کتاب داستان ‌های نوین؛ جستارهایی در قلمرو ادبیات با شاهدهای داستانی

داستان‌های نوین، جستارهایی در قلمرو ادبیات با شاهدهای داستانی اثری پژوهشی در زمینه ادبیات داستانی از جمال میرصادقی نویسنده پیشکسوت و نام دار ایرانی است.

میرصادقی در این کتاب سبک‌ها و کاتب و جریان‌های گوناگون ادبی را بررسی کرده و برای هرکدام شاهدی داستانی آورده است. این کتاب کتابی بسیار ارزشمند و آموزنده برای آنهایی است که می‌خواهد با گونه‌ها و سبک‌ها و جریان‌های فکری گوناگون ادبیات جهان بیشتر آشنا شوند و چیزهای تازه در باره ادبیات داستانی بیاموزند. 

جریان‌هایی مانند، مدرنیسم، جریان سیال ذهن، عینیت‌گرایی و ذهنیت‌گرایی، ادبیات مدرن، نوزایی و... و مباحثی همچون شخصیت و انواع ان در داستان، تعریف داستان کوتاه، روایت ذهنی و روایت عینی، داستان چند اوایی و... در این کتاب  شریح شده و با مثال‌هایی کامل‌تر و قابل درک‌تر شده‌اند.

 خواندن کتاب داستان‌های نوین، جستارهایی در قلمرو ادبیات با شاهدهای داستانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به داستان نویسی و آنهایی که تشنه دانستن هر چه بیشتر درباره ادبیات داستانی هستند، این کتاب را از دست ندهند.

 بخشی از کتاب داستان‌های نوین، جستارهایی در قلمرو ادبیات با شاهدهای داستانی

شخصیت و انواع آن در داستان

اشخاص ساخته شده‌ای را که در داستان (قصّه، رمانس، رمان، داستان کوتاه) و نمایشنامه و فیلمنامه... ظاهر می‌شوند، شخصیت می‌نامند.

شخصیت، در اثر روایتی یا نمایشی، فردی است که کیفیت روانی و اخلاقی او، در عمل او و آنچه می‌گوید و می‌کند، وجود داشته باشد. خَلق چنین شخصیت‌هایی را که برای خواننده در حوزهٔ داستان یا نمایشنامه و فیلمنامه تقریباً مثل افراد واقعی جلوه می‌کند، شخصیت‌پردازی می‌خوانند.

شخصیت‌های مخلوق ذهن نویسنده و دنیای آن‌ها و رفتار و کردارشان، هرچند عجیب و غریب باشند، باید به نظر خواننده در حوزهٔ داستان، معقول و باورکردنی بیایند و آن‌ها را بپذیرد، خواه این داستان، نمایشنامه، فیلمنامه و منظومه از نوع آثار واقع‌گرا باشد، خواه از نوع داستان خیال و وهم.

همهٔ انواع داستان‌ها کم‌وبیش دارای شخصیت هستند. این شخصیت ممکن است همیشه انسان نباشد، حیوان، زمان و مکان، شیء و چیزهای دیگر باشد؛ ازاین‌رو، داستان همیشه دربارهٔ شخصیتی یا شخصیت‌هایی است و روایت حادثه‌هایی است که بر آن‌ها گذشته و داستان به خصوصیت‌های روحی و عاطفی آن‌ها و وضعیت و موقعیت‌هایی که گرفتارشان شده‌اند، می‌پردازد.

داستان شخصیت دربارهٔ شخص یا اشخاصی است که در تلاش تغییر و تطبیق خود در زندگی‌اند و مسیر رشد و کمال روحی و معنوی خود یا برعکس را طی می‌کنند. معمولاً داستان از جایی شروع می‌شود که شخصیت اصلی وضعیت و موقعیت خود را غیرقابل‌تحمل می‌بیند و می‌خواهد آن را تغییر بدهد و در پایان داستان ممکن است از تلاش و کوشش برای تغییر خصوصیت‌های مَنشی و شخصیتی‌اش، سه صورت به وجود آید:

در صورت اول، روایت موفقیتی است که از سعی خود می‌گیرد و به آنچه دلخواهش است می‌رسد؛ یعنی شخصیتش همان طور که خواسته و مورد نظرش بوده، متحول شده و از خود خشنود است.

در صورت دوم، روایت ناکامی اوست. در این تغییرِ شخصیتی، شکست می‌خورد و از راهی که رفته و اعمالی که کرده، پشیمان می‌شود و آرزوی برگشت به خصوصیت‌های گذشته خود را دارد.

در صورت سوم، از دسترسی به آنچه مورد دلخواهش است و آرزویش را دارد، دور می‌ماند و سرنوشت خود را تغییرناپذیر می‌بیند و به آن تن می‌دهد و داستان روایت این نتیجه‌گیری است.

درعین‌حال، ممکن است «داستان شخصیت»، داستانی باشد دربارهٔ نقش شخصیتی که می‌خواهد در تغییر و تحول جامعه سهیم باشد. در این راه می‌کوشد یا موفق می‌شود و از خود شخصیتی ملّی، اجتماعی، علمی و هنری می‌سازد، یا شکست می‌خورد و زندگی خود را بر سر این مبارزه از دست می‌دهد یا تباه می‌کند و روایت داستان جنبهٔ عام پیدا می‌کند.

در همهٔ این انواع، پرداختن به ویژگی‌های روانی و عاطفی شخصیت‌ها حرف اول را می‌زند و شیوهٔ روایت جزءجزء این ویژگی‌های متفاوت است. ازاین‌رو، روایت در این نوع داستان‌ها پیچیده، پر ابهام و متنوع است، چون به کندوکاو روح آدمی می‌پردازد که ثابت و ماندگار نیست و دائم در تلاطم و تغییر و تحول است و خصوصیت‌های هر فردی با فرد دیگر فرق می‌کند.

همین امر، شیوهٔ روایت خاص آن‌ها را می‌طلبد. بچه‌ها یک‌جور صحبت می‌کنند و پیرها جور دیگر و نحوهٔ صحبت زن‌ها و مردهای تحصیل‌کرده با مردم عامی فرق می‌کند و هویت هرکدام با دیگری متفاوت است.

رمان‌نویس باید به اجزای مختلفی بپردازد: نخست داستان، با توالی زمانی و پرسش‌های پیاپی دربارهٔ نهایت کار؛ و بعد خیلی چیزهای دیگر که می‌تواند داستان خود را دربارهٔ آن‌ها بنگارد، اما او ترجیح می‌دهد دربارهٔ مردم داستان بنویسد، زندگی را برحسب ارزش‌ها و نیز در قالب زمان بپردازد. شخصیت‌های داستان هر زمان که احضار شوند می‌آیند، اما سرشار از روح و نیرو هستند و بسیار سرکشند و چون این مشابهت‌ها را با مردمی چون ما دارند؛ می‌کوشند که زندگی خاص خود را داشته باشند، ولذا اغلب علیه طرح (پیرنگ) اساسی کتاب در حال توطئه و تبانی‌اند. درمی‌روند، از نظارت و اختیار نویسنده خارج می‌شوند: آن‌ها آفرینش در درون آفرینش‌اند، و بسا نسبت به آن ناسازگار و اگر از اختیار و آزادی مطلق برخوردار باشند کتاب را پامال می‌کنند و خُرد و نابود می‌سازند. اما اگر خیلی هم در قید و فشار باشند با مرگ خود انتقام خویش را باز می‌ستایند و کتاب را به یاری فساد و تباهی درون از بین می‌برند