کتاب درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماری های همه گیر

درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماری های همه گیر کتابی نوشته داریوش رحمانیان، نویسنده و استاد تاریخ دانشگاه تهران و زهرا حاتمی است. 

درباره کتاب درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماری های همه گیر

کتاب تاریخ کرونا مجموعه گفتارهایی است درباره تاریخ کرونا و بیماری‌های همه‌گیر. گویا در ایران و در زبان فارسی – و شاید در انیران و دیگر زبان‌ها نیز – این نخستین اثری باشد که با این عنوان چاپ و منتشر می‌شود. داستان این کتاب به یادداشت‌ها و اقتراحی بازمی‌گردد که در اوایل سال ۱۳۹۹ در کانال تلگرامی مجله مردم نامه منتشر شد. مجموع آن یادداشت‌ها در بخش پایانی کتاب حاضر چاپ شده و در دسترس شماست.

 نویسندگان در این کتاب به بررسی و کاوش در تاریخ بیماری کرونا پرداخته‌اند و بحث خود را با طرح این پرسش‌ها آغاز کرده‌اند: 

 اهالی تاریخ درباره بحران کرونا چه می‌توانند – و چه باید – بکنند؟ در گیر و دار این بحران جهانگیر از دانش و بینش و روش تاریخی چه برمی‌آید؟ سود و کارکرد و نقش این دانش و اهالی و اصحاب آن چیست و یا چه تواند بود؟ در اوضاع و احوالی که هر یک از رشته‌های معرفت در جبهه نبرد با کرونا کاری به دست گرفته و حرکتی می‌کنند از رشته تاریخ چه برمی‌آید؟ فهم و ادراک مورخانه بر کدام سویه‌ها و گوشه‌ها از مسأله کرونا روشنایی می‌افکند؟ و ...انگیزه و گردآوری مجموعه گفتارهای این کتاب در همین پرسش‌ها و پی‌گیری مسأله تاریخ و کرونا خلاصه می‌شود.

به عبارتی دیگر نویسندگان کوشیده‌اند این پرسش را به یک پرسمان تبدیل کنند:

اکنون – نه در آینده – اهالی تاریخ درباره بحران کرونا چه می‌توانند و چه باید یکنند؟

بنابراین کتاب حاضر یک فراخوان است. دعوتی است از همه اهالی تاریخ برای اندیشیدن به این مسأله.

خواندن کتاب درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماری های همه گیر ا به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 پژوهشگران تاریخ و علوم اجتماعی مخاطبان خاص این اثر هستند. علاقه‌مندان به تاریخ را نیز به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

 بخشی از کتاب درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماری های همه گیر

 گفتگو با هاشم آقاجری، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس

بیماری‌ های واگیر و همه گیر منحصر به دوران پیشامدرن نبوده و ما به طور مکرّر و متناوب در طول تاریخ با چنین پدیده ای روبه رو بودیم و از پنج هزار سال پیش براساس برخی مطالعات باستان شناسی تا امروز، انسان با این قاتلان زنجیره ای روبه رو بوده است و میزان تلفاتی که بر جامعه بشری تحمیل کرده اند به مراتب افزون تر و گسترده تر از جنگ ها و کشتارهای وسیعی است که ما در طول جنگ ها در تاریخ می بینیم. از پنج هزار سال پیش براساس شواهد باستان شناسی، میکرو ارگانیسم ها و انواع و اقسام موجودات ریزی که در کمین نابودی بشر نشسته بودند در تاریخ عمل کرده اند. این میکرو ارگانیسم ها (ریزسازواره ها) انواع گوناگونی داشته اند از طاعون و گونه های مختلف آن؛ طاعون ریوی یا ذات الریه ای و به اصطلاح طاعون ریومونیک که مربوط به دستگاه تنفسی است تا طاعون خیارکی یا طاعون لنفاوی و به اصطلاح بیوبونیک که بخصوص این نوع طاعون در جهان از نیمه قرن چهاردهم میلادی تا قرن نوزدهم به طور متناوب تلفات عظیمی بر جامعه بشری وارد کرد. علاوه بر آن وبا -که البته در تاریخ‌نگاری های فارسی معمولاً تفاوتی بین طاعون و وبا نگذاشته اند و آنها را به صورت مترادف به کاربرده اند- تا بیماری واگیر آبله -که از نظر برخی از مفسران قرآن حتی شکست ابرهه در تخریب کعبه به شیوع این بیماری در میان سپاه ابرهه نسبت داده شده و سوره فیل و طیراً ابابیل را برخی از مفسران به شیوع آبله در میان افراد آن سپاه تفسیر کرده اند. بیماری های دیگری مثل مالاریا، حصبه، جذام، سرخک و در قرن بیستم آنفلوآنزا، بخصوص آنفلوآنزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ م. که کشتار وسیعی کرد و حتی تلفات آن بیش از تلفات جنگ جهانی اول بود و در همان زمان در ایران نیز این آنفلوآنزا شمار بسیاری از هموطنان ما را به کام مرگ کشاند. البته در عین حال آن سال- سال پایانی جنگ- ایران گرفتار قحطی ناشی از حضور سپاهیان اشغالگر بیگانه در ایران و کمبود مواد غذایی برای مردم ایران شد که در برخی مطالعات حتی در خصوص میزان تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی در ایران گاه ارقام مبالغه آمیزی دیده می شود مثل رقم تلفات شش میلیون نفری در ایران که معمولاً به قحطی بزرگ در آن سال نسبت می دهند که البته در هر دو مورد یعنی هم در خصوص رقم شش میلیون و هم در منحصر کردن آن تلفات به قحطی باید جداً احتیاط کرد؛ به دلیل اینکه بسیاری از تلفات، ناشی از پاندمیک آنفلوآنزای اسپانیایی بود که سراسر جهان را درنوردید از جمله در ایران. رقم شش میلیون نفر هم با توجه به مطالعات جمعیت شناختی در ایران قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به نظر می رسد که بسیار مبالغه آمیز است. ولی به هر حال این نوع بیماری های همه گیر و واگیر، بیماری های فاجعه بار و کاتاسروفیک، نقش بسیار مهمی در تاریخ بشر ایفا کردند؛ نقش مثبت و نقش منفی. انسان و جوامع بشری را به چالش کشیده اند و انسان در مواجهه با این دشمنان نامرئی کوشیده است خود را حفظ کند و از طریق تدابیر و تمهیدات و کوشش های گوناگون علمی و اکتشافات با پیداکردن راه حل های تازه برای حل مشکلات و مسائل بر دشمنان جمعی بشریت غلبه کند.