کتاب منطق عاشوراپژوهی

کتاب «منطق عاشوراپژوهی: اصول و مبانی تحقیق در تاریخ امام‌حسین علیه‌السلام» نوشتهٔ محمد صحتی سردرودی متولد ۱۳۴۳، اصول و مبانی تحقیق در تاریخ امام‌حسین علیه‌السلام است. این اثر در انتشارات خیمه چاپ شده است.

درباره کتاب منطق عاشوراپژوهی

در نگارش کتاب منطق عاشوراپژوهی از منابعی مثل شرح نهج البلاغه، الفتوح، تاریخ مدینه دمشق و کامل الزیارات استفاده شده است. این کتاب دو بخش کلی دارد: در بخش نخست با عنوان «اصول و مبانی عاشوراپژوهی» از ۲۶ قاعده‌ٔ لازم در پژوهش‌ عاشورا سخن گفته شده است؛ اعم از «اصول عام» یعنی اصول تحقیق صرف نظر از موضوع تحقیق، «اصول خاص» یعنی اصول و مبانی مطرح در علوم و معارف اسلامی و «اصول اخص» یعنی اصولی که رعایت آن‌ها مشخصاً در عاشوراپژوهی ضروری است. بخش دوم کتاب هم به «تحریف‌شناسی فرهنگ و تاریخ عاشورا و امام‌حسین (علیه‌السلام)» اختصاص یافته است و به مباحث علل و عوامل تحریف، تحریف‌های حدیثی و روایی، تحریف‌های رجالی، تحریف‌های تاریخی، تحریف‌های معنوی و معرفی کتاب‌های تحریف‌ساز پرداخته شده است.

نیمۀ نخست در سه فصل سامان یافته است: فصل اول «اصول عام» ، یعنی اصول تحقیق بما هو تحقیق، را قطع‌نظر از موضوع تحقیق می‌شناساند؛ فصل دوم «اصول خاص» ، یعنی اصول و مبانی مطرح در علوم و معارف اسلامی، را برمی‌رسد؛ فصل سوم هم از «اصول اخص» ، یعنی از اصولی که رعایت آن‌ها در عاشوراپژوهی ضروری است، سخن می‌گوید. در ‌عبارتی دیگر، می‌توان گفت که نیمۀ نخست از بایدها و بایسته‌های عاشوراپژوهی سخن سرمی‌دهد و نیمۀ دوم از نبایدها و نابایسته‌های این کار بحث می‌کند و در پنج فصل مفصل، از تحریف‌شناسی فرهنگ و تاریخ عاشورا و امام حسین علیه السلام سخن می‌گوید.

کتاب منطق عاشوراپژوهی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به افرادی که مایل هستند دربارهٔ حماسهٔ عاشورا اطلاعات بیشتری کسب کنند پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب منطق عاشوراپژوهی

«اگر پیشینیان در پژوهش‌های خویش، از فقر اطلاعات و فقدانِ آگاهی‌های لازم رنج می‌بردند و گاهی برای به‌دست‌آوردن کتابی، رنج سفر یا سفرهایی را به‌جان می‌خریدند و گاهی دیگر، عمری را در فراقِ کتابی می‌سوختند و بسیار وقت‌ها نیز حسرت دیدن کتابی را با خود به زیر خاک می‌بردند و اگر از وجود کتاب‌های زیادی همیشه بی‌خبر می‌ماندند، امروزیان با وجود صدها سخت‌افزار و نرم‌افزار در جهان مجازی، از فقر اطلاعات رهیده‌اند و به آرزوهای طول و دراز پیشینیان و بسیار بیشتر از آن‌ها هم رسیده‌اند و در عوض، به گرفتاری دیگری دچار شده‌اند و درمانده‌اند که چگونه از زیر رگبار این‌همه اطلاعات که شبانه‌روز از رسانه‌های بسیار و گوناگون منتشر می‌شود، جان سالم به‌در ببرند! اینجاست که ضرورت طرح و برنامه (اصل روشمندی) بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

این‌همه، از پژوهشگر می‌طلبد که نخست اطلاعات خویش را جمع‌بندی کند و از آن‌ها، به‌صورت نظام‌مند و طبقه‌بندی‌شده استفاده کند و هنگام بحث و فحص و یادداشت‌برداری نیز مراقب باشد تا اوقات خود را هدر ندهد و نیز از متن بحث خارج نشود که گفته‌اند: «علیکم بالمتون لا بالحواشی» ؛ وگرنه با پریدن از شاخه‌ای به شاخه‌ای دیگر، به بلای پراکنده‌گویی و پریشان‌نویسی گرفتار خواهد شد. برای پیش‌گیری از این بلای ناخواسته، چند نکته را باید در نظر داشت تا تحقیقی روشمند به‌دست داد:

در طرح و فصل‌بندی کتاب، به‌حد کافی، تأمل و دقت شود تا تألیف و تنظیم ابواب درست و دقیق باشد؛ زیراکه از تألیف نادرست، هرگز تحقیق درست به‌دست نمی‌آید. در اهمیت طرح و نقشۀ کار، همین بس که گفته‌اند «طرح کار نصف کار است» و اگر این نیمۀ نخست و اساسی سالم و صحیح بود، نصف دوم نیز سالم و صحیح خواهد بود و الّا فلا.

البته، برای تهیۀ درست طرح، پژوهشگر را علم اجمالی لازم است تا با موضوع‌شناسی، به کار خود از ابتدای کار اشراف داشته باشد و این مستلزم این است که قبل از طرح، به‌حد کافی در موضوع تحقیقش مطالعه و بحث کرده باشد تا بداند چه می‌خواهد و چه نمی‌خواهد؛ اصول و فروع کار کجاست؛ ریشه‌ها و شاخ‌وبرگ‌های بحث چگونه و تا کجاست؟

برای تحقیقش، فهرست‌های موضوعی و نمایه‌های کلیدی تدارک ببیند و این نمایه‌ها را در طول کارش همیشه پیش چشم داشته باشد تا چارچوب کار از دستش درنرود.

در طول تحقیق و تألیف، پیوسته به فصول پیشین کتابش مراجعه کند تا با بازخوانی و بازاندیشی و بازنویسی، از اطناب ممل و تکرار مکررات، خود را مصون نگه دارد و این کار مداوم را حتماً با دردست‌داشتن طرح و شاکلۀ کار پی‌گیرد تا هر سخنی را در جای خودش گفته باشد که گفته‌اند: «هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد.»