سال جایزه‌ی ملی صلح را دریافت کرد. در سال ۲۰۱۲ پس از جان سالم به‌دربردن از حمله‌ی طالبان، مدال شجاعت دریافت کرد. در همان سال مجله‌ی تایمز او را پس از باراک اوباما دومین شخصیت جهان نامید. در دهم اکتبر سال ۲۰۱۳ ملاله جایزه‌ی آزادی اندیشه‌ی پارلمان اروپا (موسوم به جایزه‌ی ساخاروف) را دریافت کرد و جزو ۱۰۰ شخصیت تاثیرگذار جهان انتخاب شد. در همین سال سرانجام جایزه‌ی صلح کودکان را دریافت کرد. یک سال پس از آن در سال ۲۰۱۴ ملاله یوسف زی (فعال حقوق زنان و کودکان در پاکستان) به همراه کایلاش ساتیارتی (فعال حقوق کودکان از هند) به طور مشترک جایزه‌ی صلح نوبل را دریافت کرده‌اند. در زمان دریافت این جایزه ملاله تنها ۱۷ سال داشت و جوان‌ترین فردی بود که این جایزه را دریافت کرده است.
ملاله در سخنرانی خود در هنگام دریافت جایزه‌ی صلح نوبل همچنان به حق تحصیل برای همه اشاره کرد و گفت: «تحصیل یکی از نعمت‌های زندگی و یکی از ضروریات آن است.» در همین سال وی جایزه‌ی نوبل کودکان را نیز دریافت کرد. در سال ۲۰۱۷ وی به‌عنوان جوان‌ترین پیام‌آور صلح سازمان ملل متحد انتخاب شد و نامش در لیست ۱۵۰ زن تاثیرگذار بریتانیا قرار گرفت. ملاله در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان قهرمان حقوق کودک دهه، در جایزه‌ی جهانی کودک برگزیده شد
