کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت

کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت نوشته‌ میترا چمنی‌ آذر اثری پژوهشی در حوزه‌ی فلسفه‌ی آموزش و پرورش است که آن را نشر رشد فرهنگ منتشر کرده است. این کتاب ریشه‌ها، مبانی و پیامدهای مکتب پراگماتیسم و تأثیر آن بر اندیشه‌های تربیتی را بررسی می‌کند و جریان‌های فکری و فلسفی مرتبط با عمل‌گرایی را در بستر تاریخی و اجتماعی را واکاوی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت

کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت اثری یکی از جریان‌های مهم فلسفی قرن نوزدهم و بیستم، یعنی پراگماتیسم و تأثیر آن بر آموزش و پرورش را بررسی می‌کند. میترا چمنی‌ آذر در این کتاب، ابتدا زمینه‌های تاریخی و فلسفی پراگماتیسم را معرفی کرده است و سپس اندیشه‌های فیلسوفانی چون پیرس، ویلیام جیمز، جان دیوئی و دیگر متفکران مرتبط را تحلیل می‌کند. 

ساختار این کتاب به گونه‌ای است که ابتدا مفاهیم بنیادین پراگماتیسم و تفاوت آن با سایر مکاتب فلسفی را شرح می‌دهد و سپس تأثیر این مکتب بر نظریه‌های تربیتی و آموزشی را بررسی می‌کند. میترا چمنی آذر با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های غربی و اسلامی تلاش کرده است جایگاه پراگماتیسم را در اندیشه‌ی معاصر روشن کند و پیامدهای آن را برای نظام‌های آموزشی و تربیتی به بحث بگذارد. کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت می‌تواند برای علاقه‌مندان به فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، دانشجویان علوم تربیتی و پژوهشگران حوزه‌ی اندیشه‌های فلسفی درخور توجه باشد.

خلاصه کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت

این کتاب با شرح مفهوم پراگماتیسم آغاز می‌شود و ریشه‌های این مکتب را در فلسفه‌ی غرب جست‌وجو می‌کند. میترا چمنی آذر در این کتاب توضیح می‌دهد که پراگماتیسم برخلاف مکاتب عقل‌گرا و ایدئالیستی حقیقت را امری نسبی و وابسته به نتایج عملی می‌داند. در این نگاه، ارزش هر اندیشه یا نظریه‌ای بر اساس کارآمدی آن در حل مسائل انسانی سنجیده می‌شود و حقیقت چیزی ثابت و مطلق نیست، بلکه با تغییر شرایط و زمان دگرگون می‌شود. کتاب در ادامه فیلسوفان تأثیرگذار بر پراگماتیسم مانند پیرس، ویلیام جیمز و جان دیوئی را معرفی می‌کند و دیدگاه‌های آنان را درباره‌ی حقیقت، علم و نقش انسان در جهان بررسی می‌کند. برای مثال، ویلیام جیمز تأکید می‌کند که اندیشه‌ها ابزارهایی برای حل مشکلات زندگی هستند و تنها زمانی ارزشمندند که نتایج مثبتی به همراه داشته باشند. جان دیوئی نیز بر اهمیت تجربه و عمل در فرایند یادگیری و آموزش تأکید می‌کند و معتقد است که آموزش باید با نیازهای واقعی زندگی پیوند داشته باشد. 

کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت همچنین به زمینه‌های تاریخی و اجتماعی شکل‌گیری پراگماتیسم اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه تحولات علمی، فلسفی و اجتماعی قرن نوزدهم و بیستم زمینه را برای رشد این مکتب فراهم کرد. میترا چمنی آذر با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های پراگماتیستی و آموزه‌های اسلامی تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو رویکرد را در حوزه‌ی تعلیم و تربیت تحلیل می‌کند. این کتاب در نهایت به پیامدهای عملی پراگماتیسم در نظام‌های آموزشی اشاره می‌کند و نقدهایی را که بر این مکتب وارد شده است، مطرح می‌سازد.

چرا باید کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر پیوند میان فلسفه‌ی عمل‌گرایی و آموزش فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با یکی از جریان‌های تأثیرگذار بر اندیشه‌ی تربیتی آشنا شود. پراگماتیسم و تعلیم و تربیت نه‌تنها مبانی نظری پراگماتیسم را تبیین می‌کند، بلکه پیامدهای عملی آن را در نظام‌های آموزشی و تربیتی بررسی می‌کند. مطالعه‌ی این اثر می‌تواند به درک بهتر نقش تجربه، عمل و نسبیت حقیقت در فرایند یادگیری و آموزش کمک کند و مخاطب را با چالش‌های فلسفی و عملی این مکتب در حوزه‌ی تعلیم و تربیت روبه‌رو سازد. این کتاب همچنین با مقایسه‌ی دیدگاه‌های غربی و اسلامی، زمینه‌ای برای تأمل انتقادی درباره‌ی فلسفهٔ آموزش و پرورش فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های علوم تربیتی، فلسفه‌ی آموزش و پرورش و علاقه‌مندان به اندیشه‌های فلسفی مناسب است. همچنین معلمان و مدیران آموزشی که به‌دنبال شناخت رویکردهای نوین در تعلیم و تربیت هستند، می‌توانند از مطالب این اثر بهره‌مند شوند.

بخشی از کتاب پراگماتیسم و تعلیم و تربیت

«حقیقت، چیزی است که از دیدگاه انسان، خوب باشد. به سخن دیگر، پراگماتیسم یعنی این‌که درباره هر نظریه یا آموزه‌ای باید بر پایه نتایجی که از آن به دست می‌آید، داوری کرد. به نظر پراگماتیست‌ها، اگر عقیده‌ای به نتیجه خوب و کارآمد برای انسان بیانجامد باید آن را حقیقی قلمداد کرد. حقیقت چیزی نیست که مستقل و مجرد از انسان وجود داشته باشد. تا قبل از این، نظریه اصلی و رایج درباره حقیقت این بود که حقیقت امری است جدا از انسان؛ چه کسی آن را بشناسد، چه نشناسد. مثلاً گردش زمین به دور خورشید، امری است که همیشه حقیقت داشته است؛ گرچه برای هزاران سال تصور بر این بود که زمین ثابت است و خورشید به دور آن می‌گردد. بر همین مبنا، صدق و درستی هر نظر به تطابق آن با واقعیت و نادرستی آن عدم تطابق با واقعیت بود. اما پراگماتیسم قائل به این شد که حقیقت امر جدایی از انسان نیست؛ بلکه تنها دلیل برای این‌که یک نظر درست و حقیقی است و یک نظر باطل و خطا، این است که اولی در عمل به درد انسان بخورد و برای او کارآمد و مؤثر باشد و دیگری چنین نباشد. به این ترتیب، معنای صدق قضیه در پراگماتیسم تغییر یافت. صدق هر گزاره، فقط توسط نتایج عملی آن سنجیده می‌شود نه در مقایسه با واقعیت خارجی.»