کتاب تاریخ بلوک شرق

کتاب تاریخ بلوک شرق نوشتهٔ دیوید پیتروزا و ترجمهٔ مهدی حقیقت خواه است و گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است. این کتاب از مجموعهٔ تاریخ جهان نشر ققنوس است.

درباره کتاب تاریخ بلوک شرق

در ۱۹۸۹ کشورهای اروپای شرقی یکی پس از دیگری از فرمانروایی شوروی گسستند. آلمان شرقی، چکسلواکی، رومانی، و بلغارستان همگی شاهد بودند که رؤیای استقلال واقعی به حقیقت پیوست. کشورهای حوزه بالتیک (لتونی، لیتوانی، و استونی) جدا شدند. در ۱۹۹۱ کسانی که مخالف اصلاحات گورباچف بودند علیه او دست به کودتا زدند. این کودتا نه‌تنها با شکست کامل روبه‌رو شد، بلکه باعث شد نه‌تنها توطئه‌گران زندانی شوند بلکه حزب کمونیست و خود اتحاد شوروی به کلی از صحنه خارج شود.

بوریس یلتسین اصلاح‌طلب زمام روسیه را به دست گرفت. کشورهای تازه‌ای چون اوکراین، گرجستان، بلاروس، ارمنستان، و آذربایجان شکل گرفتند. آینده برای کسانی که مدت‌های مدید رنج برده بودند روشن به نظر می‌رسید.

متأسفانه مشکلات اقتصادی ادامه یافت. با شروع اصلاحات اساسی در عرصه اقتصادی، سطح زندگی عملا افول کرد. کینه‌های قدیمی قومی از نو سر برآورد. اقلیت‌های قومی یوگسلاوی، گرجستان، ارمنستان، مولداوی، و آذربایجان درگیر نبردهای خونین شدند. به همراه این درگیری‌ها این نگرانی پدید آمد که بر سر جنگ‌افزارهای هسته‌ای مستقر در مکان‌هایی چون اوکراین و بلاروس ممکن است چه بیاید.

در برخی کشورها، نظیر لهستان و لیتوانی، کمونیست‌های سابق باز هم در رأس دولت قرار گرفتند. در روسیه، کمونیست‌های سابق و ملی‌گرایان افراطی خود را برطرف‌کننده مشکلات کشورشان معرفی کردند. کودتاچیان از زندان آزاد شدند.

در اروپای شرقی، چشم‌انداز کنونی و آینده را ابرهای مشکلات کلان پوشانده بود و به آسانی می‌شد از نظر دور داشت که پایان جنگ سرد به چه معناست. زندانیان سیاسی آزاد شده بودند. هزاران کلاهک هسته‌ای برچیده شده بود. میلیون‌ها نفر دیگر در ارتش‌هایی خدمت نمی‌کردند که آماده نابودی یکدیگر بودند. صدها میلیون نفر اینک آزاد بودند که افکار خود را بیان کنند یا آن طور که می‌پسندند به پرستش و نیایش بپردازند. آن‌ها اینک بارقه‌ای از امید داشتند که زندگیشان روزی بسیار بسیار بهتر خواهد شد.

این‌ها دستاوردهای بزرگی بودند. از همه معجزه‌آساتر این که این دستاوردها بدون جنگ و درگیری و عمدتاً بدون خونریزی حاصل آمده بود.

کتاب تاریخ بلوک شرق سعی دارد به برقراری کمونیسم در اروپای شرقی بپردازد و سپس نشان دهد چطور این کشورها یکی یکی مستقل شدند و بلوک شرق فروپاشید.

خواندن کتاب تاریخ بلوک شرق را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ جهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تاریخ بلوک شرق

«نظام شوروی برای سه چهارم قرن دوام آورد. در بیش‌تر این مدت از نظر خارجیان باثبات و شکست‌ناپذیر به نظر می‌رسید. اما مخالفت، به ویژه در میان مردمان غیرروس اتحاد شوروی و در اقمار بلوک شرق، همیشه وجود داشت.

پس از جنگ جهانی دوم لیتوانیایی‌ها یک ارتش زیرزمینی به نام «ارتش رهایی‌بخش لیتوانی» تشکیل دادند و به جنگ چریکی بر ضد اشغال شوروی پرداختند. ملی‌گرایی اوکراینی نیز همیشه نیرومند بوده است. «ارتش رهایی بخش اوکراین»(Ukrayinska Povstancha Armiya)، حتی پس از آن که شوروی‌ها در ۱۹۵۰ ستاد فرماندهی آن را نابود کردند، به مبارزه استقلال‌طلبانه خود ادامه داد.

اقمار شوروی نیز به همان اندازه نسبت به اتحاد شوروی دشمنی می‌ورزیدند. مسکو هر کاری از دستش برمی‌آمد انجام داد تا آن‌ها را تحت کنترل نگه دارد. در ۱۹۴۹ اقتصاد کشورهای اقمار خود را در اتحادیه‌ای به نام «شورای کمک متقابل اقتصادی» (کومکون) به هم پیوند داد. اعضای اولیه کومکون اتحاد شوروی، بلغارستان، چکسلواکی، مجارستان، لهستان و رومانی بودند. بعدها آلمان شرقی، آلبانی، مغولستان، کوبا، و ویتنام به آن پیوستند. در ۱۹۵۵ اتحاد شوروی در واکنش به تشکیل «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) اتحادیه نظامی خودش، سازمان پیمان ورشو، موسوم به «پیمان ورشو»، را تشکیل داد. هم پیمان ورشو و هم کومکون تحت فرمان شوروی بودند.

یک دلیل این که شوروی‌ها این قدر به خود زحمت می‌دادند نمونه یوگسلاوی و رهبر آن، یوزف بروز تیتو، بود. تیتو در سال ۱۹۴۸ خود را از تسلط استالین رهانیده بود. او اصرار داشت که هر کشور کمونیستی می‌تواند راه خودش را دنبال کند. هیچ سرباز شوروی در یوگسلاوی نبود، و از آن‌جا که تیتو خودش به قدرت رسیده و از حمایت کمونیست‌های محلی برخوردار بود، توانست در برابر استالین مقاومت کند. استالین در ژوئن ۱۹۴۸ با اخراج حزب کمونیست یوگسلاوی از «دفتر اطلاعات کمونیست» (کومینفورم) واکنش نشان داد. این نخستین شکاف در بلوک شرق بود.

در پنجم مارس ۱۹۵۳ استالین درگذشت. رهبری جمعی چند کمونیست طراز اول جانشین فرمانروایی او شد. اما به زودی نیکیتا خروشچف دیگران را کنار زد و به عنوان رهبر جدید شوروی سر برآورد.»