کتاب مکالمه با سورنا

بخشی از کتاب مکالمه با سورنا

«اصغر ضرابی: دربارهٔ شعر امروز حرف بزنیم و تحول آن و حرف‌هایی که در حاشیهٔ آن است.

منوچهر آتشی: می‌توان گفت شعر امروز، از بدو پیدایش دوره‌های مختلفی طی کرده، نشیب‌وفرازهایی داشته که هر کدام از این دوره‌ها باید بررسی شود تا ببینیم که حالا در چه موقعیتی هستیم. بحث راجع به اینکه بالاخره چطور شعر نو به‌ وجود آمد و چه کسی بانی این مسئله بود، موضوعی تکراری است؛ شکی نیست که نیما یوشیج پایه‌گذار این نوع شعر بود و به نظر من آغاز آن همان شعر «افسانه» نیما است. به‌قولِ شهریار، یک دید تازه‌ای از طبیعت ارائه داد و به ما نشان داد که نگاه دیگری به طبیعت داشته باشیم. دیدِ نیما متفاوت از دید شاعران گذشته بود. می‌توان گفت در شعر گذشته، توصیفِ طبیعت بیشتر از پشت عینک سنت بوده و ارتباطی بین طبیعت و هنرمند وجود نداشته است. به همان دلیل شعر یک بیان قراردادی و خالی از روح، حرکت و خون بود؛ اما نیما راهی را به ما نشان داد که طبیعت و زندگی اصولاً آمیخته با روح، حس و فکر شاعر است. به همین دلیل است که با شعر امروز احساس نزدیکی بیشتری می‌کنیم و افکار و احساسات خود را در شعر امروز می‌بینیم. یعنی بیگانگی بین شعر و شاعر وجود ندارد. بعد از افسانه، نیما در همان شیوه‌های آزاد و جدید کار کرد تا زمانی که افراد دیگری هم متوجه این راه نو شدند و می‌توان گفت دوره آشنایی بیشتر شاعران شیوهٔ نیما، تقریباً بعد از شهریور ۱۳۲۰ بود. شاعرانی مانند نادر نادرپور، فریدون توللی، احمد شاملو و اخوان ثالث و دیگران از این شیوه استقبال کردند و هر کدام در حد توان و استعداد خود کارهایی انجام داد؛ که البته تا بعد از سال‌های ۱۳۳۱ و ۱۳۳۲ شعر ارزنده‌ای که بتوان آن را نشان تکامل و شناخت عمیق مقصودِ «نیما» دانست، توسط هیچ‌کدام از این شاعران سروده نشد. بنابراین در آن برهه تاریخی، شعر فارسی در مسیر تازه‌ای افتاد که بیشتر مربوط و محدود به افکار سیاسی و ایدئولوژی‌های خاص شد که از یک جهت نقطهٔ تحولی بود و از جهت دیگر نقطهٔ توقف.

بعد از آن دوره بود که آب‌ها از آسیاب‌ها افتاد و رودخانهٔ شعر از بستر سنگلاخی خود به جلگهٔ آرامش سرازیر شد. می‌توان گفت، تقریباً برای شاعران، مرحلهٔ تأمل و تفکری پیش آمد که بنشینند و راه خود را مشخص کنند. از میان شاعرانی که در این دوره نمونه و نماینده کامل زمان خود بودند و توانستند نقطهٔ آغازی برای کار دیگران باشند می‌توان به مهدی اخوان ثالث (م.امید) و احمد شاملو (ا.بامداد) اشاره کرد. ایشان عدهٔ زیادی را به این مسیر نو در شعر علاقه‌مند کردند. در این میان، اخوان ثالث بیشتر شیوهٔ نیما را درک کرد و در گسترش آن تلاشی ثمربخش داشت. اخوان ثالث برای شناخت بهتر زبان و اندیشه نیما مقاله‌هایی نوشت، شعرهایی سرود، و وزن شعر نیمایی را معرفی کرد. او به دلیل اینکه از ادبیات کلاسیک ایران و شیوهٔ جدید اطلاعات کافی داشت در این راه نیز موفق شد.»