کتاب نه تنبیه، نه تشویق

«نه تنبیه، نه تشویق: چگونه انگیزه‌های درونی را پرورش دهیم» نوشته الفی کهن (-۱۹۵۷) است و روش‌هایی برای انگیزش کودکان و نوجوانان با رویکرد متفاوتی را پیشنهاد می‌دهد. این روشکرد مبتنی بر این است که به جای ابزارهای تشویقی یا تنبیهی، روی پرورش انگیزه‌های درونی تمرکز دارد. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: به‌طورکلی پاداش در تکالیف گوناگون بسیاری نه‌تنها موجب بهبود عملکرد نمی‌شود بلکه کیفیت کار را خدشه‌دار می‌سازد، به‌ویژه تکالیفی که نیاز به خلاقیت دارند. البته برنامه تشویقی یا پرداخت برمبنای شایستگی، به استفاده از پاداش بستگی دارد. اما به چه دلیل باید باور کنیم چنین کاربردی از عواملی که سایر انگیزه‌های بیرونی را عقیم می‌گذارند تأثیر نخواهد پذیرفت؟ خیر. انگیزه بیرونی در محیط‌های کاری به‌هیچ‌وجه مؤثرتر از محیط‌های دیگر نیست. در سال ۱۹۶۰ مک‌گرگور با توجه به اینکه برنامه‌های تشویقی می‌توانند به پیامدهای زیر منجر شوند آنها را مورد انتقاد قرار داده است: محدود ساختن عمدی بازدهی، مخفی‌کاری، تولید پنهانی، گزارشهای دروغین ...، خصومت نسبت به مجریان برنامه، بدبینی و تردید درباره صداقت و انصاف مدیران، بی‌تفاوتی نسبت به اهمیت همکاری با دیگر بخش‌های سازمان (جز در مواردی که شامل همکاری دسیسه‌آمیز برای شکست نظام پاداش‌دهی صورت می‌گیرد). برخی کارشناسانی که بر اجرای این برنامه‌ها نظارت دارند خود می‌توانند پیامد آن را ببینند. در کنفرانسی تحت عنوان «به‌کارگیری نیروهای انسانی»، یکی از مدیران سه کمپانی بزرگ خودروسازی، نتایج تحقیقات زمینه‌یابی انجام‌شده توسط خود و همکارانش را شرح می‌داد. این پژوهش نظر کارمندان شرکتهای گوناگون را درباره برنامه‌های تشویقی جویا شده بود. نهایت نکته مثبتی که او توانسته بود گزارش کند این بود که برنامه‌های آنها آثار منفی خیلی زیادی نداشته است.