داریوش آشوری
زندگینامه و معرفی کتاب‌های داریوش آشوری
داریوش آشوری (Dariush Ashoori) نویسنده، مترجم، زبان‌شناس و اندیشمند ایرانی است. او آثار متعددی (تألیف و ترجمه) در حوزه‌های گوناگون، از جمله علوم سیاسی، علوم اجتماعی، سخن‌سنجی، فلسفه و زبان‌شناسی به زبان فارسی دارد.
بیوگرافی داریوش آشوری
داریوش آشوری در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. او از دانش‌آموختگان دبیرستان‌های البرز و دارالفنون است. از کودکی به مطالعه عادت داشت و در دوران نوجوانی، با خواندن نشریات حزب توده، به این مکتب گرایش پیدا کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، مدتی به‌عنوان عضو سازمان جوانان حزب توده فعالیت کرد، اما در شانزده‌سالگی از کمونیسم فاصله گرفت و در سال ۱۳۳۶ به حزب زحمت‌کشان ملت ایران (نیروی سوم) پیوست. آشوری در سال ۱۳۳۷ از دارالفنون فارغ‌التحصیل و وارد دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران شد. او در سال ۱۳۴۲ موفق به کسب لیسانس حقوق شد و در همان سال در دوره‌ی دکتری اقتصاد پذیرفته شد، اما این دوره را نیمه‌کاره رها کرد.
آشوری از همان دوران دانشجویی به تألیف کتاب، ترجمه و نوشتن مقالات پرداخته است. نخستین کتاب او با عنوان «فرهنگ سیاسی» که به‌عنوان دانشنامه‌ی سیاسی نیز شناخته می‌شود، در زمان دانشجویی‌اش منتشر شد و هنوز هم به‌عنوان یکی از منابع مرجع در حوزه‌ی علوم سیاسی در ایران شناخته می‌شود. این کتاب تاکنون بیش از سی بار تجدید چاپ شده است. او همچنین در مؤسسه‌ی انتشارات فرانکلین، به‌عنوان ویراستار در دایره‌المعارف فارسی و زیر نظر غلامحسین مصاحب، مشغول به کار بوده است.
در این دوره، آشوری به‌عنوان یک متفکر و نویسنده‌ی تأثیرگذار، در عرصه‌ی فرهنگ و سیاست شناخته شده و از جمله چهره‌های بارز روشن‌فکری ایران محسوب می‌شود. او سال‌هاست که با خانواده‌اش در فرانسه زندگی می‌کند.
فعالیت‌های علمی و ادبی
داریوش آشوری از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران و عضو انتخاب‌شده‌ی نخستین هیئت دبیران آن در سال ۱۳۴۸ بوده است. او در دانشکده‌های مختلف دانشگاه تهران، از جمله دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی و دانشکده‌ی علوم اجتماعی، تدریس کرده است. همچنین در مؤسسه‌ی شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد در بریتانیا و دانشگاه زبان‌های خارجی توکیو نیز به تدریس پرداخته است.
آشوری در زمینه‌ی واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی نیز فعال بوده و عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه‌ی فارسی در مؤسسه‌ی لغت‌نامه‌ی دهخدا (وابسته به دانشگاه تهران) و هیئت ویراستاران دانشنامه‌ی ایرانیکا در دانشگاه کلمبیا در نیویورک بوده است. او همچنین سردبیری چند مجله‌ی ادبی و نامه‌ی علوم اجتماعی را در مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی وابسته به دانشگاه تهران بر عهده داشته است.
این فعالیت‌ها نشان‌دهنده‌ی نقش مهم آشوری در حوزه‌های ادبی و علمی ایران و نیز تأثیر او بر نسل‌های مختلف نویسندگان و پژوهشگران است.
تأثیرات مهم داریوش آشوری بر فرهنگ و زبان و ادبیات ایران
داریوش آشوری در زمینه‌ی علوم اجتماعی و فلسفه‌ی مدرن، به‌طور قابل توجهی به گسترش زبان فارسی کمک کرده است. او با به‌کارگیری واژگان نوترکیبی مانند «گفتمان»، «همه‌پرسی»، «آرمان‌شهر»، «رهیافت»، «هرزه‌نگاری» و «درس‌گفتار»، معادلاتی برای مفاهیم جدیدی که در زبان فارسی پیش از آن وجود نداشت، ارائه داده است. این واژگان و ترکیبات جدید در آثارش، نه‌تنها به بهبود سبک نگارش، بلکه به افزایش دامنه‌ی واژگان زبان فارسی در حوزه‌های علوم انسانی و فلسفه نیز کمک کرده‌اند.
آشوری با فعالیت‌ها و آثارش، نقش مهمی در ارتقا و غنای زبان فارسی ایفا کرده و به درک بهتر از تحولات فرهنگی و اجتماعی ایران کمک کرده است.
معرفی آثار و کتاب‌های داریوش آشوری
آثار او شامل مجموعه‌ای از مقالات و کتاب‌هاست که به تحلیل و بررسی زبان و فرهنگ ایرانی می‌پردازند. از جمله‌ی این آثار می‌توان به «بازاندیشی زبان فارسی»، «شعر و اندیشه»، «تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ» و «فرهنگ علوم انسانی» اشاره کرد. در ادامه به معرفی برخی از آثار مهم او، شامل کتاب‌های تألیفی و کتاب‌هایی که او به فارسی برگردانده است، می‌پردازیم.
آثار تألیفی آشوری
ما و مدرنیت
کتاب «ما و مدرنیّت» شامل مقالاتی است که بحران فرهنگی جامعه‌ی ایران را در مواجهه با مدرنیته تحلیل می‌کند.
عرفان و رندی در شعر حافظ
کتاب «عرفان و رندی در شعر حافظ» از دیگر نوشته‌های مهم اوست که در آن تفسیر هرمنوتیکی از اندیشه‌های دیوان حافظ را ارائه می‌دهد که بر پایه‌ی پژوهش‌های متن‌شناسانه‌ی تاریخی بنا شده است. کتاب «هستی‌شناسی حافظ» نخستین بار در سال ۱۳۷۷ منتشر شد و با دیدگاهی نوین و بهره‌گیری از مفاهیم و روش‌های علوم انسانی جدید، به بررسی عمیق اندیشه و جهان‌بینی خواجه‌ی شیراز پرداخته است. «عرفان و رندی در شعر حافظ» همان کتاب است که با همان دیدگاه و مضمون اصلی، اما با پژوهش و تأمل بیشتر، استدلال‌های پخته‌تر و کامل‌تری را ارائه می‌دهد. هدف اصلی این تحقیق، نشان‌دادن پیوند و درهم‌تنیدگی «عرفان» و «رندی» در شعر حافظ است. این پژوهش به بررسی منطق درونی هدایت‌کننده‌ای می‌پردازد که تمام نمادها، مفاهیم و تعبیرهای گوناگون و پرمعنای حافظ را به هم پیوند می‌دهد. این منطق درونی، ابزاری است برای بازیابی و بازسازی جهان معنایی و اندیشه‌ی حافظ.
زبان باز
در کتاب «زبانِ باز»، مباحثی مانند زبان گفتار و زبان نوشتار، خودسرانگی زبان طبیعی، تاریخ پیدایش زبان‌های مدرن، بستر زبانی مدرنیته، کارکرد زبان علمی، تکنیک‌های مکانیکی واژه‌سازی، و تعامل زبان فارسی با مدرنیته به‌تفصیل بررسی می‌شود. این موضوعات به وضوح به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از چالش‌هایی که زبان فارسی در دنیای امروز با آن‌ها مواجه است، پیدا کنیم و به جست‌وجوی راهکارهایی برای تقویت و بهبود زبان در این زمینه بپردازیم.
بازاندیشی زبان فارسی
کتاب «بازاندیشی زبان فارسی» دستاورد حدود بیست سال تفکر و پژوهش نویسنده است و تلاشی برای ارائه‌ی تحلیلی منطقی در مورد زبان و خط فارسی به شمار می‌آید. برخی از مقاله‌ها به جنبه‌های تاریخی و جامعه‌شناختی مسائل زبان فارسی می‌پردازند و این مسائل را در بستر بحران‌های فرهنگی و تاریخی کشور بررسی می‌کنند. در مقابل، برخی دیگر به ارائه‌ی راهکارهایی برای بازسازی و نوسازی زبان فارسی، رفع کمبودهای آن و استفاده از قابلیت‌های موجود آن پرداخته‌اند، تا زبان فارسی بتواند به‌خوبی از عهده‌ی بیان اندیشه‌های علمی و فلسفی امروز برآید. این ترکیب از رویکردهای تاریخی و نوآورانه می‌تواند درک بهتری از تحولات و چالش‌های زبان فارسی در دنیای معاصر فراهم آورد و همچنین به تحکیم و گسترش این زبان در حوزه‌های مختلف علمی و فرهنگی کمک کند.
شعر و اندیشه
کتاب «شعر و اندیشه» از دیگر تألیفات مهم آشوری است. شعر همواره مهم‌ترین عنصر هنری و فرهنگی در ایران بوده و شاعران در مرکزیت فرهنگ ایرانی قرار داشته‌اند. شور و عشق نویسنده به شعر، در بیست سال گذشته او را به نوشتن درباره‌ی شعر و هنر و ارتباط آن‌ها با اندیشه و تفکر سوق داده و به نگارش این کتاب انجامیده است.
آثار ترجمه‌شده توسط داریوش آشوری
چنین گفت زرتشت
کتاب «چنین گفت زرتشت» اثر فلسفی فردریش نیچه، نخستین بار در سال ۱۸۹۱ منتشر شد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار او شناخته می‌شود. نیچه که از نوآورترین و تأثیرگذارترین متفکران فلسفه‌ی غرب به شمار می‌رود، در این اثر داستان زرتشت، پیامبری از ایران باستان را روایت می‌کند که از خلوت خود در کوهستان پایین می‌آید تا خبر از ظهور ابَرانسان، به‌عنوان تجلی الوهیت و جانشین خود، به مردم بدهد. آشوری این کتاب را به فارسی برگردانده است.
فراسوی نیک و بد
کتاب «فراسوی نیک و بد» نیز یکی از آخرین و مهم‌ترین آثار فردریش نیچه است که توسط داریوش آشوری ترجمه شده است. این اثر که نخستین بار در سال ۱۸۸۶ منتشر شد، به تثبیت جایگاه نیچه به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان اروپایی زمانه‌اش کمک شایانی کرد. در این کتاب، نیچه به بررسی مفاهیم بنیادینی چون حقیقت، خدا و اخلاق می‌پردازد و به‌شدت به نقد تفکرات مرسوم و سنت‌های اجتماعی غرب می‌پردازد. او با انتقاد از دین مسیحیت، به‌ویژه اخلاقیات آن، اعلام می‌کند که این دینْ مردم را در قید و بند پندارها و رفتارهای نادرست قرار داده است. نیچه در این اثر، با شور و هوشمندی خاصی، فلسفه‌ای را مطرح می‌کند که بر ارزش‌های کنونی تأکید دارد و نشان می‌دهد که چگونه هر فرد می‌تواند «اراده‌ی قدرت» خود را بر جهان تحمیل کند. او با شکستن بنیادهای اخلاقی سنتی، افق‌های جدیدی را در عرصه‌ی فلسفه می‌گشاید و زمینه را برای تفکر مستقل و نوآورانه فراهم می‌آورد.
غروب بت‌ها
«غروب بت‌ها» کتابی دیگر از فردریش نیچه است که با ترجمه‌ی آشوری، در اختیار فارسی‌زبانان قرار دارد. در این کتاب، نیچه به سبک گزین‌گویانه‌ی خود که نمایان‌گر ویژگی‌های نویسندگی‌اش است، بازمی‌گردد. او با حذف فاصله‌ی میان زبان فلسفی و ادبی، و با گنجاندن ایماژها، استعاره‌های شاعرانه و طنز، شیوه‌ی بیان فلسفی‌اش را دگرگون می‌کند. اندیشه‌های او در قالب پاراگراف‌هایی ارائه می‌شود که طول آن‌ها از چند سطر تا چند صفحه متغیر است. با وجود تغییر درونمایه‌ی بحث‌ها، نیچه با استفاده از تیره‌های بلند، مطالب را به هم پیوند می‌زند و به متن ساختار خاصی می‌بخشد.
تبارشناسی اخلاق
کتاب «تبارشناسی اخلاق»، اثر فردریش نیچه و ترجمه‌ی آشوری است. نیچه در این کتاب به بررسی و تحلیل مفاهیم «خیر» و «شر» می‌پردازد و احساس گناه و عذاب وجدان را کاوش می‌کند. همچنین، در این کتاب، آرمان‌های زیبایی‌شناختی و وظایف فیلسوف مورد بحث قرار می‌گیرند.
شهریار
کتاب «شهریار» اثر نیکولو ماکیاولی از دیگر ترجمه‌های مهم داریوش آشوری است. این کتاب مهم‌ترین اثر نویسنده و اساس ماکیاولیسم است. شهریار که در سال ۱۵۱۳ نوشته و در ۱۵۳۲ منتشر شد، با بررسی قدرت و سیاست، هنوز هم تازه و اثرگذار است. ماکیاولی در این کتاب ۹ اصل را برای یک حکومت پایدار معرفی می‌کند که شامل خودمحوری، بدی به ظاهر نیکو، و بی‌رحمی است.
مکبث
نمایش‌نامه‌ی «مکبث» از مشهورترین آثار ویلیام شکسپیر است که بارها به زبان‌های مختلف ترجمه شده و یکی از ترجمه‌های فارسی آن، برگردانِ داریوش آشوری است.
تاریخ فلسفه
کتاب «تاریخ فلسفه (جلد هفتم؛ از فیشته تا نیچه)» نوشته‌ی فردریک چارلز کاپلستون و ترجمه‌ی داریوش آشوری است. این کتاب از منابع جامع و معتبر در زمینه‌ی تاریخ فلسفه به شمار می‌رود. جلد هفتم این مجموعه، از دوران فیشته تا نیچه را در بر دارد.
