کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت

کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت نوشتهٔ عبدالکاظم علی نژاد است و انتشارات مجمع جهانی اهل بیت آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت

تردیدی نیست که سهم ایرانیان در بارور ساختن فرهنگ اسلامی و ادبیات عربی بیشتر از همهٔ ملت‌هایی است که امت بزرگ اسلام را تشکیل داده‌اند.

این کوشش دیرپای تاریخی که قطعی‌ترین اسناد و مدارک و آثار موجود گواه آن است، حوزه بسیار گسترده‌ای را تشکیل می‌دهد که از آن جمله است: تدوین فرهنگ‌های لغت عربی، فراهم آوردن آثاری در صرف و نحو زبان عربی، گردآوردن مجموعه‌های عظیمی از احادیث، نوشتن تفاسیر متعدد با گرایش‌های متنوع، ترجمه آثار مختلف به زبان عربی، واردکردن مضامین مختلف شعری و ادبی به ادبیات عرب و نگارش متون ادبی گرانقدر.

آنچه یاد شد تنها در قلمرو زبان و ادبیات و مسائل فرهنگی و مذهبی است، درحالی‌که این کوشش در زمینه‌های علمی و معماری و هنری هم می‌تواند ملحوظ باشد، و همه این خدمات که به تعبیر شهید مرتضی مطهری صورت متقابل داشته است، بزرگ‌ترین افتخار ایرانیان برای همهٔ نسل‌های متقدم و متأخر است.

در میان بزرگانی که از جهات عقیدتی و ادبی و فرهنگی، سهمی در این تلاش مقدس و معنوی داشته‌اند، ابن سکّیت دورقی اهوازی جایگاهی خاص داشته است. او که در دورق [شادگان] از توابع خوزستان زائیده شده و توشهٔ علمی خود را از مراکز پربار قرن سوم [هجری] در بصره و کوفه و بغداد فراهم آورده بود، توانست در طول زندگانی نه چندان طولانی خود، آثار گرانقدری راخلق کند؛ زیرا آگاهی عمیق وی درنحو، لغت، شعر، حدیث و علوم قرآنی چنین توانی را برای او فراهم می‌ساخت. از سوی دیگر گذراندن مدتی ازحیات فعال و پربار او در بادیه، وی را با ملکهٔ عربیت و فصاحت و اصالت این زبان آشنا کرده و در این راه کامیاب بود.

اگرچه از آثار متعددی که برای او برشمرده‌اند جز تعدادی اندک باقی نمانده است؛ اما سخن قابل وثوق پژوهشگران معتبر گویای آن است که غالب زمینه‌های علمی و ادبی، مورد توجه آن دانشمند و شاعر خستگی‌ناپذیر بوده است.

یادگار دیگر ابن سکّیت، شاگردان ناموری است که خود صاحب آثار گرانقدری بوده‌اند. از میان این کسان باید به ابوحنیفهٔ دینوری، ابوسعید سکّری و ابوطالب مفضل بن سلامه و چند تن دیگر اشاره کرد که خود صاحب تألیفات و آثار متعددی بوده‌اند.

اما آنچه بیش از هر چیز بر تارک کارنامهٔ حیات پرمعنای ابن سکیت افزوده است، عشق و حب صادق او به اهل‌بیت علیهم‌السلام است که برکت و فروغش قرن‌ها بعد بیشتر ازهمهٔ فضائل دیگر، هویت آن مرد دانشمند را منور ساخته است.

با توجه به جنبه‌هایی که گفته شد سزاوار بود تا ابعاد مختلف این مرد بزرگ کاویده شود وهویت تاریخی و فرهنگی او چنان که بایسته باشد، به رشته تحریر درآید. کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت تلاشی صادقانه در این راه است.

عبدالکاظم علی‌نژاد که خود از فرزندان فرهیختهٔ خوزستان است، عهده‌دار این مهم شده و تا آنجا که در توان ایشان و دسترسی به منابع بوده است، جنبه‌های گوناگون زندگی ابن سکّیت را روشن کرده است. 

خواندن کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ کلام و عقاید پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت

««سورگ ـ سرّق ـ دورق پایتخت پادشاهان الیمائی خوزستان و همان سولوک قدیمی و کهن بوده است.» [پروفسور هنینگ] دورق که امروزه به نام شادگان نامیده می‌شود، منطقه‌ای است که بین ۴۸ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۲ دقیقه طول شرقی و بین ۳۰ درجه و ۱۶ دقیقه تا ۳۰ درجه و ۵۹ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.

این شهر در ۹۷ کیلومتری جنوب شهرستان اهواز واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۵ الی ۱۰ متر است. فاصلهٔ این شهر تا تهران ۹۷۱ کیلومتر می‌باشد. این منطقه در طول تاریخ نام‌های مختلف داشته است، نام‌هایی مانند: دورق، سرّق، فلاحیّه و...

سابقهٔ تاریخی این شهر بسیار زیاد است و به روزگارانی می‌رسد که عیلامیان در سرزمین خوزستان یکی از کهن‌ترین تمدّن‌های بشری را پایه‌گذاری کردند. حفر نهر سرّق را به اردشیر بن اسفندیار [اردشیر درازدست یا اردشیر اوّل، پسر خشایار شاه هخامنشی] نسبت داده اند. مسعر بن مهلهل در رسالهٔ جغرافیایی خود نوشته است: «راه رامهرمز تا شهر دورق از بیابان‌های قفری [بی‌آب و علف] می‌گذرد، و در آن بیابان بر سر راه، آتشکده‌های بسیار با بناهای عجیبی موجود است، در نواحی دورق کان‌های زیاد هست و در شهر دورق آثار قدیمی از بناهایی که قباد پسر دارا ساخته است، موجود می‌باشد و در راه رامهرمز تا دورق شکارگاه‌ها و نخجیرهای فراوان می‌باشد.»

احمد اقتداری عقیده دارد: «دورگ یا سورگ یا رامشهر همان شهر و ولایتی است که اردشیر اوّل ساسانی برای تنبیه پادشاه الیمائی خوزستان کامنا شکیر از ارجان بدانجا رفته و او را شکست داده است و احتمالاً اردشیر اوّل ساسانی اردوان [پنجم] آخرین پادشاه اشکانی را هم در نزدیکی رود هیدافون (جراحی) درهمین ناحیه و یا در همین شهر شکست داده است و در دوران اسلامی این شهر به نام دورق شهرت یافته و مرکز دورقستان گشته است.» بر اساس نوشتهٔ کتاب فتوح البلدان بلاذری، «دورق در زمان خلافت عمر و به دست ابوموسی اشعری و با جنگ تحت استیلای مسلمانان درآمد.» از فرمانروایان آن، در زمان عمر بن خطّاب، «جزء بن معاویه» و در زمان زیاد بن ابیه، «حارثه بن بدرالغدانی» را می‌توان نام برد.»