کتاب سخنی از سیمرغ

کتاب سخنی از سیمرغ را سامان اصفهانی گردآوری کرده است. کتاب سخنی از سیمرغ گفتگو با دکتر میرجلال‌الدین کزازی پیرامون شاهنامه فردوسی است.

درباره کتاب سخنی از سیمرغ

در دنیای این روزهای ما، هر ملتی برای آنكه بتواند خود را در كورانِ كشاكش‌های پرتنش و دگرگونی‌های پرشتاب نگه‌دارد، بایسته است كه بداند چه راهی را پیش بگیرد. در روزگارِ رقابت برای پیش رفتن در میان ملت‌ها، این بنیادی‌ترین و نهایی‌ترین چیزی است كه باید در پرتو آگاهی بداند.

ملت‌ها برای رسیدن به این آگاهیِ كلیدی كه «چه باید بكنند» نیاز به چند پیش‌نیاز اساسی دارند. نخست آنكه باید بدانند، كه هستند، كه بوده‌اند، چگونه و از كجا بدین‌جا رسیده‌اند. دیگر آنكه بدانند اكنون در چه محیط و چه شرایطی زیست می‌کنند و برای آنكه به اهداف خود یعنی استقلالِ ملی، آزادی، پیشرفت و بازنماندن از ملت‌های دیگر برسند، باید چه منش و كنشی پیشِ روی بگیرند.

بخشی مهم از مفهوم ایرانی بودن را زیست و جهان‌بینی باستانی ایرانیان، در جایگاه ملتی كه دیری در پهنه‌ی گیتی زیسته‌اند، می‌سازد. روشن است كه شناخت زوایای گوناگونِ زیست و جهان‌بینی باستانی ایرانی، جز در پژوهش و دوباره‌خوانیِ آثار ادبی و تاریخی و... بازمانده از دوره‌های مختلف امكان‌پذیر نیست؛ بدیهی است كه یكی از مهم‌ترین آثار در این زمینه، حماسه‌ی ایران یعنی شاهنامه‌فردوسی است.

هنگامی می‌توانیم به فرهنگ و ادب پیشین خود به دیده‌ی انتقادی بنگریم كه آن ادبیات بخشی بزرگ از درون‌مایه‌ی اندیشه‌ی شناخته‌شده‌ی ما باشد. پس به شاهنامه هم كه دربردارنده‌ی گستره‌ای وسیع از معرفت‌شناسیِ شناخته‌شدۀ فرهنگ ایرانی است، می‌توان با دید انتقادی نگریست؛ دیدی كه بی‌هیچ افراط و تفریطی، روشی باشد در راستای روشنگوییِ مفهومی، نه از نوعِ برخوردهای احساسی‌- واكنشیِ معمول.

بر این پایه، شالوده‌ كتابِ پیش روی شما بر گفتگویی پژوهشی‌انتقادی با دكتر میرجلال‌الدین كزّازی نهاده‌ شده است.  

خواندن کتاب سخنی از سیمرغ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات فارسی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب سخنی از سیمرغ

زبان و منش؛ همبسترانِ همبسته

سامان اصفهانی: سخن گفتن به پارسیِ پیراسته از واژگان بیگانه، حتی در گفتار روزانه، چه پیوندی می‌تواند با جهان باستانی، به ویژه اسطوره‌ها، داشته باشد؟

دكتر میرجلال‌الدین كزّازی: بدین پرسش از دیدگاه‌های گوناگون می‌توان پاسخ‌هایی چند داد؛ اما یك پاسخ كه شاید پاسخی است فراگیر و بنیادی این است كه برترین نمود هر فرهنگ و چیستی تاریخی مردمان، زبان آن مردم است. درست است كه فرهنگ تنها از زبان ساخته نشده است، هنجارها، ویژگی‌ها، بنیادها، نهادهای گوناگون فرهنگ را پدید می‌آورند یا، در پی آن، منشِ بومی مردمان را. من برآنم كه فرهنگ و منش از یك گونه‌اند، در سرشت و ساختار با هم یكسانند. آنچه این دو را از هم جدا می‌سازد، سویمندی و كاركرد آنها است. می‌توانم گفت كه فرهنگ، منش بومی و تباری و فراگیر است با كاركرد و سویمندی برونی؛ در برابر، منش، فرهنگ است با سویمندی و كاركردِ درونی. یا به گفته‌ای دیگر، چیرگی با خودآگاهی است و در منش با ناخودآگاهی. از این روی می‌توان هنجارهای گوناگون فرهنگی و منشی را نزد هر مردمی در هر جامعه‌ای یاد كرد. اما شاید در این نكته می‌توان به همرایی و همداستانی رسید كه بنیادی‌ترین و نیرومندترین پایگاه و هنجار فرهنگی و منشی زبان است؛ زیرا زبان بستر فرهنگ است و به گونه‌ای، سازنده‌ی منش. از این روی به درستی گفته شده است كه مردمی تا زبان خود را پاس می‌دارند، چیستی فرهنگی و منشی خویش را نیز پاس خواهند داشت. اگر زبان بومی و نیاكانی مردمی از میان برود، آن مردم به ناچار چیستی فرهنگی و هستی تاریخی خود را از دست خواهند داد. از این دید، می‌توان گفت كه دلبستگی به زبان پارسی كه در ایران كنونی، یا اگر فراخ بنگریم در ایران نو، یعنی ایران پس از اسلام زبان فراگیر در ایران زمین بوده است، نیز تلاش در نگهبانی از آن و به دور داشتنش از گزندها و آسیب‌ها، برترین نمود و نشان خودآگاهی و خویشتن‌شناسی ایرانیان است؛ زیرا بدان‌سان كه گفته شد، كاركرد زبان در فرهنگ و منش، كاركردی است بی‌چند و چون و بسیار بُرّا و نیرومند و سازنده. از دیگر سوی، ما به یاری زبان با یكدیگر پیوند می‌گیریم. همواره بافتار اجتماعی و تاریخی در ایران از دورترین روزگاران تاكنون چنین بوده است كه تیره‌های گوناگون ایرانی در پهنه‌ی ایران زمین در كنار یكدیگر می‌زیسته‌اند. بسیاری از این تیره‌ها و تبارها زبانی ویژه‌ی خود داشته‌اند اما همواره زبانی فراگیر و فرهنگی و دیوانی بوده است كه ایرانیان را از هر تیره و تبار با یكدیگر پیوند می‌داده است.زبان پارسی دری در ایران نو، این زبانِ فراگیر و همگانی است. پس اگر ما در اندیشه‌ی یكپارگی و یكپارچگی هستیم؛ می‌خواهیم ایرانیان با یكدیگر پیوند داشته باشند؛ همزبان و همدل و هم اندیش در كنار یكدیگر بزیند، می‌باید این زبان فراگیر را یاری بدهیم.