کتاب نئاندرتال‌ها، کورونا و زمین سایبورگی

کتاب نئاندرتال ها، کورونا و زمین سایبورگی نوشته عبدالرضا ناصرمقدس است. کتاب نئاندرتال ها، کورونا و زمین سایبورگی در پی بررسی ریشه‌های بسیار قدیمی بحران جدید کورونا است که شاید یکی از بزرگترین بحران‌هایی باشد که نوع بشر به خود دیده است.

درباره کتاب نئاندرتال ها، کورونا و زمین سایبورگی

 علی‌رغم تمام پیشرفت‌ها در علم و فناوری، نه‌تنها بشر هنوز نتوانسته است بر آن فائق آید، بلکه شاید این ویروس، با جهش‌های تازه‌اش، تلاش فراوان دانشمندان برای گسترش این همه‌گیری را به شکست منجر کند. علی‌رغم تمام این پدیده‌های نو، علت درگیری ما با این ویروس ممکن است ریشه در گذشته‌های دور ما داشته باشد؛ زمانی که ما با نئادرتال‌ها هم‌زیستی داشتیم.

در طی همین تعامل بود که ژنی از نئاندرتال‌ها به ما منتقل گشت که امروزه از دلایل تشدید کرونا در عده‌ای از مبتلایان تلقی می‌گردد. ریشه‌های کهن این بحران جدید نشان می‌دهند که بشر بیش از آنچه فکر می‌کند در ایجاد چنین بحران‌هایی دخیل بوده است و باید خود را برای بحران‌های بعدی نیز آماده کند. شاید تنها راه حل برای این میراث سهمگین کهن، تغییر خود و دنیای خود در جهت هماهنگی بیشتر باشد؛ تلاشی که از آن می‌توان با عنوان «زمین سایبورگی» نام برد.

کورونا بسیار فراتر از یک بیماری است. کورونا جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بسیاری دارد که هر چه جلوتر می‌رویم خود را بیشتر آشکار می‌نماید. کورونا در هر جنبه‌اش غافل‌گیرکننده است. زمانی که کورونا آمد هیچ تصوری از آن نداشتیم و اصلا فکر نمی‌کردیم که این ویروس پیچیده، توانایی ایجاد چنین مشکلات وسیعی را داشته باشد؛ مشکلاتی که انگار قصد تمام شدن نداشته و هر روز بیشتر از دیروز آدمی را درگیر خود می‌کنند. به غیر از ابتلای گسترده انسان‌ها و مرگ‌ومیر ناشی از آن، اقتصاد در سطح جهانی دچار صدمات بسیاری شده است و معلوم نیست که کسب‌وکار آدمیان کی بتواند به شرایط عادی باز گردد. بی‌شک عمدۀ توان جوامع، دانشمندان و حکومت‌ها صرف حل این مشکلات شده است. اما کم‌کم جنبه‌هایی پنهان از این ویروس و کاری که دارد انجام می‌دهد نیز در حال آشکار شدن است. این کتاب به یکی از این جنبه‌های غافل‌گیرکننده می‌پردازد.

 خواندن کتاب نئاندرتال ها، کورونا و زمین سایبورگی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام کسانی که در دوران کرونا زندگی می‌کنند و شرایط همه‌گیری را درک می‌کنند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نئاندرتال ها، کورونا و زمین سایبورگی

پس ما اکنون می‌دانیم که قطعه‌ای از کروموزوم ۳ می‌تواند ریسک‌فاکتوری برای بیماران مبتلا به کوید-۱۹ محسوب گردد. به سخن دیگر، کسانی که این قطعه را روی کروموزوم ۳ خود دارند در صورت ابتلا به کوید-۱۹، بیماری آن‌ها شدت بیشتری خواهد داشت. پس ما به ژنی رسیدیم که می‌تواند در مرگ‌ومیر این بلای جدید نقش مهمی ایفا کند. یک درمانگر از خود می‌پرسد چگونه می‌توانم این ژن را تغییر دهم؟ و یا این‌که آیا بهتر نیست افراد واجد این ژن غربال‌گری شوند تا احتیاط بیشتری به عمل آورند؟

اما اگر یک پزشک، دید تکاملی داشته باشد این سؤال را مطرح می‌کند که این قطعه ژن از کجا آمده است و اگر می‌تواند برای بشر این‌گونه مرگبار باشد چرا از لحاظ تکاملی و در طول تکامل انسان حذف نشده است؟ ما در این کتاب می‌خواهیم با این رویکرد به این سؤال پاسخ دهیم. در واقع، پاسخ به این سؤال بود که کلیت این کتاب را نیز طرح‌ریزی کرد. پس ببینیم ادامهٔ داستان چیست و این قطعه ژن از کجا آمده است؟

برای این جست‌وجو باید ببینیم که آیا این قطعهٔ ژنی در سایر جانداران نیز وجود دارد؟ آیا می‌توان آن را در دیگر انسان‌ریخت‌ها نیز پیدا کرد؟ در سایر گونه‌های سرده هومو چطور؟ این موضوع همان مقاله‌ای است که در ابتدای این فصل از آن یاد کردیم. مقاله‌ای که در جولای ۲۰۲۰ به چاپ رسید و عملا مهم‌ترین عامل برای نوشتن این کتاب شد. ببینیم در آن مقاله چه چیزی گفته شد که به ما دیدی تکاملی نسبت به برخوردمان با ویروس کورونا و بیماری کوید-۱۹ بخشیده است؟

در این مقاله به نکتهٔ بسیار مهمی اشاره شده است: واریانت‌هایی ژنتیکی۱ که بر روی کروموزوم ۳ قرار داشته و با شدت بیماری کوید-۱۹ همراه هستند (chr۳: ۴۵,۸۵۹,۶۵۱-۴۵,۹۰۹,۰۲۴, hg۱۹) در ارتباط مستحکمی با یکدیگر قرار دارند. این ارتباط قوی بین واریانت‌ها نشان از تأثیر انتخاب طبیعی برای حفظ و تقویت وجود آن‌ها دارد.

آن‌ها با بررسی رد این قطعهٔ ژنی متوجه شدند که احتمالا این قطعه چیزی حدود ۴۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ سال قبل از نئاندرتال‌ها به ما به ارث رسیده و حفظ شده است.

اما چرا این قطعهٔ ژنی که حالا گونهٔ ما را به دردسر انداخته، حفظ شده است؟ نئاندرتال‌ها در جایی خارج از آفریقا و احتمالا در اروپا از سرده هومو منشعب شده‌اند. لذا وقتی نیاکان ما از آفریقا خارج شدند در اروپا و آسیا با آن‌ها برخورد کردند. این برخورد گرچه احتمالا در بسیاری از موارد قهرآمیز بوده و به احتمال زیاد در انقراض نئاندرتال‌ها مؤثر بوده است؛ اما جنبه‌های مثبتی نیز داشته است. در واقع، با آمیزش جنسی بخشی از ژنوم نئاندرتال‌ها به انسان‌ها به ارث رسیده و بخش اندکی از این ژنوم که می‌توانسته برای انسان مفید باشد در طی انتخاب طبیعی حفظ شده است. قطعهٔ ژنی مزبور بر روی کروموزوم ۳ به دلیلی برای نوع انسان حفظ شده است.