کتاب سلوک اخلاقی

کتاب الکترونیکی سلوک اخلاقی نوشتۀ علی نصیری است و انتشارات وحی و خرد آن را منتشر کرده است. کتاب سلوک اخلاقی، به بررسی مفهوم اخلاق و روش‌های بهره بردن از کمالات اخلاقی پرداخته است.

درباره کتاب سلوک اخلاقی

سیروسلوک در لغت به معنی طی‌کردن راه و پیمودن آن از طریق ریاضت کشیدن است در کتاب‌های مختلف مراحل سلوک اخلاقی این‌گونه بیان شده است: ۱.معرفت نقطه آغاز سلوک الهی، ۲. ایمان، ۳. ثبات و استواری، ۴. نیت، ۵. اخلاص و ۶. تفکر. حال با این تعاریف باید بگوییم که این سیر چگونه است؟ مرحله آغازین این سیر از کجاست؟ چه مراحلی دارد؟ و نهایت آن کجاست؟ 

غرایز انسانی، ملکات نفسانی و صفات روحی و باطنی اخلاق نام‌گرفته است و به اعمال و رفتاری که از این خلقیات ناشی می‌گردد اخلاق و یا رفتار اخلاقی می‌گویند. اما عرفان، دارای دو بخش است: بخش عملی و بخش نظری. بخش نظری عرفان ارتباطی بااخلاق ندارد؛ اما بخش عملی آن عبارت است از روابط و وظایف انسان با خود، با جهان و با خدا. عرفان در بخش عملی‌اش شبیه به اخلاق است که به آن علم سیروسلوک می‌گویند. در این بخش سالک برای اینکه به قله رفیع انسانیت و توحید اخلاقی برسد باید منازل و مراحلی به ترتیب طی کند. در عرفان روح بشر ملاک است؛ اما در اخلاق یک مجموعه از فضایل، از قبیل، راست‌گویی، درستکاری، عدالت و … ملاک و معیار هستند. در اخلاق روح انسان باید به صفاتی که مطرح شد آراسته شود؛ ولی در عرفان عناصر اخلاقی مطرح شده و به‌صورت دیالکتیکی بررسی می‌شود. عناصر اخلاقی محدود بوده؛ اما عناصر عرفانی بسیار وسیع‌تر و گسترده‌تر است. عرفان ازاین‌جهت به سلوک نزدیک است که انسان سالک و عارف بعد از طی مراحل اخلاقی و کسب فضایل به مرحله عرفان خواهد رسید.

اخلاق برای عموم مردم امکان‌پذیر است؛ اما عرفان مراحل و مناسکی دارد که برای هر شخصی گذر از این مراحل امکان‌پذیر نیست و عمومیت ندارد. به همین جهت است که عرفا هر کدام از طریقی و با طرحی مشخص به راه سلوک اخلاقی قدم گذاشته‌اند و هر کدام از آنها راهی را جدا از دیگران پیموده است. به همین جهت بررسی این راه و نقد طرح‌های آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و برای شناخت علم اخلاق ضرورت دارد. از جمله اهداف رسالت پیامبران را می‌توان رساندن انسان به کمال اخلاقی و معنوی دانست؛ به این معنا که پیامبران آمده‌اند تا زیبایی‌های اخلاقی و چگونگی اتصاف به آنها را به آدمیان نشان دهند و در برابر پلشتی‌های اخلاقی ایستادگی کنند و راه پیراستگی از آن‌ها را ترسیم کنند. کتاب سلوک اخلاقی دارای ۵ فصل است:

فصل اول: سلوک اخلاقی و گام‌های آغازین آن

فصل دوم: سلوک اخلاقی و توصیه‌های کاربردی

فصل سوم: سلوک اخلاقی در سخن و سیره اهل بیت (ع)

فصل چهارم: بن‌مایه‌های اخلاقی در متون ادب فارسی

فصل پنجم: چکامه‌های اخلاقی

خواندن کتاب سلوک اخلاقی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به مباحث اخلاقی و عرفانی مناسب است.

بخشی از کتاب سلوک اخلاقی

«از جمله پرسش‌های اساسی در حوزه اخلاق اسلامی آن است که راه‌ها و روش‌های نیل به تعالی و کمال اخلاقی چیست و چگونه می‌توان به اخلاق الهی متخلق شد؟

زیرا چه بسا کسانی که به جایگاه کمالات اخلاقی پی برده و خود را به خاطر کاستی‌ها در این زمینه ملامت می‌کنند و پیوسته دغدغه تعالی اخلاق دارند؛ اما از چگونگی ورود به عرصه سیر و سلوک اخلاقی بی‌اطلاع‌اند و نمی‌دانند که این سیر را از کجا باید شروع کنند.

ما در این فصل در پاسخ به این پرسش، دوازده گام را مورد بررسی قرار می‌دهیم که عبارتند از: ۱. بیداری و درخواست تعالی اخلاق؛ ۲. رعایت سه اصل: مشارطه، مراقبه و محاسبه؛ ۳. محافظت بر عبودیت الهی؛ ۴. طلب فیض از اهل بیت (ع)؛ ۵. عادت دادن نفس به کارهای نیک؛ ۶. رعایت اصل اعتدال؛ ۷. همنشینی با صالحان؛ ۸. اجتناب از مصاحبت ناپاکان؛ ۹. مطالعه سرگذشت پیشینیان؛ ۱۰. یاد مستمر الهی؛ ۱۱. هماره با وضو بودن؛ ۱۲. سحرخیزی.

پیداست ذکر این مراحل به معنای انحصار گام‌های سیر و سلوک در آنها نیست؛ زیرا مراحلی دیگر در این زمینه قابل بررسی است؛ نظیر ترک گناه، جوع و صَمت که به خاطر رعایت اختصار به آنها پرداخته نشده است...»