کتاب سرگذشت زندان

کتاب سرگذشت زندان؛ روش مجازات در جامعهٔ غرب مجموعه مقالاتی گردآوری‌شده توسط نوروال موریس و دیوید ج. روتمن و ترجمهٔ پرتو اشراق است و انتشارات ناهید آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب سرگذشت زندان

زندان يكی از شكل‌های كيفری است كه زادگاهش در حافظه تاريخی بشريّت است. اين‌كه چطور نخستين زندان شكل گرفت كسی نمی‌داند. پيش از كشف مستندها و ادله موكد بر اين مقام، پژوهندگان حقوقی نشانی از آن نيافته‌اند، ولی اين بی‌نشانی به معنای عدم وجود زندان در روزگار پدران باستانی ما نيست. به‌هرحال زندان مال آدم‌های خطاكارست و مال كسانی است كه جور ديگری فكر می‌كنند. مردم متفكّر در طول اعصار و قرون وقتی خواستند بيان عقيده كنند و در باب مبانی اجتماعی رای خويش ابراز نمايند، با مشكلات عديده روبه‌رو شدند. در سال‌های دور و دراز تكامل بشر، قوه حاكمه صاحب زندان بود، و البته هنوز هم هست. جنايتكاران، دزدان، و تجاوزكاران را می‌گيرد و حبس می‌كند، در مكانی تنگ و تاريک و او را در مضيقه خورد و خوراک و لباس می‌گذارد و به اين ترتيب خطاكار را تنبيه می‌كند. اما اين پايان كار نيست. بعضی جرمشان آنقدر بزرگ است كه تمام عمر در زندان می‌مانند، اين در صورتی است كه مجازات‌های شديدتر لغو شده باشد. بعضی كشورها مجازات اعدام، تيرباران و ديگر اقسام مرگ را لغو كرده‌اند، اكنون در اين كشورها شديدترين مجازات حبس ابد است. كه اغلب بعد از گذشت چند دهه اگر متهم زنده باشد، آزاد خواهد شد. 

شناخت سرگذشت و تاريخ زندان برای اعضای فرهيخته و فعال جامعه امروز ضروری است. گذشته از اينكه قصه‌ای جذاب و پرحادثه و مهيّج است، عاملی كاملا كارآمد در شناخت جوامع مختلف به شمار می‌رود. اگر بخواهيم بدانيم در فلان مملكت چه خبر است، يک راهش هم اين است كه به زندان‌هايش مراجعه كنيم.

كتاب سرگذشت زندان پژوهشی است كه از جانب يكی از مهم‌ترين مراكز آكادميک غرب تدوين گرديده و شامل فصول و مقامات متعدد است، و به تغييرات قضايی و كيفری در رابطه با زندان در جامعه غرب می‌پردازد. ۱۳ نفر از استادان رشته حقوق قضايی در دانشگاه آكسفورد مقالاتی ارائه داده‌اند كه در قالب اين كتاب می‌آيد.

كتاب سرگذشت زندان، زير نظر نوروال موريس و ديويد ج. روتمن تدوين شده است.

نوروال موريس. استاد كرسی حقوق جنايی در دانشگاه شيكاگوست. عضو آكادمی علوم و هنرهای آمريكاست و سال‌ها در دستگاه‌های قضايی ايالتی و فدرال به خدمت مشغول بوده است. پيش از ورود به ايالات متّحده مديريت انستيتوی مطالعات جنايی سازمان ملل را در ژاپن بر عهده داشت. بعد از آن در دانشگاه لندن، ملبورن و آدلايد در استراليا، هاروارد، دانشگاه نيويورک و كلمبيا و شيكاگو تدريس می‌نمود. صاحب نوشته‌های متعددی است ازجمله كتاب‌های آينده زندان (۱۹۷۴)، قانون جنون و جنايت (۱۹۸۲)، ميان زندان و مذهب (۱۹۹۰ ــ با همكاری مايكل تورنی)، بچه‌های روسپی‌خانه و قصه‌های قانون (۱۹۹۲).

ديويد ج. روتمن. استاد كرسی تاريخ، دكتر داروساز، پزشک و جرّاح عمومی، رييس مركز مطالعات اجتماعی و بهداشت همگانی در دانشكده پزشكی و جرّاحی دانشگاه كلمبيا. از دانشگاه هاروارد دكترای تاريخ اجتماعی دريافت داشت، و ضمن مطالعات پزشكی در امور بهداشتی و جرّاحی به تاليف كتاب‌های كشف يتيم‌خانه (۱۹۷۱)، يتيم‌خانه و جايگزين آن در آمريكای مترقّی (۱۹۸۰)، جنگ ويلوبروک (۱۹۸۳)، بيگانه‌ای كنار بستر: در باب اينكه چگونه قانون و علم اخلاق در تصميم‌گيری‌های پزشكی موثر است. در سال ۱۹۸۷ از كالج قضايی جان جی در رشته حقوق جنايی دكترای افتخاری دريافت داشت. به‌عنوان سخنران در دانشگاه‌های هند، ژاپن و چين ظاهر شده است. اكنون عضو هيات مديره مركز مطالعات حقوقی بنياد راكفللر است.

خواندن کتاب سرگذشت زندان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های جامعه‌شناسی، فلسفه، علوم تربیتی، روان‌شناسی و تاریخ جهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سرگذشت زندان

«زندان‌های جهان باستان اكنون ناپديدند. زندان‌های اواخر عهد عتيق و اوايل قرون وسطا نيز به ويرانه تبديل شده‌اند، آنچه هم كه از آن دوره باقی مانده به صورت موزه درآمده و تاريخ متنوّع آن‌ها به شكل داستان و افسانه، گاهی فقط در كيفرشناسی و مديريّت زندان‌ها نقل می‌شود. در آن ساختمان‌های گم شده، زمانی انسان‌هايی زندگی می‌كردند كه به‌كلّی مطرود بودند. از سرچشمه تاريخِ زندان هم مثل آن بناهای گم شده، اثری در دست نيست. اين‌كه زندان اوّل بار كجا به‌وجود آمد، و چطور به‌وجود آمد، معلوم نيست، توضيحش مشكل است، زيرا مدارك معتبر مفقود است. همكاری نزديك ميان باستان‌شناسان، زبان‌شناسان و مورّخان به كشف آثاری مربوط به خانه اسيران بابل و «زندان بزرگ» هنگام حكومت سلسله‌های ميانی فراعنه مصری منجر شده است. درباره زندان‌های يونانی بايد به ادبيّات كلاسيك يونان، و آثار افلاطون مراجعه كنيم. برای زندان‌های سامی به‌خصوص يهوديان چاره‌ای جز اين نداريم كه به آنچه در عهد عتيق آمده اعتماد كنيم. و اگر بخواهيم به مفهوم واقعی اين زندان‌ها و ديگر زندان‌های باستانی و قرون وسطا دست پيدا كنيم بايد به تحقيقات فرهنگی وسيعی بپردازيم.

مفهوم كيفری زندان از همه دست و به هر منظور در اصل، اِعمال و تحميل مجازات به صورت توقيف و بازداشت ناخواسته و به عنف است. در سنّت‌های غربی آنطور كه از اسطوره‌های يونانی، و سفر پيدايش (تورات) برمی‌آيد مجازات‌هايی از اين نوع از ديرباز وجود داشته كه خود بخشی از يك سلسله مجازات‌های بدنی بوده، و هدفی جز محدود كردن آزادی فرد خاطی نداشته است. در معنای وسيع‌تر اين اقدامات كه از ديدگاه نوين امروز بسيار دور بود، و گاه به انجام كارهای عجيب منجر می‌شد شامل موارد گوناگونی بود، از قبيل فروش در بازار بردگان، يا كار اجباری، يا تبعيد و اخراج. موارد ديگری هم بود كه گرچه با مورد زندان بستگی نداشت امّا جزوِ همين مجازات‌ها قرار می‌گرفت، مثلا فرد گناهكار را وارونه روی خر سوار می‌كردند، و در كوچه و بازار به نمايش می‌گذاشتند (اين نوع مجازات در دهكده‌های مهاجرنشين آمريكا ــ پيش از استقلال ــ كه توسّط نيروهای مسلّح انگلستان اداره می‌شد انجام می‌گرفت). انواع ديگری هم از زندان وجود داشت، مثلا اين‌كه متّهم را می‌گرفتند و تا روز محاكمه در يك جای تنگ و تاريك نگه می‌داشتند، گاهی نيز زندان به خاطر اِعمال مجازات‌های ديگر بود. در اين‌گونه مجازات‌ها به زندان فرستادن مجرم به خاطر مجازات ديگری انجام می‌گرفت. بودند گناهكارانی كه به انواع مرگ‌ها محكوم می‌شدند، مثلا مرگ از گرسنگی. در اين صورت متّهم را در زندان نگه می‌داشتند و آنقدر گرسنگی می‌دادند تا بميرد. در اين‌گونه مجازات‌ها زندان اصل كيفر را تشكيل نمی‌داد، بلكه فرع آن بود. انواع مرگ‌هايی كه برای گناهكاران در نظر گرفته می‌شد در زندان انجام می‌گرفت. مثلا قطع عضو، يا كتك زدن در حد مرگ. زندانی محكوم به مرگ را می‌آوردند و در زندان نگه می‌داشتند، و هر روز يكی از اعضای بدنش را قطع می‌كردند، يا آنقدر كتك می‌زدند تا بميرد. خوشبختانه اين وقايع اسف‌انگيز همه در تاريخ باستان انعكاس يافته و مطالعه آن‌ها می‌تواند ما را در ادراك مفاهيم مختلف حبس و زندان، در دوره باستان كمك كند.»