مصطفی مستور

مصطفی مستور داستان‌نویس، مترجم و پژوهش‌گری است که حتی اگر کسی یک بار پا به کتاب‌فروشی گذاشته باشد، بعید است که آثار او با اسم‌های خاص و جذاب‌شان به چشمش نیامده باشد! داستان‌هایی که اغلب نام‌هایی طولانی، جذاب و فریبنده دارد و کافی است که فقط چند خط از ابتدای داستان را بخوانید تا در آن فرو بروید و کتاب در دست به خانه برگردید!

بیوگرافی مصطفی مستور

مصطفی مستور متولد ۲۰ شهریور سال ۱۳۴۳ در شهر اهواز است. درست مثل خیلی از نویسندگان جهان در رشته‌ای بی‌ربط به خود تحصیل کرد و بعد از مدتی فهمید که باید کاری را که عاشقش است، انجام دهد! بنابراین بعد از فارغ‌التحصیلی از رشته‌ی عمران دانشگاه شهید چمران اهواز، با چرخشی ۱۸۰ درجه‌ای تصمیم گرفت که برای مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌ی ادبیات تحصیل کند.

در سال ۱۳۶۹ اولین اثر از مستور به چاپ رسید. این اثر داستانی بود به نام «دو چشم‌خانه‌ی خیس» که در نشریه‌ی کیان منتشر شد. سال ۱۳۷۷ اولین مجموعه داستان از مستور به نام «عشق روی پیاده‌رو» منتشر شد و خیلی زود به یکی از پرفروش‌های داستانی تبدیل شد. این مجموعه شامل ۱۲ داستان مستقل از یکدیگر بود و تا امروز ۲۵ بار تجدید چاپ شده است.

دو سال بعد (۱۳۷۹) کتابی جدید از مصطفی مستور منتشر شد که اولین داستان بلند او به نام «روی ماه خداوند را ببوس» بود و تا امروز هم یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین آثار مصطفی مستور است. تنهایی، تردید، بی‌ثباتی و عدم‌قطعیت به صورت مطلق از مفاهیم موردعلاقه‌ی مستور هستند که در داستان‌هایش به اشکال گوناگان تکرار و دیده می‌شوند. این کتاب هم از این قاعده مستثنا نیست. به علاوه این کتاب در سال ۷۹ و ۸۰ در جشنواره‌ی قلم زرین ایران عنوان برترین رمان را کسب کرد.

یونس شخصیت اصلی داستان روی ماه خداوند را ببوس است که روی رساله‌ی دکتری خود کار می‌کند. موضوع رساله‌ی او دلایل جامعه‌شناختی خودکشی یک استاد فیزیک است. یونس در طول این داستان که کمی حال و هوای کارآگاهی هم پیدا می‌کند، در دوراهی‌های معنوی خود و باورهایش درمورد خدا مکاشفه می‌کند.

دومین کتابی که از مصطفی مستور منتشر شد، نام نویسنده‌اش را به عنوان یکی از موفق‌ترین داستان‌نویسان حال حاضر ایران بر سر زبان‌ها انداخت. فروش چشمگیر این اثر باعث شد تا سال ۱۴۰۰ این داستان بلند ۹۵ بار تجدید چاپ و به چندین زبان انگلیسی، ایتالیایی و اندونزیایی و... ترجمه شود.

مجموعه داستان «استخوان خوک و دست‌های جزامی» در سال ۱۳۸۲ از مصطفی مستور منتشر شد. او در این مجموعه داستان بی‌محابا شخصیت‌های جذابی را خلق می‌کند که در داستان‌های معاصر ایرانی کمتر سراغ آنها را می‌گیریم و انتظارشان را نداریم. نام این مجموعه داستان که در سال ۱۳۸۲ جایزه‌ی ادبی اصفهان را دریافت کرد، از حدیثی از حضرت علی (ع) گرفته شده که در آن از بی‌اعتنایی به دنیا صحبت شده است.

به جز روی ماه خداوند را ببوس، بقیه‌ی داستان‌های منتشرشده از مصطفی مستور داستان کوتاه هستند و در سال ۱۳۸۳ یک مجموعه داستان کوتاه دیگر از مستور به چاپ رسید که شامل هفت داستان کوتاه می‌شد. این کتاب چند روایت معتبر نام داشت و به موضوعات مهم و جذابی مثل عشق معلم فیزیک به شاگرد، زندگی مشترک، مرگ و خودکشی، مصائب عمیق زندگی، تبدیل شدن عشق به نفرت، داستان عاشقانه و نامه‌نگاری بین دو عاشق و معشوق در قالب داستان‌های کوتاه می‌پرداخت. این کتاب کوتاه صد و هفت صفحه‌ای تا به امروز ۲۴ بار تجدید چاپ شده و مخاطبان بسیاری را مجذوب خود کرده است.

چهار سال پس از کتاب قبلی مستور، یک مجموعه داستان جذاب و کوتاه دیگر از او به چاپ رسید که «من دانای کل هستم» نام داشت. هفت داستان کوتاهی که ربطی به یکدیگر ندارند و دنیایی مجزا از هم دارند محتوای این کتاب را تشکیل می‌دهند. عشق در تمام این هفت داستان مشترک است. نام جالب و منحصر به فردی که برای این کتاب انتخاب شده از دل یکی از داستان‌های این مجموعه بیرون آمده. من دانای کل هستم داستان نویسنده‌ای است که از بابت وقوع اتفاقات ناگواری در داستانش احساس تاسف و شرمساری زیادی دارد و کار تا جایی پیش می‌رود که خودش را مسئول و مسبب بروز این وقایع ناگوار می‌داند.

«حکایت عشقی بی‌قاف، بی‌شین، بی‌نقطه» اسمی زیبا، به یاد ماندنی و جذاب است که می‌تواند کتاب‌نخوان‌ترین افراد را هم از بیرون کتاب‌فروشی به داخل دعوت کند و کتاب‌خوان کند! این نام کشیده و دلفریب کتاب بعدی مصطفی مستور است و می‌توانیم از اسم این کتاب کمی به چند و چون ماجرا پی ببریم که قرار است با چه نوع داستان‌هایی روبه‌رو شویم. طبق گفته‌های مستور در هنگام نوشتن این روایات به تجربیات عاطفی خودش هم بی‌اعتنا نبوده و می‌توان بعضی از آنها را ردیابی کرد!

کتاب حکایت عشقی بی‌قاف، بی‌شین، بی‌نقطه شامل شش داستان عاشقانه‌ی نافرجام، ناامیدکننده و یا یک طرفه است، اما قرار نیست با نویسنده بنشینیم و یک نفس بدگویی عشق را بکنیم! چرا که مستور سعی کرده در این روایات نگاهی صادقانه و جذاب به عشق‌هایی داشته باشد که از بیرون سرخورده‌کننده و دردآور دیده می‌شود و همچنین نگاهی عمیق‌تر به مفهوم عشق در این روزگار را خلق کند.

در سال ۱۳۹۶ کتاب «بهترین شکل ممکن» از مصطفی مستور به چاپ رسید. این کتاب هم شش داستان کوتاه دارد و هر یک از این داستان‌ها در یکی از شهرهای ایران (تهران، شیراز، بندرانزلی، اهواز، اصفهان و مشهد) شکل می‌گیرد. مستور در این اثر در عین سادگی و صمیمیت داستان‌های عاشقانه‌ای را تعریف می‌کند که پر هستند از وقایع تلخ و شیرین که هر یک از این عشق‌ها ویژگی‌هایی از شهرشان را دارند. این کتاب سرشار است از ارجاع‌های ادبی و سینمایی که همین مورد بهترین شکل ممکن را از دیگر آثار مصطفی مستور مجزا و متمایز می‌کند.

«من گنجشک نیستم» داستانی بلند از مصطفی مستور است که این بار مخاطب را با فضایی رو در رو می‌کند که افسردگی و مرگ غیرقابل‌انتظار بر آن سایه انداخته است. شخصیت اصلی این داستان مردی است که وقتی منتظر به دنیا آمدن فرزندش بود، همسرش را در هنگام زایمان از دست داده، فرزندش هم مرده به دنیا آمده و خودش حالا در آسایشگاهی روانی بستری است. هوش و حواس او آنقدر سر جایش هست که بتواند درمورد موضوع مرگ و نیستی کنکاش‌های فلسفی کند و در عین حال آنقدر رو به راه نیست که بتواند زندگی عادی داشته باشد.

آخرین کتاب داستانی که تا به امروز از مصطفی مستور منتشر شده «عشق و چیزهای دیگر» است. این رمان داستان عاشق شدن پسری به نام هانی را روایت می‌کند. هانی برای رسیدن به پرستو تلاش‌های زیادی می‌کند تا از سد موانعی که بین او و عشقش هستند، عبور کند. این داستان عاشقانه ارتباط‌ تنگاتنگی با جنگ ایران و عراق پیدا می‌کند و فضای جنگ و تاثیرات آن بر عشق هانی و پرستو سایه می‌اندازد. طبق گفته‌ی منتقدها و مخاطبانی که این اثر را خوانده‌اند، سبک مستور در این داستان دیگر شکل گرفته و کاملا جا افتاده است و با داستانی مواجه می‌شویم که به مفاهیم مهمی مثل عشق، جنگ و انتقام می‌پردازد.

گذشته از داستان‌های خوش‌خوانی که مصطفی مستور خالقشان بوده، او دستی بر آتش ترجمه‌ی آثار مهمی به زبان فارسی هم دارد. داستان‌های «پاکت‌ها»، «فاصله» و چندین داستان کوتاه دیگر از ریموند کارور، «سرشت و سرنوشت، سینمای کیشلوفسکی» از مونیکا مور از جمله کتاب‌هایی هستند که با ترجمه‌ی مستور روانه‌ی بازار شده‌اند.

به علاوه مصطفی مستور برای کسانی که عاشق نوشتن داستان کوتاه هستند و سودای داستان‌نویسی در سر دارند، یک کتاب کوتاه و مفید را تالیف کرده که مبانی داستان کوتاه نام دارد. او در این کتاب از اجزا و عناصر داستان کوتاه صحبت می‌کند و با ارائه‌ی نکات و مثال‌هایی از میان داستان‌های مختلف مفاهیمی مثل شخصیت، زاویه دید، صحنه، نقطه‌ی اوج و... را آموزش می‌دهد.