کتاب ناسیونالیسم

کتاب ناسیونالیسم نوشته الی کدوری و ترجمه پیروز ایزدی، اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی ریشه‌ها، تحولات و پیامدهای ایدئولوژی ناسیونالیسم در تاریخ اندیشه و سیاست مدرن است که نشر ثالث آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی خاستگاه‌های فکری و تاریخی ناسیونالیسم، تأثیر آن بر شکل‌گیری دولت‌ملت‌ها و نقش آن در تحولات سیاسی قرون اخیر می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ناسیونالیسم

الی کدوری در کتاب ناسیونالیسم با نگاهی دقیق و روشن به ریشه‌های فلسفی و تاریخی این پدیده می‌پردازد و شرایط شکل‌گیری و گسترش آن را در اروپا و جهان طی دو قرن گذشته بررسی می‌کند. او نشان می‌دهد که ناسیونالیسم چگونه به یک نیروی غالب سیاسی تبدیل شده و درعین‌حال باعث بروز تنش‌ها و بی‌ثباتی‌های گسترده شده است. کدوری ناسیونالیسم را محصولی مدرن می‌داند که از ایده‌های فیلسوفان روشنگری و رمانتیسم شکل گرفته است. او نقش روشن‌فکران را در تحریف اصل حق تعیین سرنوشت که از اندیشه‌های ایمانوئل کانت برگرفته شده، برجسته می‌کند و معتقد است این تحریف باعث شده ناسیونالیسم به ایدئولوژی‌ای خاص‌گرا و محلی‌گرا تبدیل شود.

کتاب ناسیونالیسم به بررسی پیامدهای ناسیونالیسم در مناطق مختلف جهان، به ویژه کشورهای پسااستعماری می‌پردازد؛ جایی که جنبش‌های ملی‌گرایانه به جای ایجاد وحدت، اغلب به حکومت‌های استبدادی و نزاع‌های فرقه‌ای منجر شده‌اند. کدوری هشدار می‌دهد که تأکید بر وحدت فرهنگی در قالب ناسیونالیسم می‌تواند به ظلم علیه اقلیت‌ها و تفرقه درون دولت‌ها بینجامد. کدوری همچنین به تناقض اخلاقی ناسیونالیسم اشاره می‌کند که در حالی‌که به عنوان نیرویی برای خودمختاری معرفی می‌شود، می‌تواند زمینه‌ساز رژیم‌های استبدادی و فروپاشی اجتماعی باشد. او بر نقش ناسیونالیسم در تضعیف اصول دموکراسی و افزایش تنش‌های سیاسی تاکید دارد.

در مجموع، کتاب ناسیونالیسم اثری جامع و تاثیرگذار است که با تحلیل تاریخی و فلسفی، پیچیدگی‌ها و پیامدهای این ایدئولوژی را در جهان مدرن به تصویر می‌کشد و نقدی جدی بر نقش ناسیونالیسم در تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب ناسیونالیسم

کتاب ناسیونالیسم با تمرکز بر سیر تاریخی و فلسفی این ایدئولوژی، ابتدا به ریشه‌های فکری ناسیونالیسم در اروپا می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این اندیشه از دل تحولات عصر روشنگری و انقلاب فرانسه سر برآورد. نویسنده توضیح می‌دهد که ناسیونالیسم به‌عنوان دکترینی مدرن، بر این باور استوار است که انسان‌ها به‌طور طبیعی در قالب ملت‌ها تقسیم می‌شوند و تنها حکومت مشروع، حکومتی است که بر پایه‌ی اراده‌ی ملت شکل گرفته باشد. 

در ادامه، کتاب ناسیونالیسم به بررسی تأثیر اندیشه‌های فیلسوفانی چون کانت و فیشته بر شکل‌گیری مفهوم ملت و حق تعیین سرنوشت می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این مفاهیم به تدریج جایگزین وفاداری به سلطنت یا طبقه شدند. کدوری با تحلیل تحولات سیاسی قرن نوزدهم و بیستم، به نقش ناسیونالیسم در شکل‌گیری دولت‌ملت‌ها، فروپاشی امپراتوری‌ها و بروز نزاع‌های قومی و مرزی اشاره می‌کند. او همچنین پیامدهای ایدئولوژیک و عملی ناسیونالیسم را در سیاست‌ورزی مدرن بررسی کرده است؛ از جمله این‌که چگونه ناسیونالیسم می‌تواند هم به آزادی و خودمختاری ملت‌ها منجر شود و هم زمینه‌ساز خشونت، پاکسازی قومی و بی‌ثباتی سیاسی گردد. 

نویسنده در بخش‌هایی از کتاب ناسیونالیسم، ناسیونالیسم را در تقابل با سیاست‌ورزی قانون‌مدارانه قرار می‌دهد و به نقد پیامدهای افراطی آن می‌پردازد. درنهایت، کتاب با تأملی بر تجربه‌ی قرن بیستم و تحولات پس از فروپاشی شوروی، نشان می‌دهد که ناسیونالیسم همچنان یکی از نیروهای تعیین‌کننده در سیاست جهانی باقی مانده است.

چرا باید کتاب ناسیونالیسم را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، امکان فهم عمیق‌تری از ریشه‌ها و پیامدهای ناسیونالیسم را فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه‌ی این اثر می‌تواند با سیر تحول اندیشه‌ی ملی‌گرایی، نقش آن در شکل‌گیری دولت‌ملت‌ها و تأثیراتش بر تحولات سیاسی و اجتماعی آشنا شود. همچنین، کتاب به نقد و بررسی پیامدهای مثبت و منفی ناسیونالیسم می‌پردازد و نشان می‌دهد که این ایدئولوژی چگونه می‌تواند هم زمینه‌ساز آزادی و هم عامل نزاع و بی‌ثباتی باشد. برای کسانی که به دنبال درک بهتر از تاریخ اندیشه‌های سیاسی و تحولات معاصر هستند، این کتاب فرصتی برای بازاندیشی درباره‌ی مفاهیم ملت، دولت و هویت جمعی فراهم می‌کند.

خواندن کتاب ناسیونالیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای علاقه‌مندان به علوم سیاسی، تاریخ اندیشه، جامعه‌شناسی سیاسی و فلسفه‌ی سیاسی مناسب است. همچنین، پژوهشگران و دانشجویانی که به موضوعات هویت ملی، دولت‌ملت و تحولات سیاسی مدرن علاقه دارند، می‌توانند از مباحث کتاب بهره‌مند شوند. این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های نزاع‌های قومی و ملی را دارند نیز مفید است.

درباره الی کدوری

الی کدوری (Elie Kedourie)، تاریخ‌نگار بریتانیایی زاده‌ی بغداد و از تبار یهودیان عراقی بود. او از منتقدان جدی روایت‌های رایج در تاریخ‌نگاری خاورمیانه به‌شمار می‌رفت. کدوری با آن‌چه «نسخه‌ی چتم هاوس» خوانده می‌شود، مخالف بود؛ روایتی که غرب را علت اصلی رنج‌ها و بحران‌های خاورمیانه می‌داند. در برابر، او روشنفکران چپ‌گرای غربی را به داشتن نگاهی رمانتیک و ساده‌انگارانه به اسلام و ملی‌گرایی عربی متهم می‌کرد و معتقد بود ورود این ایده‌ها از غرب به منطقه، موجب خشونت و فروپاشی نظم اجتماعی شده است. تحصیلات خود را در مدرسه‌ی اقتصاد لندن و کالج سنت‌آنتونی آکسفورد گذراند، اما چون از تغییر محتوای رساله‌اش سر باز زد، مدرک دکتری دریافت نکرد. این رساله با عنوان «انگلستان و خاورمیانه» منتشر شد و در آن، سیاست بریتانیا در تأسیس عراق و حمایت از ملی‌گرایی عربی به‌شدت نقد شده بود.

کدوری امپراتوری‌های چندملیتی چون بریتانیا و عثمانی را مایه‌ی ثبات می‌دانست و بر این باور بود که فروپاشی آن‌ها راه را برای خشونت‌های قومی هموار کرد. او ملی‌گرایی را نیرویی ویرانگر می‌دانست و به‌شدت با روایت‌هایی که استعمار را تنها عامل مشکلات خاورمیانه می‌دانند، مخالفت می‌کرد. این دیدگاه‌ها در آثاری چون «نسخه‌ی چتم هاوس»، «ناسیونالیسم» و «در هزارتوی روابط انگلیسی‌-عربی» به‌روشنی بیان شده‌اند. در نقد استقلال الجزایر، جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی را گروهی اقتدارگرا و تروریستی می‌دانست و «شارل دوگل» را متهم می‌کرد که با واگذاری قدرت به این گروه، مردم الجزایر را به دست افراط‌گرایان سپرد. از دیدگاه او، ملی‌گرایی، فرهنگ عربی و اسلامی را به سمت بنیادگرایی سوق داده و مردم را میان خشونت‌طلبان گرفتار کرده است.

از آثار مهم او می‌توان به «ناسیونالیسم»، «اسلام در دنیای مدرن»، «دموکراسی و فرهنگ سیاسی عرب»، «یهودیان و جهان: تاریخ و فرهنگ»، «اسلام و سیاست در دنیای مدرن» و «خاورمیانه و اقتصاد» اشاره کرد. او با «سیلویا کدوری»، پژوهشگر تاریخ خاورمیانه، ازدواج کرده بود.

درباره پیروز ایزدی

پیروز ایزدی، متولد ۱۳۳۷، دکترای زبان‌شناسی همگانی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرده است. او به‌عنوان کارشناس مسائل اروپا در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت می‌کند. از آثار تألیفی او می‌توان به «اسلام در اتحادیه اروپا» و «ایران در سیاست خارجی فرانسه ۲۰۰۷–۲۰۱۱» اشاره کرد. همچنین ایزدی کتاب‌هایی مانند «سیاست و فرهنگ در نظام متحول جهانی» اثر ایمانوئل والرشتاین، «نشانه‌شناسی» اومبرتو اکو و «دانشگاه و رکود اندیشه» مری اوانز را نیز به فارسی ترجمه کرده است.

بخشی از کتاب ناسیونالیسم

«ناسیونالیسم دکترینی بود که در آغاز قرن نوزدهم در اروپا ابداع گردید. ناسیونالیسم ادعا می‌کند معیاری را برای تعیین واحدی از جمعیتِ شایستۀ بهره‌مندی از حکومتی که منحصراً بدان تعلق داشته باشد، اِعمال مشروع قدرت در چارچوب دولت، و همچنین سازماندهی مناسب جامعۀ دولت‌ها عرضه می‌دارد. خلاصه آن‌که بر اساس این دکترین است که انسان‌ها به‌طور طبیعی در قالب ملت‌ها تقسیم‌بندی شده‌اند و بنا بر ویژگی‌های معینی شناخته می‌شوند، و تنها نوعِ مشروع حکومتْ «حکومت بر خود» است. یکی از بزرگ‌ترین پیروزی‌های این دکترین آن است که این گزاره‌ها مورد پذیرش قرار گرفته‌اند و آشکار و بدیهی فرض می‌شوند؛ همچنین واژۀ «ملت» به واسطۀ ناسیونالیسم معنا و طنینی پیدا کرده است که تا پایان قرن هجدهم فاقد آن بود. این ایده‌ها در گفتارِ سیاسی غرب که مورد استفادۀ کل جهان قرار گرفته‌اند، شکلی کاملاً طبیعی و جاافتاده پیدا کرده‌اند. اما آنچه اینک طبیعی به نظر می‌رسد، زمانی ناآَشنا بود و نیازمند بحث، اقناع و ارائۀ انواع شواهد و مدارک؛ آنچه به نظر ساده و شفاف می‌رسد، در واقع، مبهم و تصنعی ــ نتیجۀ شرایطی که اکنون فراموش شده، نوعی دلمشغولی که اکنون فقط جنبۀ آکادمیک دارد ــ و نیز باقیماندۀ نظام‌های متافیزیکی است که گاه ناسازگار و حتی متناقضند. برای روشن ساختن این دکترین، ضروری است تا به کاوش در سرنوشت برخی ایده‌ها در سنت فلسفی اروپا و چگونگی اهمیت‌یابی آن‌ها در این دورۀ خاص پرداخت.»