کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

کتاب الکترونیکی اصول و فنون رویکرد مراجع محور نوشتۀ مارک پرور و ترجمۀ آسیه اناری و الهه عزیزی است و انتشارات نسل یاسان آن را منتشر کرده است. کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور، از کاربردی‌‌ترین متون قابل‌استناد در استفاده از رویکرد مراجع‌‌محور در روان‌‌درمانی کودکان و نوجوانان است. مارک پرور، سال‌‌ها است که به کار بالینی و آموزشی در زمینهٔ درمان مراجع‌‌محور با مراجعان کم‌سن‌وسال مشغول است و به همین جهت، اثری سرشار از مطالعات موردی و بالینی را به نگارش در‌‌آورده است

درباره کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

سازمان یونیسف در سال ۲۰۰۷میلادی، تحقیقات گسترده‌ای را آغاز کرد. موضوع این تحقیقات بررسی آمار و چرایی ابتلای کودکان و نوجوانان به اختلال افسردگی بود. نتایج این تحقیق، همچون شوکی برای جامعه‌ی روان‌درمان‌گران بود. آمار به‌دست‌آمده نشان داد که حدود یک‌چهارم از جمعیت نوجوانان، احساس افسردگی را دائماً تجربه می‌کنند و از هر ده نوجوان، یکی از آن‌ها به نوعی از اختلالات شناختی مبتلاست.

بسیاری از نوجوانان و کودکان تصور می‌کنند برای کسی مهم نیستند، حرف‌ها و خواسته‌هایشان شنیده نمی‌شود و کسی آن‌ها را درک نمی‌کند. در این میان شاید بتوان تصور کرد که نوجوانان به‌واسطهٔ گذرکردن از دوران رشد اولیه، از احساسات منفی و مثبت خود دقیق‌تر آگاه هستند و برایشان راحت‌تر است که مشکلات خود را با درمانگر در میان بگذارند؛ اما کودکان نمی‌توانند احساساتی مثل خشم، رنج، حسادت و ترس را از یکدیگر تشخیص دهند و دربارهٔ آن‌ها صحبت کنند. وجود همین ویژگی در کودکان، فرایند روان‌درمانی آن‌ها را پیچیده‌تر می‌کند.

با درنظرگرفتن اهمیت برخورداری از سلامت و بهداشت روان در این سنین و دشواری‌های رسیدن به این هدف، کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور در پی بررسی و شرح مشکلات روان‌شناختی کودکان و نوجوانان برآمده است.

متأسفانه، همچنان برخی از والدین تصور می‌کنند که کودکان و نوجوانان به دلیل نداشتن مشکلات مالی و بودن تحت حمایت اقتصادی خانواده، هیچ‌گونه مشکلی ندارند و نیازی نیست که در صورت مشاهدهٔ غم و پرخاشگری در آن‌ها، از روان‌درمانگر و متخصص کمک بخواهند. مارک پرور، از پیش‌گامان توسعهٔ روان‌درمانی، فصل اول این کتاب را با این عنوان آغاز می‌کند که چرا روان‌درمانی و مشاوره با کودکان و نوجوانان در رویکرد مراجع‌محور متفاوت است؟ این پرسش به نکته‌ای اثبات‌شده به این شرح اشاره می‌کند که: فرایند روان‌درمانی کودکان و نوجوانان همچون روان‌درمانی بزرگسالان نیست و این دو، باید به شکل متمایز بررسی شوند.

مارک پرور در کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور، با استفاده از تجربیات همکارش کارل راجرز، عنوان می‌کند که تأثیر مشاوره و نظرات روان‌درمانگر بر افکار و احساسات کودکان و نوجوانان بسیار عمیق‌تر از بزرگسالان است. به همین دلیل درمانگر باید با مراقبت و حساسیت بسیار بالایی با مراجع کم‌سن‌وسال خود گفت‌وگو کند.

کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور، در پی یافتن پاسخ این پرسش است که چرا کودکان و نوجوانان خوشحال نیستند؟ چرا آمار خودکشی، خودزنی و دچارشدن به انواع آسیب‌های اجتماعی، خصوصاً در میان نوجوانان به طرز نگران‌کننده‌ای بالا رفته است؟ مارک پرور با استفاده از آرای روان‌درمانگران گوناگون، دلایلی مانند فروپاشی خانواده، مشکلات تحصیلی و تغییرات هورمونی را ازجمله عوامل درگیرشدن کودکان و نوجوانان با اختلالاتی همچون افسردگی عنوان می‌کند.

نویسندهٔ کتاب حاضر، در فصل‌های پایانی اثر خود به طور ویژه به موضوع روان‌شناسی کودکان می‌پردازد. علاوه بر این، چگونگی تشخیص بیماری در کودکان را متفاوت اعلام می‌کند و علائم ابتلا به افسردگی در این سنین با علائم یک نوجوان را یکسان نمی‌داند. او همچنین روش‌های درمان کودکان را نیز بسیار متفاوت می‌داند. مارک پرور در کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور به همکاران خود توصیه می‌کند که در روان‌درمانی کودکان، از روش‌های خلاقانه‌ای مثل استفاده از بازی، موسیقی و نمایش استفاده کنند. وی شیوهٔ درمان کودکان را نیز شرح می‌دهد و از سرعت و تأثیرگذاری بالای برخی شیوه‌های درمانی می‌گوید.

این کتاب برای روان‌درمانگران ویژگی‌های مختلفی را برمی‌شمارد و از آن‌ها توقع دارد که هنگام مواجه‌شدن با کودکان و نوجوان، محترمانه، متواضعانه، صبورانه، همدلانه و منصفانه برخورد کنند. از نگاه مارک پرور، نوجوان یا کودک بودن مراجع نباید موجب شود که روان‌درمانگر، نگاهی بالا دستانه به او داشته باشد و از نصیحت‌کردن به‌جای گفت‌وگو استفاده کند. در فصل‌های پایانی کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور در روان‌درمانی کودکان و نوجوانان، پرسش‌هایی نیز مطرح شده‌اند که خواننده می‌تواند با پاسخ‌دادن به آن‌ها، اطلاعاتی که از کتاب دریافت نموده را محک بزند.

خواندن کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای روان‌درمانگران، مشاوران و علاقه‌مندان به مباحث روان‌شناسی مناسب است.

بخشی از کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

«در این فصل به بررسی چرایی ارزشمند بودن درمان کودکان و نوجوانان با رویکرد مراجع محور می‌پردازیم. با استفاده از مطالعات موردی، انواع روش‌های گوش دادن به کودکان و نوجوانان را مرور می‌کنیم و همچنین به بحث در مورد چرایی محبوب بودن رویکرد مراجع محور در کار با گروه سنی کودکان و نوجوانان خواهیم پرداخت. این فصل نشان می‌دهد که چه‌طور علاقه به کار با کودکان و نوجوانان در سال‌های اخیر –در این رویکرد- افزایش یافته است و خواننده را با کارل راجرز و تأثیر تفکر و عملکرد او بر روان درمانی کودکان و نوجوانان آشنا خواهد کرد. به علاوه، برخی از انتقادات و محدودیت‌های وارد شده به رویکرد مراجع محور بیان و به چالش کشیده می‌شوند.

برای روان درمانگران

چه تازه به این عرصه وارد شده باشید و چه مدت‌ها است که مشغول به کار روان‌درمانی هستید، براین باورم که در این کتاب نکات بسیار جالبی برای شما وجود خواهد داشت. یک روان‌درمانگر یا مشاور، در عمل همواره درمانگر خواهد ماند و هیچ‌گاه یادگیری او به پایان نمی‌رسد. مشاوره و روانشناسی، حرفه‌ای منحصر به فرد و گاهی اوقات استرس‌زا است. ممکن است پیش آمده باشد که از خودتان بپرسید چه می‌کنید و آیا رویکرد مراجع محور کافی است یا خیر. امیدوارم که این کتاب باور شما به این فرآیند و روش درمانی را تحکیم بخشد. ممکن است که کار با کودکان و نوجوانان برای شما جدید باشد و یا در فکر کار با مراجعان جوان و کم سن و سال باشید. به شما توصیه می‌کنم که همچنان به خواندن و آموختن ادامه دهید.

برای مدد کاران

این کتاب مشخصا برای درمانگران و افرادی است که به عنوان روان درمانگران حرفه‌ای آموزش دیده‌اند و قصد کار کردن با کودکان و نوجوانان با استفاده از رویکرد مراجع‌محور را دارند. رویکردی که در این‌جا مطرح است، تاکید بر ویژگی‌های مورد نیاز برای بزرگسال دلسوز و همراهی دارد که می‌خواهد رابطه‌ای گرم و همدلانه با کودکان و نوجوانان بر اساس پذیرش و واقعیت ایجاد کند. قطعا بین نقش مددکار و مشاور و روان‌درمانگر حرفه‌ای تفاوت‌هایی وجود دارد که امیدواریم به آن‌ها توجه کافی شود. با این حال ماهیت رویکرد مراجع محور در هر دو زمینهٔ کاری تغییری نخواهد کرد. ممکن است که زمینهٔ کاری شما مشاوره و روان‌درمانی باشد و یا خارج از این حرفه -در جایگاه یک مددکار- از کار با کودکان و نوجوانان احساس رضایت کنید. در هر صورت، به این دنیای جدید خوش آمدید!

با در نظر گرفتن کودکان و نوجوانان در رویکرد مراجع محور

بسیاری از ایده‌ها، مفاهیم و اصولی که در شکل‌گیری رویکرد مراجع محور نقش داشته‌اند، با نگاه و توجه به بزرگسالان توسعه و تحول یافته‌اند. با این حال، امیدوارم بتوانم ارتباط و معنای این مفاهیم و اصول را برای کار با کودکان و نوجوانان نشان بدهم. کارکردن با این گروه سنی یعنی ۸ تا ۱۹ سال، همیشه چالش‌های مختلفی برای ما به وجود می‌آورد و تلاش می‌کنم این کتاب چگونگی غلبه بر این چالش‌ها، بدون زیرپا گذاشتن اصول این رویکرد را به نمایش بگذارد. در این کتاب، کلمات «کودکان و نوجوانان۲» را با یک مفهوم به کار برده‌ام. در اغلب موارد، کار درمانی با کودکان در تمام سنین یکسان است. اما جایی‌که سن کودک یا نوجوان در کار ما مورد توجه قرار می‌گیرد، به این تفاوت‌ها اشاره خواهم کرد...»