کتاب روح نغمات

کتاب روح نغمات با عنوان فرعی موسیقی استاد الهی نوشتهٔ ژان دورینگ و ترجمۀ سودابه فضایلی است که انتشارات صبح صادق آن را منتشر و روانهٔ بازار کرده است.

دربارهٔ کتاب روح نغمات

استاد نورعلی الهی یکی از چهره‌های نادری است که اعتلای یک سنت موسیقی را بر عهده گرفت. او موسیقی‌دانی استثنایی و استاد بی‌همتای ساز تنبور است. استاد نورعلی الهی به معنای واقعی کلمه، زندگی خود را وقف معنویت و موسیقی کرد چراکه موسیقی را به‌مثابهٔ شیوه‌ای بیانی برای رسیدن به شناخت و تأثیرگذاری بر سطوح دیگری از واقعیت در نظر می‎‌گرفت. ژان دورینگ استاد الهی را چند باری در اواخر عمرش ملاقات کرده است. هدف نویسنده در این کتاب شناساندن ظرایف موسیقی تنبور، زیبایی‌شناسی تنبور و شیوهٔ استاد الهی در موسیقی به مخاطب است. ژان دورینگ در جای‌جای کتاب شخصیت و هنر استاد الهی را ستایش کرده است.

مباحث این کتاب در ۶ فصل، ۳ پیوست و ۱ ضمیمه آمده‌اند که عبارت‌اند از:

عارف و استاد 

دگردیسی سنت موسیقی

روح یک سنت 

موسیقی زمینی و موسیقی آسمانی 

قدرت موسیقی 

اثر موسیقی 

میراث موسیقی استاد الهی 

چارچوب مذهبی و آیینی 

تنبور، فن اجرا و قواعد موسیقی استاد 

چگونه‌شنیدن

خواندن کتاب روح نغمات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به همهٔ علاقه‌مندان به موسیقی سنتی ایرانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخش‌هایی از کتاب روح نغمات

«اعتلای یک سنت موسیقی ردیف ردیف موسیقی استاد الهی یکی از رویدادهایی است که قاعدتا باید آن را جزء تاریخ موسیقی شرق دانست، هر چند که به سختی می توان ردپای آن را در تاریخ گذشته پیدا کرد. ردیف او در همان لحظة خاص و ممتازی شکل می گیرد که در آن لحظه، یک هنرمند یا گروهی از هنرمندان، با نبوغ خود موسیقی ساده و یا محلی را متحول می کنند و آن را تبدیل به یک سنت موسیقی هنری یا علمی می کنند، و در عین حال، از روندی که از عوامل میراثی و به مفهوم کامل کلمه، مقدس نشأت گرفته است، دور نمی شوند. در واقع، به دست استاد یک سنت موسیقی معنا گرفته، زنده و تازه شده و به راستی اعتلا یافته است. این سخن را در زمینه های مختلف موسیقی او میتوان آشکارا دید، خلاقیت به معنای واقعی کلمه، غایت فن اجرا و سبک موسیقی، بار مثبت موسیقی و تأثیر آن بر سنت موسیقی به طور کلی، از سوی دیگر کاربرد معنوی موسیقی او، موسیقی را به نهایت شرافت یک هنر می رساند، و در مقوله زیبایی شناسی، صحت، متانت و ارزش مرجعیت آن بی نظیر است. و آخر از همه، در فرهنگی اسلامی، جایی که هنر موسیقی با سوء تفاهم و سوء تعبیر روبه رو است، او مشروعیت این هنر را با مباحث فقهی و شرعی نشان داده است (برهان الحق: ۴۰-۳۱). در آن محیط، موسیقی را وسیله بیان ایمان و عشق به خداوند دانستن، مخاطرهای بس عظیم بود، اما اقتدار اخلاقی و فکری استاد، و شخصیت وجودی او چنان بود که حتی متخصصین مذهبی به شنیدن موسیقی او می آمدند.

ساخت و پرداخت ردیف 

او فقط به گردآوری مجموعه‌ای از قطعات سنتی با تمام گوناگونی‌اش راضی نبود، بلکه میخواست مفهوم معنوی آن را گسترش دهد، تفسیر و تأویل آن را تلطیف کند، و بخصوص با استفاده از آنها به عنوان پایه، بداهه سرایی های به خاطر ماندنی اش را به طرزی نوین ارائه دهد و آنها را سرشار از معنا سازد. بدین گونه بود که او ردیفی از تقریبا هشتاد دستگاه و گوشه ساخت، به اضافه حدود صد ذکر کوتاه و کلام، که برخی از این ذکرها (اشعار)، بسیار قدیمی اند و برخی دیگر قدمتی کمتر دارند. ظاهرة خود او تعداد زیادی از ذکرها را ساخته و رواج داده بود، اما از نهایت تواضعی که داشت، هرگز تصنیف این اذکار را مدعی نشده بود، در حالی که حداقل تنها کسی بود که آنها را در اختیار داشت. به هر صورت، کافی است ردیف او را با مجموعه دیگر توازندگان تنبور مقایسه کنیم تا یقین کنیم که ردیف او به طرز قابل ملاحظه ای از مجموعه آنها گسترده تر است، شمار کامل قطعات ردیف او به صد و سه قطعه بالغ میشود.»