کتاب گام به گام با امام (جلد هشتم)

کتاب حاضر جلد هشتم از مجموعه گام به گام با امام به گردآوری یعقوب ضاهر است که سیره و زندگی روحانی و مجتهد مبارز و رهبر سیاسی بزرگ لبنان، امام موسی صدر را در بر دارد.

این جلد شامل مجموعه گفتارها و مصاحبه‌ها و مقالات سیدموسی صدر ۱۹۷۷ میلادی است.

درباره امام موسی صدر

امام صدر در ۴ ژوئن ۱۹۲۸میلادی (۱۴ خرداد ۱۳۰۷شمسی) در شهر قم پا به عرصۀ حیات نهاد و در خانوادهای متدین و صاحب سابقه‌ای طولانی در جهاد و مبارزه تربیت شد و در محیطی ممتاز از لحاظ علمی پرورش یافت. امام صدر دو برادر بزرگتر از خود به نامهای سیّد رضا و سیّد علی دارد. همچنین، وی هفت خواهر به نامهای سیّده صدیقه، سیّده طاهره، سیّده منصوره، سیّده بتول، سیّده زهرا، سیّده فاطمه و سیّده رباب دارد. آیت‌الله سیّد محمدباقر سلطانی طباطبایی و آیت‌الله شهید سیّد محمدباقر صدر از جملۀ دامادهای آیت‌الله سیّد صدرالدین صدر هستند.

امام صدر دروس ابتدایی را در مدارس حیات و باقریه فراگرفت و مقطع متوسطه را به صورت متفرقه به پایان رسانید.

ایشان که برخی دروس مقدمات علوم حوزوی را نزد پدر و برادرش، سیّد رضا فراگرفته بود، در سال ۱۹۴۳میلادی (۱۳۲۲شمسی) به‌طور رسمی فراگیری علوم حوزوی را نیز، آغاز کرد، بی‌آنکه از ادامۀ دروس مدرسه و تکمیل مقطع دبیرستان بازماند. امام صدر در دوران تحصیل با افرادی چون آیت‌الله سیّد موسی شبیری زنجانی و آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله شهید سیّد محمد بهشتی و آیت‌الله سیّد عبدالکریم موسوی اردبیلی هم‌دوره و هم‌مباحثه بود. ایشان در دوران تحصیل حوزوی به ژرف‌نگری و پژوهشگری و بحث و دقت نظر شهرت داشت و همواره در جلسات درس، اشکال‌های علمی دقیقی مطرح می‌کرد و برای آنها پاسخ‌های منطقی و قانع‌کننده می‌جست. سرانجام، تا رسیدن به درجۀ اجتهاد، این مرحله را به پایان برد.

سید موسی صدر سرانجام توانست در کنار تحصیلات حوزوی در قم، دروس دبیرستان خود را به اتمام برساند؛ و در سال ۱۳۲۹ به عنوان اولین روحانی دانشجو و دانشگاهی در لیسانس رشتهٔ «اقتصاد در حقوق» به عنوان نخستین طلبه وارد دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۳۲ فارغ‌التحصیل شد.

پس از اتمام تحصیلات در دانشگاه تهران سید موسی صدر برای ادامه تحصیلات حوزوی به نجف رفت و تا سال ۱۳۳۷ در آنجا بود. صدر پیش از رفتن به نجف، از سوی علامه طباطبایی مسئولیت نظارت بر نشریه «انجمن تعلیمات دینی» را عهده‌دار شد. او هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه نجف، به عضویت هیئت امناء جمعیت «منتدی النشر» درآمد، و پس از بازگشت به قم ضمن اداره یکی از مدارس ملی این شهر، مسئولیت سردبیری مجله تازه تأسیس شده «مکتب اسلام» را به عهده گرفت.

صدر در پایان سال ۱۳۳۸ و در پی توصیه‌های سید حسین طباطبایی بروجردی، حکیم و شیخ مرتضی آل یاسین، وصیت سید عبدالحسین شرف الدین رهبر متوفی شیعیان لبنان را پاسخ داد و به عنوان جانشین او ، سرزمین مادری خود ایران را به مقصد لبنان ترک کرد. اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شیعیان لبنان و استفاده از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد لبنان برای نشان دادن چهره واقعی شیعیان به دنیا از اهداف اصلی این سفربود. صدر برای رسیدن به این اهداف، و با توجه به جغرافیای اجتماعی و سیاسی لبنان در منطقه و جهان، از همان ابتدای ورود فعالیت‌های خود را در سه حوزه موازی سازماندهی کرد: بازسازی هویت، انسجام و عزت تاریخی شیعیان لبنان،پرچمداری حرکت گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب در لبنان و تأسیس جامعه مقاوم و مقاومت لبنانی.

امام موسی صدر اگر چه در کشور لبنان بود اما از دیگر مسائل جهان اسلام نیز هیچگاه غافل نشد. انقلاب اسلامی ایران، امنیت حوزه‌های علمیه، اتحادی عربی-اسلامی جهت مبارزه با اسرائیل و گسترش تشیع در آفریقای سیاه، مهم‌ترین دغدغه‌های خارج از لبنان او را تشکیل می‌دادند

این مجتهد مبارز در ۹ شهریور سال ۱۳۵۷، در سفری رسمی به لیبی به دعوت معمر قذافی ربوده شد. در حالی که گزارش‌های زیادی حاکی از به شهادت رساندن او در همان زمان توسط قذافی است، برخی گزارش‌ها از اسارت او در زندان‌های لیبی خبر می‌دادند.

وزیر اطلاعات قذافی در شهریورماه ۱۳۹۱ اعلام کرد که موسی صدر بلافاصله پس از مشاجره با قذافی، کشته و در حومه پایتخت دفن شده‌است و قاضی حسن الشامی دبیر کمیته پیگیری ربودن موسی صدر در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۹۹ در نامه‌ای از تلاش‌های گروهش برای یافتن ابراز امیدواری کرد و گفت: ما فقط و فقط زندان کنونی امام موسی صدر را پیدا نکرده‌ایم.

خواندن مجموعه گام به گام با امام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

همه دوست‌داران راه و اندیشه امام موسی صدر و علاقه‌مندان به زندگی‌نامه و فعالیت‌های شخصیت‌های تاثیرگذار دنیای اسلام مخاطبان این کتاب‌اند.

بخشی از کتاب گام به گام با امام

الف. به دعوت امام صدر و به ریاست ایشان، نخستین نشست شخصیت‌های شیعه در مجلس اعلای شیعیان برگزار شد. در این نشست که سه ساعت به طول انجامید، دربارۀ اوضاع جنوب بحث شد. در پایان نشست امام صدر گفت: «به دنبال وخامت فزاینده در جنوب و بالا گرفتن مشکل و پس از یک هفته رایزنی و تماس‌های سیاسی در سطح بین‌الملل و با توجه به تلاش‌های فشردۀ برخی از حاضران در نشست امروز، از وزیران و نمایندگان کنونی و پیشین دعوت کردیم که در این نشست حاضر شوند تا اوضاع جنوب را بررسی کنیم و فعالیت‌های خود را برای نجات آن و کاستن از مصیبت هم‌وطنان جنوب که همواره در راه میهن و امت خود و همۀ مسائل برحق، نهایت تلاش خود را به کار بسته و فداکاری کرده‌اند، هماهنگ کنیم.»

«در این نشست با وجود آنکه مقدماتی بود، خطوط کلی فعالیت در این زمینه مشخص شد و پس از بررسی وضعیت جنوب، طرحی ارائه شد. بنا بر این طرح:

۱. کمیته‌ای تشکیل شد تا گزارشی مفصل از اوضاع جنوب و تحولات و ابعاد آن و نیز خطرهایی که برای آیندۀ لبنان و کل منطقه دارد، تهیه کند. این گزارش را دولت به کنفرانس آیندۀ سران در قاهره و همچنین به همۀ کشورهای عربی و دوست که به بحران لبنان اهتمام می‌ورزند، ارائه خواهد کرد، همچنان‌که در اختیار همۀ نیروها و رهبران لبنانی نیز قرار خواهد گرفت.

«۲. کمیته‌ای موظف شد تا در دیدار با رئیس‌جمهور سرکیس اوضاع را دوباره بررسی کند و خواستار شتاب در گفت‌وگوی سیاسی و وفاق ملی -که حل هیچ مشکلی جز از رهگذر این دو ممکن نیست‌- شود. این کمیته از رئیس‌جمهور خواهد خواست که در تشکیل ارتش و تعیین نیروهای قانونی لبنان در جنوب، شتاب کند. این کمیته همچنین به منظور همکاری کامل و بسترسازی برای ایفای وظیفۀ حکومت، جزئیات مباحث و پیشنهادهای مطرح‌شده را به رئیس‌جمهور تقدیم خواهد کرد.

۳. حاضران بر ضرورت شروع گفت‌وگو با همۀ طرف‌ها و نیروها در لبنان تأکید کردند، چراکه اوضاع جنوب وخیم است و این امر مستلزم آن است که هرگونه اختلاف و تفاوت دیدگاه و حتی همۀ نارضایتی‌ها و ناراحتی‌ها کنار گذاشته شود. برای عملی شدن این تصمیم هیئت‌هایی تشکیل شد.

«۴. حاضران بر این عقیده‌اند که کنفرانس آیندۀ سران عرب در قاهره فرصتی مناسب برای طرح بحران جنوب و یافتن راه‌حلی برای آن و همچنین برداشتن موانع از سر راه ورود نیروهای بازدارندۀ عربی به جنوب است، به‌ویژه آنکه این امر تکمیل‌کنندۀ مصوبات دو کنفرانس ریاض و قاهره است و اصلاً بدون برقراری صلح در جنوب نمی‌توان آن توافق‌ها را موفقیت‌آمیز دانست.»

«طبیعی بود که حاضران به مأموریت نیروهای بازدارندۀ عربی و مسئولیتی که در راه بازگرداندن صلح به مناطق لبنان به عهده دارند، با احترام و سپاس نگاه کنند و همین امر باعث احساس همبستگی بیشتر و توجه به سرنوشت مشترک لبنان و برادرانش می‌شود.»

امام صدر گفت: «نشست بعدی در ساعت یازده صبح سه‌شنبۀ آینده برگزار می‌شود.» وی در پاسخ به سؤالی گفت: «برای پلیس امنیت، موفق شدن در برقراری امنیت دشوار است. دامنۀ بحران لبنان کاهش یافته، ولی عمق آن افزایش یافته و به جنوب منتقل شده است. هرچند وفاق سیاسی عامل اصلی آرام شدن اوضاع در جنوب است، این امر تنها در پرتو اتحاد و همبستگی میسّر است. در جنوب، برخلاف دیگر مناطق، نیروهای بازدارنده حضور ندارند.» امام اعلام کرد: «حدود ده هزار نفر از بنت‌جبیل و نبطیه و خیام و برخی روستاهای دیگر مهاجرت کرده‌اند.»

حاضران در این نشست عبارت بودند از نمایندگان کنونی، آقایان محمد یوسف بیضون، محمود عمار و حسین الحسینی و وزرا و نمایندگان پیشین، آقایان سلیم حیدر، محمد صفی‌الدین، جعفر شرف الدین، ماجد حماده، سعید فواز، علی بزی، ممدوح العبدالله، محمد الفضل، محمد شعیتو (دبیرکل مجلس شیعیان)، شیخ محمد مهدی شمس‌الدین (نایب‌رئیس مجلس)، شیخ عبدالأمیر قبلان (مفتی عالی جعفری)، شیخ نجیب سویدان و شیخ حسن عواد (عضو هیئت شرعی مجلس).

آقای دکتر ابراهیم شعیتو، وزیر بهداشت و منابع آبی، به سبب کاری ضروری و چند تن از نمایندگان، آقایان عبداللطیف بیضون، رفیق شاهین و عبدالمولی امهز نیز، به سبب بیماری نتوانستند در نشست حضور یابند که ضمن عذرخواهی، پیشاپیش حمایت خود را از تصمیمات این نشست اعلام کردند.