کتاب خورشید در خاک نشسته

در برابر بلا و گرفتاری به سه گونه می‌توان رفتار کرد، اول جزع و ناله و فریاد، دوم صبر و شکیبایی، سوم شکر؛ و شکر مختص کسانی است که به این حد از معرفت و توجه رسیده باشند.

ـ و در هر گرفتاری نیز سه نعمت وجود دارد: یکی اینکه نقطه ضعفت را شناخته‌ای و دوم اینکه تعلق و وابستگی‌ات قطع شده و سوم اینکه برایت دلشکستگی آمده و این سه نعمت، نعمت‌های کم و کوچکی نیستند.

«وَ عِزَّتی وَ جَلالی وَ ارْتِفاعِی عَلی عَرْشی لاَقْطَعَنَّ اَمَلَ کلِّ مؤمِّلٍ غَیری»؛ می‌گوید: امید هر کس را که به غیر من دل ببندد، قطع می‌کنم و می‌بُرم

«اَعْطِنا ما تُحِبُّ»؛ آن چه را که تو دوست داری و می‌پسندی به ما عطا کن؛ آن هم با یک قید اضافی که: «وَاجْعَلْهُ لَنا قُوَّةً فِیما تُحِبُّ». محبوب و عطایت را برای ما توشه و نیرویی قرار بده برای رسیدن به محبّت خودت.

در کنار حضرت بودم، خوشحال شدند. پرسیدم چه شد؟ فرمودند: در فلان جا شیعهٔ ما به فلانی احسان کرد. گفتم شما این‌گونه خوشحال می‌شوید؟ فرمودند: بله. خدا و رسولش هم خوشحال می‌شوند.

آدمی که رنجی می‌بیند، دو نگاه دارد: یکی اینکه دیدی فلانی با من چه کرد؟ و یک موقع هم می‌گوید: دیدی فلانی این بود. وقتی ظرف تو می‌افتد و می‌شکند، یک وقت می‌گویی: دیدی شکست؟! یا اینکه می‌گویی: دیدی! شکستنی بود؟

گاهی هم توقّع آدم باعث می‌شود که عبادتش را رها سازد، همین که یکی از خواسته‌هایمان زمین می‌خورد، از همهٔ خواسته‌های خدا چشم می‌پوشیم و توقّع داریم که اگر یک دفعه صدایش زدیم، اجابت کند و از اینکه خواسته و دعامان برآورده نشد، بر او می‌شوریم و کم‌کم سست می‌شویم. و این از مکر شیطان است که به تو القاء می‌کند که دعایت برآورده نشد، پس نخواه.

خیال می‌کنیم وسعت دنیا و امکانات آن، دل را راحت می‌کند، به وسعتش می‌رسیم، می‌بینیم در دل تنگی آمده، خستگی آمده، در دل بغض مؤمنین آمده، دیگر با هر کس دوست نمی‌شوم، رفیق‌هایم باید از کسانی باشند که در آن سطح هستند تا بر من حسادت نکنند، تا تنگ چشمی‌هاشان مرا آزار ندهد. دیگر دنبال تکالیف نیستم، دنبال کسانی هستم که با آن‌ها خوش باشم. از رضا و محبّت او فاصله می‌گیرم، محبوب او اگر به دستم برسد، در راه محبّت او خرج نمی‌کنم، و در راه خواسته‌های خودم خرج می‌کنم.

تعبیری است که در دعاهای حضرت زهرا آمده و در مقدمه به آن اشاره شد که: «اِلهی اَنْتَ الْمُنی وَ فَوْقَ الْمُنی». خدایا! تو آرزو و بالاتر از آرزوها و خواسته‌های ما هستی.

آدمی به خاطر حبّ به نفس و علاقه‌ای که به خود دارد نمی‌تواند بدی‌هایش را احساس کند و برایش آشکار نمی‌شود

خیال نکنیم اگر یک شب و یا دو شب نماز شبی خواندیم و توجّهی پیدا کردیم و اشکی ریختیم، دیگر با ملائکه هم پیاله شده‌ایم و به جایی رسیده‌ایم. خیر، به خودمان نزدیک شده‌ایم و از او جدا شده‌ایم. در این هنگام یک شب، دو شب خوابمان می‌کند و نماز صبح هم بیدار نمی‌شویم و از خودمان می‌رنجیم و ناراحت می‌شویم؛ که در روایت آمده: ماقِتٌ لِنَفْسِهِ زارئ عَلَیها» و این‌جاست که به او نزدیک شده‌ایم. مغفرت و رحمت

بذری که در دل تو آمده اگر همراه ذکری نشود، باری نخواهد آورد و این ذکر، هم ذکر نعمت‌ها است و هم ذکر اولیاء خدا و هم ذکر و به یاد آوردن بلاها و گرفتاری‌ها است.

به هر حال مبنای من در گفتگوها این است که با خدا و اهل بیت و حاملین وحی مأنوس شویم. نزدیک شویم و عمق و زیبایی بیانات، کارها و سیرهٔ آنها را بفهمیم و از آنها الگو بگیریم. بتوانیم از آنها بپذیریم و خودمان را محتاج و مفتقر به آنها بدانیم.

نجح و بهره‌مندی برای کسی است که دو خصلت را دارد و این نکته هم، در دعای حضرت آمده است که: «مِنْ اَنْجَحِ مَنْ سَأَلَک وَ تَضَرَّعَ اِلَیک»، هم سائل باشد و هم متضرّع. تا نخواهی نمی‌دهند: زیرا اگر طالب نباشی آن چه را که به تو می‌دهند به کار نخواهی گرفت و تا متضرّع نباشی به آن‌چه که به دست می‌آوری، مغرور خواهی شد و انتسابش را به او فراموش می‌کنی؛ چون آدمی غافل است و گرفتار.

بینواییت را پیش او می‌بری، نداریت را با او در میان می‌گذاری، با او از غیر او بی‌نیاز می‌شوی و با او از غیر او چشم می‌پوشی.

گفته بودند شخصی خواست آبدوغ بخورد. نان‌ها را داخل آن ریخت، دید نان‌ها وا رفت، گفت تو که خودت وا می‌روی چطور می‌خواهی مرا نگه داری و سیر کنی؟

به حضرت موسی خطاب شد که می‌دانی چرا من تو را از بین همهٔ خلائق، انتخاب کرده‌ام؟ به خاطر این که در میان همهٔ چهره‌ها گشتم و در میان همهٔ مخلوقات بررسی کردم و کسی را متواضع‌تر از تو نیافتم.

همهٔ عالم گواه بر این است که او شروع کرده و دعوت نموده و آدمی را هدایت کرده؛ که: «لَوْلا اَنْتَ لَمْ اَدْرِ ما اَنْتَ»؛ اگر تو نبودی که من بیدار نمی‌شدم؛ به قول شاعر: خواب بودم، سخن عشق تو بیدارم کرد مست بودم، تشر قهر تو هشیارم کرد من بی‌مایه کجا و سخن از عشق کجا لطف بی‌حدّ تو، گستاخ به این کارم کرد

کسی که گناه می‌کند و نمی‌پوشاند، حرمتی ندارد و غیبت او مجاز است.

عنایت‌های حق، نه تنها در نعمت و رحمت او، حتی در بلاها و مصیبت‌ها جلوه کرده‌است ـ چنانکه در بحث نمودهای رحمت به آن اشاره شد ـ و در هر گرفتاری نیز سه نعمت وجود دارد: یکی اینکه نقطه ضعفت را شناخته‌ای و دوم اینکه تعلق و وابستگی‌ات قطع شده و سوم اینکه برایت دلشکستگی آمده و این سه نعمت، نعمت‌های کم و کوچکی نیستند.