کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا)

کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا) اثری از زهرا نمازی و مریم رحیمی است. این کتاب بعد از مقدمه‌ای جامع که ماهیت و هدف فلسفه برای کودک (فبک) را شرح می‌دهد، با کمک داستان‌ها و تمرین‌هایی به مربیان کمک می‌کند تا بتوانند یک کلاس فلسفه برای کودک را اداره کنند. 

درباره کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا)

فلسفه برای کودک که به اختصار فبک نامیده می‌شود روشی است برای آموزش تفکر انتقادی به کودکان و کمک به آن‌ها در پرورش قوه تجزیه و تحلیل. معمولا در کلاس‌های فلسفه داستانی بیان می‌شود و سپس تسهیلگر جمع، با بیان پرسش‌هایی کودکان را به تفکر درباره جنبه‌های مختلف موضوع و همچنین گفتگو درباره آن وامی‌دارد. این گفتگوها، ابراز نظر شخصی و ... همه سبب می‌شود تا کودک یاد بگیرد به یک مسئله از زوایای گوناگون نگاه کند و قدرت استدلالش را تقویت کند. 

زهرا نمازی و مریم رحیمی در کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا) داستان‌هایی از مولانا را آورنده‌اند. و بعد از هر داستان روند کلاس های فبک را با طرح پرسش‌های گوناگون و نحوه هدایت بحث مشخص کرده‌اند. به این ترتیب می‌توان انتظار کلاسی عالی را داشت.  

کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا) را به تمام مربیان گروه سنی کودک و معلمان فلسفه برای کودک پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آموزش کاربردی فلسفه به کودکان (داستان‌های مولانا)

برنامه "فلسفه برای کودکان" را نخستین بار دکتر متیو لیپمن در سال ۱۹۶۰ هنگامی که در کلاس درس فلسفه متوجه شد که دانشجویانش توانایی تحلیل و استدلال ندارند، مطرح کرد. او بعد از بررسی‌های بسیار به این نتیجه رسید که برای آنکه دانشجویان بتوانند به خوبی مطالب را تحلیلی کنند، باید از همان کودکی قوه استدلال و تحلیل در آن‌ها تقویت گردد. کلاس فلسفه، کلاسی است برای تقویت این قوه است. اما مشکل اساس آن است که این کلاس برای دانشجویان برگزار می‌گردد نه کودکان. برنامه فلسفه برای کودکان درصدد است که روشی را ارائه دهد که بتوانیم این کلاس را برای کودکان برگزار کنیم و از همان کودکی به فرزندانمان درست اندیشیدن، تحلیل، منتقدانه فکر کردن و... را بیاموزیم.

از جمله مسائلی که در برنامه‌ فلسفه برای کودکان مطرح می‌گردد، می‌توان به عدل، انصاف، دوستی، اختیار، دلیل و استدلال، حقیقت و... اشاره کرد. این ها مسائلی هستند که کودکان در زندگی خود با آن روبرو هستند. برنامه‌ فلسفه برای کودکان درصدد است با طرح این مسائل به کودکان بیـاموزد، هنگامی که موضوعی به آن‌ها آموخته می‌شود، باید درباره‌ی آن بیندیشند، آن را تحلیل کنند، با دوستانشان در مورد آن بحث کنند، به نظر آن‌ها را گوش دهند، نظر خود را بیان کنند و برای نظرشان دلیل بیاورند، نه اینکه فقط چون معلّم یا بزرگ‌ترشان آن را به آن‌ها آموزش داده است، آن را بپذیرند؛ در واقع می‌خواهد کودکان را از "حافظه مداری" به‌سوی "تأمل مداری" سوق دهد. مسئله‌ای که مطرح است آن است که چگونه می‌توانیم چنین کودکانی را برای رشد و پیشرفت روزافزون کشورمان تربیت کنیم که فرهنگ و اعتقادات ایرانی و اسلامی‌مان هم حفظ شود.

به طور تقریبی امروزه در همه کشورهای دنیا این برنامه در حال اجراست. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست و در برخی مقاطع برای کودکان به اجرا در آمده است. نکته حائز اهمیت آن است که در این برنامه از کتبی استفاده می‌شود که اکثراً ترجمه متون سایر کشورهر و فرهنگ‌ها هستند. این کتب با مشکلاتی از جمله غیر ملموس بودن برای کودکان روبروست. اهمیت این موضوع سبب گردید تا ما نیز درصدد باشیم که علاوه بر کمک به تدوین کتابی متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی برای کودکان، شیوه جدیدی برای آموزش به کودکان ارائه دهیم.

در کلاس آموزش فلسفه به کودکان باید به کودکان یاد دهیم که ابتدا در هر موضوعی گوش فرا رهند، آنچه را که شنیده اند در ذهن خود خوب تجزیه‌ و تحلیل کنند، نظر و دیدگاه خود، حتی اگر اشتباه باشد را بیان کنند، بعد از شنیدن دیدگاه‌های همکلاسی هایشان اگر نقدی بر آن‌ها وارد بود، را بیان کنند و قدرت شنیدن نقد بر دیدگاه خود را نیز داشته باشند. در این میان معلم باید تلاش کند مرحله به مرحله کودکان را هدایت کند که خود بچه‌ها به مفهوم مورد نظر برسند. در واقع نقش معلم در کلاس فلسفه باید متفاوت از کلاس های دیگر باشد. تصور اینکه معلم در کلاس فلسفه متکلم وحده باشد و بچه‌ها فقط مطالب را یکی پس از دیگری بشنوند و سپس به حافظه بسپارند، تصوری اشتباه است.

کودکان باید توانایی و قدرت نقد کردن را بیاموزند. صرف اینکه معلم مطلبی را آن‌ها آموخته است، دلیل بر پذیرش صد درصد آن مطلب نیست. وقتی کودک بیاموزد که مطالب را بعد از شنیدن باید تجزیه‌وتحلیل کند و سپس دیدگاه خود را بیان کند، باعث پیشرفت علوم مختلف می‌شود.

وقتی که تفکر، تحلیل، انتقاد و خلاقیت در بین افراد جامعه‌ای، به خصوص کودکان که آینده‌سازان آن جامعه هستند، جای خود را به کپی کردن از دست آورد های دیگر جوامع یا گذشتگان دهد، باعث رکود آن جامعه و عقب افتادن از پیشرفت‌های جهانی می‌گردد.

ما با تکیه بر مثنوی معنوی مولانا و حکایات فلسفی مطرح شده در آن در صدد تلاش برای پیشرفت هرچه بیشتر برنامه فلسفه برای کودکان در کشور عزیزمان مان بر آمدیم و همچنین سعی شده روشی برای پرورش کودکانی خلاق و متفکر ارائه دهیم.

اگر علوم بشری را به دو دسته ی ساده و مشکل تقسیم کنیم، بدون شک فلسفه و مباحث مربوط به آن در دسته ی دوّم قرار می‌گیرند، زیرا پرداختن به موضوعات فلسفی نیازمند آن است که ذهن انسان با مباحث انتزاعی که هیچ مصداقی در خارج ندارند، درگیر شود؛ درگیر شدن با این مباحث توانایی و اطلاعات فراوانی لازم دارد. این امر باعث شده است که همواره از فلسفه به عنوان علمی دشوار سخن گفته شود. در چنین شرایطی ممکن است مطرح کردن مبحث آموزش فلسفه به کودکان و افراد کم سن و سال عجیب و یا حتی غیر ممکن به نظر برسد. این امر سبب شد تا شیوه ی خاصی در نظر گرفته شود.

فلسفه برای کودکان را نخستین بار "متیو لیپمن" استاد دانشگاه کلمبیای نیویورک، زمانی که متوجّه شد دانشجویانش فاقد قدرت استدلال و داوری هستند، مطرح کرد. او معتقد بود برای حل این مسئله، باید در دوره‌ی کودکی مهارت‌هایی درباره‌ی تفکـّر انتقادی و توانایی حل مسئله به کودکان یاد داده شود. متیو لیپمن معتقد بود، روش یاد دادن به کودکان باید به نحوی باشد که مورد علاقه‌ی آن‌ها باشد، به همین دلیل او بهترین شیوه را یادگیری مفاهیم از طریق داستان‌های کوتاه می‌دانست.

متیو لیپمن بر آن بود که کودکان مفاهیم را از طریق قصّه پردازی، بهتر از متن های توضیحی یاد می‌گیرند؛ امّا باید توجّه داشت، منظور از قصه‌گویی در این برنامه، مفهوم سنتی آن نیست، بلکه منظور، آن قصه‌گویی است که سبب تحریک ذهن و خود اکتشافی می‌شود. بانیان برنامه‌ی فلسفه برای کودکان معتقد بودند که بهتر است مباحث را به نحوی برای کودکان مطرح کرد که علاوه بر قابل فهم بودن و درگیر کردن ذهن آن‌ها، برایشان جذاب و لذت‌بخش باشد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که بهترین شیوه آن است که مسائل را در قالب داستان‌هایی فلسفی به آن‌ها آمــوزش داد. معلمین باید با کمک به بچّه‌ها و گوش دادن دقیق به ایده‌ها و سؤالات آن‌ها، آن‌ها را به مباحثه و پرسش و پاسخ تشویق کند. معلّم در این شیوه مسائلی از امور جهان واقع، همچون عدالت، اختیار، خطاپذیری حس و... را به صورت داستان برای بچه‌ها بیان می‌کند و سپس با آن‌ها به مباحثه درمورد ایده‌ها و حقایقی که در داستان مطرح شده است، می‌پردازد. از این طریق بچه‌ها به تفکّر و سؤال کردن تشویق می‌شوند و در آن‌ها انگیزه برای تفکر و ارائه‌ ایده‌های جدید بیشتر می‌شود.

فلسفه برای کودکان شاخه‌ای از فلسفه است که نسبتاً جدید است؛ با بررسی آثار فیلسوفان بزرگ می‌توان به این نتیجه رسید که در گذشته این موضوع به صورت مستقل بررسی نشده است؛ بلکه می‌توان درشاخه‌هایی از علوم تربیتی و علوم اخلاقی و آن مسائلی که به آموزش مرتبط می‌‌شده‌اند، عناصری را پیدا کرد که این موضوع را مورد توجّه قرار داده‌اند. فیلسوفان گذشته به مسئله‌‌ی تربیت و پرورش انسان و قوه خرد او پرداخته اند؛ امّا هیچ یک از آن‌ها به مسئله‌ پرورش خرد کودکان و یاد دادن نحوه تفکّر به کودکان به صورت جدّی و مستقل آن گونه که امروزه مورد بحث است، نپرداخته اند.