کتاب جزم اندیشی مسیحی

کتاب جزم‌اندیشی مسیحی (The dogma of Christ, and other essays on religion, psychology, and culture) نوشته اریک فروم و ترجمه منصور گودرزی، اثری پژوهشی و تحلیلی در حوزه‌ی روان‌شناسی اجتماعی و تاریخ اندیشه‌ی دینی است. این کتاب در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات مروارید به‌صورت الکترونیکی منتشر شده است. نویسنده، روانکاو و متفکر نام‌آشنای آلمانی در این اثر به بررسی ریشه‌ها و تحولات روانی و اجتماعی مسیحیت اولیه می‌پردازد و تلاش می‌کند با رویکردی انتقادی و تحلیلی، پیوند میان شرایط اجتماعی، اقتصادی و روانی مردم و شکل‌گیری باورهای جزمی مذهبی را واکاوی کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب جزم اندیشی مسیحی اثر اریک فروم

کتاب جزم‌اندیشی مسیحی (و جستارهایی در مذهب، روان‌شناسی و فرهنگ) اثری است که در آن اریک فروم باتکیه‌بر روش روانکاوی اجتماعی، به تحلیل شرایط اجتماعی و روانی گروه‌هایی می‌پردازد که مسیحیت اولیه را شکل دادند. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که نویسنده تحت‌تأثیر آموزه‌های زیگموند فروید و فضای فکری مکتب فرانکفورت قرار داشت. او در این اثر، مرز میان روان‌شناسی فردی و اجتماعی را کم‌رنگ می‌بیند و معتقد است که باورهای دینی و جزمی، بازتابی از شرایط زیستی، اقتصادی و فرهنگی مردم هستند؛ نه صرفاً محصول اندیشه‌های انتزاعی یا الهامات فردی. ساختار کتاب بر پایه‌ی تحلیل تاریخی و روان‌شناختی شکل‌گیری باورهای مسیحی به‌ویژه در چهار قرن نخست میلادی استوار است و اریک فروم با بررسی شرایط اجتماعی فلسطین و امپراتوری روم به ریشه‌های طبقاتی، اقتصادی و روانی جنبش‌های مذهبی و سیاسی آن دوران می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه توده‌های فقیر و ستمدیده در واکنش به سرکوب و نابرابری، به‌سوی امیدهای مذهبی و وعده‌های رهایی‌بخش گرایش پیدا کردند و این گرایش‌ها در قالب جزم‌اندیشی‌های دینی و ساختارهای کلیسایی تثبیت شد. این کتاب علاوه‌بر تحلیل تاریخی، به کارکردهای روانی مذهب و نقش آن در تثبیت نظم اجتماعی و تسکین رنج‌های فردی و جمعی پرداخته است.

خلاصه کتاب جزم اندیشی مسیحی

کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا و چگونه باورهای جزمی مذهبی در میان توده‌های مردم شکل می‌گیرند و تثبیت می‌شوند. اریک فروم با بهره‌گیری از روش روانکاوی اجتماعی، ابتدا مرز میان روان‌شناسی فردی و جمعی را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که شخصیت و باورهای انسان محصول شرایط اجتماعی و فرهنگی هستند. او با تحلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی فلسطین و امپراتوری روم، به این نتیجه می‌رسد که توده‌های فقیر، بیکار و ستمدیده در واکنش به سرکوب و نابرابری، به امیدهای مذهبی و وعده‌های رهایی‌بخش روی آوردند. این امیدها که ابتدا در قالب جنبش‌های سیاسی و انقلابی بروز می‌کردند، به‌تدریج به‌شکل باورهای مذهبی و انتظار برای ظهور منجی و ملکوت آسمانی درآمدند. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه این آرزوها و ناکامی‌ها در ناخودآگاه جمعی مردم، به‌صورت جزم‌اندیشی‌های مذهبی و ساختارهای کلیسایی تثبیت شد. او همچنین به نقش مذهب در تسکین رنج‌های فردی و جمعی و کارکرد آن در حفظ نظم اجتماعی و تثبیت اقتدار طبقات حاکم می‌پردازد. درنهایت این کتاب با بررسی تحولات روانی و اجتماعی مسیحیت اولیه، نشان می‌دهد که باورهای دینی نه‌تنها بازتاب شرایط بیرونی هستند، بلکه خود نیز در بازتولید و تثبیت این شرایط نقش دارند.

چرا باید کتاب جزم اندیشی مسیحی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، پیوند میان روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تاریخ دین را به‌خوبی نشان داده است. کتاب جزم‌اندیشی مسیحی برای کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر ریشه‌های اجتماعی و روانی باورهای دینی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا فراتر از روایت‌های سنتی، به لایه‌های پنهان شکل‌گیری و تثبیت ایدئولوژی‌های مذهبی بنگرند. اریک فروم با استفاده از مثال‌های تاریخی و تحلیل‌های روانکاوانه نشان داده است که مذهب چگونه می‌تواند هم ابزار تسکین رنج و هم وسیله‌ای برای تثبیت نظم اجتماعی باشد. این اثر نه‌تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ مسیحیت، بلکه برای پژوهشگران علوم اجتماعی، روان‌شناسی و فلسفه نیز قابل‌توجه است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان حوزه‌های روان‌شناسی اجتماعی، جامعه‌شناسی دین، تاریخ اندیشه و کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های اجتماعی و روانی باورهای مذهبی را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران علوم انسانی و کسانی که به تحلیل انتقادی ساختارهای دینی علاقه‌مند هستند، مناسب است.

درباره اریک فروم

اریک فروم (Erich Fromm) در ۲۳ مارس ۱۹۰۰ در آلمان متولد شد. او از برجسته‌ترین روان‌کاوان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان مکتب اومانیستی در قرن بیستم میلادی به شمار می‌رود. این نویسنده از اعضای تأثیرگذار مکتب فرانکفورت بود و با تلفیق روان‌کاوی فرویدی و نظریه‌های اجتماعی کوشید رابطه‌ی پیچیده‌ی میان روان انسان و ساختار جامعه را تبیین کند. اریش فروم باور داشت که می‌توان از روان‌کاوی نه‌تنها برای درمان فرد، بلکه برای درمان بیماری‌های فرهنگی و اجتماعی بشر بهره برد تا جامعه‌ای خردمند و از نظر روانی متعادل پدید آید. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به کتاب‌های گریز از آزادی، هنر عشق‌ورزیدن، انسان برای خویشتن، هنر بودن، روان‌کاوی و دین، سرشت راستین انسان، انقلاب امید و پژوهشی در روان‌شناسی اخلاق اشاره کرد. اندیشه‌های اریک فروم تأثیر عمیقی بر روان‌شناسی انسان‌گرا، فلسفه‌ی اخلاق و نقد تمدن صنعتی گذاشت. او در ۱۸ مارس ۱۹۸۰ درگذشت، اما میراث فکری‌اش در حوزه‌های روان‌کاوی، فلسفه و علوم اجتماعی زنده ماند.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

اریک فروم در سال ۱۹۷۹ میلادی جایزه‌ی نلی زاکس (Nelly Sachs Prize) را دریافت کرد.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

دیوید ام. وولف از کالج ویتون در ماساچوست معتقد است مسائلی که اریش فروم در نوشته‌های گوناگون خود به آن‌ها پرداخته (چه فردی، چه اجتماعی و چه روش‌شناختی)، اگر نگوییم امروز ضروری‌تر شده، دست‌کم به‌اندازه‌ی روز نخستْ اهمیت دارد؛ ازاین‌رو انتشار ویرایش‌های ارزشمند آثار این نویسنده، همواره بسیار به‌موقع صورت گرفته است.

بخشی از کتاب جزم اندیشی مسیحی

«فلسطین، بخشی از امپراتوری رم بود و در نتیجه زیر تأثیر شرایط و تحولات اجتماعی و اقتصادی آن امپراتوری قرار داشت. حکومت سزار آگوستین نشانۀ پایان یافتن سلطۀ اشرافیت فئودالی و آغاز تمدن شهرنشینی بود. گرچه بازرگانی بین‌المللی گسترش یافته بود، اما نه‌تنها بهبودی در شرایط زندگی توده‌های کثیر مردم ایجاد نکرده بود بلکه در تأمین نیازهای روزمرۀ آنان نیز کمک مؤثری نمی‌کرد. از این شرایط، تنها قشر کوچکی از طبقۀ ثروتمندان سود می‌بردند. جمعیت فراوان بیکار و گرسنۀ پرولتاریا در شهرها ازدحام کرده بودند. پس از رم، اورشلیم دومین شهری بود که نسبتاً انباشته از جمعیت بیکار و گرسنه بود. دست‌ورزان که معمولاً در خانه‌های خود تنها کار می‌کردند و به‌طورکلی در زمرۀ پرولتاریا به‌شمار می‌آمدند، شرایط مشترکی با گدایان، کارگران غیرماهر و دهقانان داشتند. درواقع، پرولتاریای اورشلیم شرایط بسیار بدتری از پرولتاریای رم داشت. اینان نه از حقوق مدنی حکومت رم بهره می‌بردند و نه نیازهای مبرم و اولیه‌شان چون خوراک و همدردی، از سوی امپراتوری عیاش، قمارباز و اسراف‌گر برآورده می‌شد.»