کتاب نگاهی نو به اثبات وجود خداوند در فیزیک و فلسفه معاصر

کتاب نگاهی نو به اثبات وجود خداوند در فیزیک و فلسفه معاصر نوشتهٔ رابرت اشپیتزر و میثم توکلی بیناست و انتشارات پارسیک آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نگاهی نو به اثبات وجود خداوند در فیزیک و فلسفه معاصر

رابرت اشپیتزر در این اثر خود نشان می‌دهد که نظریهٔ کیهان‌شناسی معاصر هم‌بستگی زیادی با متون دینی دارد و در کنار شواهد و برهان‌های دیگر می‌تواند خداوند آفریدگار را اثبات کند. یکی از مزایای این متن، متعارف بودن روش تحلیل و تصریح به آن است؛ یعنی به روشنی منظور خود را از اثبات و روش خود بیان می‌کند. متون دیگری هم در زبان انگلیسی در همین راستا نوشته شده اما اغلب آن‌ها از نظر دقت و قوت تقریر فیزیکی یا فلسفی هم‌پایهٔ این متن نیستند. اشپیتزر به کمک همکاران خود تقریر فنی دقیقی از هر موضوع پدید آورده و حتی به نظر می‌رسد در این کار تا حدی افراط کرده، به طوری که به بخش نخست کتابش یک مقالهٔ بسیار علمی و دشوار را از بوریس گوردون پیوست کرده است. 

بخش نخست کتاب به کیهان‌شناسی می‌پردازد و بخش دوم به برهان‌های فلسفی و بخش سوم به تعالی و امور عرفانی یا رازآلود. در این میان، انبوهی از مطالب که ممکن است گذرا به گوش علاقه‌مندان خورده باشد، به دقت موشکافی می‌شود و هشت فصل کتاب شکل می‌گیرد. یکی از مزایای این کتاب این است که خود را به رویکرد فلسفهٔ تحلیلی مقید نکرده است و در بخش آخر و قسمتی از بخش دوم رویکردی غیرتحلیلی دارد.

نباید فراموش کنیم که مباحث کتاب از دیدگاه مسیحیت طرح شده و بدیهی است تفاوت‌هایی با دیدگاه اسلامی دارد. از این رو، هرگاه تفاوت‌ها محسوس‌تر شده‌اند، در توضیح، مترجم، نکاتی را در پی‌نوشت افزوده‌است. با این حال، دیدگاه‌های بسیار جالب و مشترکی وجود دارد که در واقع روح این کتاب است؛ مانند اینکه نویسنده جایگاه علم را با الهیات در نمی‌آمیزد و خداباوری را از راه‌های متافیزیکی و فلسفی باوری قطعی می‌داند، همچنین این دیدگاه که خداوند را موجودی فرازمانی و ذاتا متعالی می‌داند که از هر جهت یگانه و غیر قابل توصیف است و تنها تبیین ممکن و سازگار از جهان موجود است و نیز باور به ناتمامیتِ تبیین علمی که برخاسته از روش و رویکرد آن است. جایگاه علم بیش از مدل‌سازی و تبیین سازوکار نیست، در حالی‌که خالق یگانه علت بنیادین همهٔ سازوکارها و موجودات است و پاسخی به پرسش‌های بنیادین از سنخ چرایی است.

یادداشت‌های پایان هر فصل این کتاب بسیار مهم و حاوی نکات تکمیلی مهمی است. 

خواندن کتاب نگاهی نو به اثبات وجود خداوند در فیزیک و فلسفه معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به کسانی که می‌خواهند از طریق فیزیک و علم و فلسفهٔ معاصر به اثبات وجود خدا برسند پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب نگاهی نو به اثبات وجود خداوند در فیزیک و فلسفه معاصر

ما باید با روشن کردن آنچه علم واقعا دربارهٔ آغاز جهان و علیت فراطبیعی می‌تواند به ما بگوید آغاز کنیم. اولا خلاف فلسفه و متافیزیک، علم نمی‌تواند به صورت قیاسی آفرینش یا خداوند را اثبات کند؛ زیرا علم طبیعی با جهان فیزیکی و قواعدی سر و کار دارد که ما آن‌ها را «قوانین طبیعت» می‌خوانیم و پدیده‌های درون آن جهان از آن‌ها پیروی می‌کنند. اما خداوند یک شی یا پدیده یا قاعده درون جهان فیزیکی نیست؛ از این رو، علم هیچ چیز دربارهٔ خداوند نمی‌تواند بگوید. به‌علاوه، علم رشته‌ای تجربی و استقرایی است و به معنای دقیق کلمه، علم نمی‌تواند یقین پیدا کند که همهٔ داده‌های ممکنی را که ممکن است به تبیینی کامل از پدیده‌های فیزیکی خاص یا خود جهان مرتبط باشند، در نظر گرفته است. این نکته در بازنگری‌هایی که دربارهٔ مدل مه‌بانگ صورت گرفته است، به‌طور کاملا روشن دیده می‌شود.

پس علم به ما چه می‌تواند بگوید؟ می‌تواند شواهد دال بر تناهی زمان گذشته در جهان را، آن‌گونه که امروزه می‌دانیم هست یا آن‌گونه که فکر می‌کنیم می‌تواند باشد، شناسایی، جمع‌آوری و ترکیب کند. هم‌چنین، علم می‌تواند احتمال بسیار اندک رخ دادن تصادفی شرایط لازم برای حفظ حیات در جهان را، آن‌گونه که امروزه می‌دانیم هست یا آن‌گونه که فکر می‌کنیم می‌تواند باشد، شناسایی کند.

گرچه نتایج علمی در پرتو داده‌های جدید دست‌خوش تغییر می‌شوند، نباید اجازه دهیم این امکان باعث شود تا ما به نحوی غیرضروری اعتبار نظریه‌های پرسابقه، مستحکم و موشکافانه اثبات شده را نادیده بگیریم. بنابراین، معقول و مسئولانه است که به چنین نظریاتی، تا وقتی داده‌های جدید تغییر آن‌ها را الزام کند، ارزش صدق مشروط نسبت دهیم.