کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

کتاب الکترونیکی «تحلیل انتقادی دیدگاه‌های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن؛ مطالعهٔ موردی پدیدهٔ وحی و ترتیب نزول (همراه با مقدمهٔ انتقادی مترجمان)» نوشتهٔ حسن علی حسن مطرالهاشمی و با ترجمه و مقدمهٔ انتقادی جمال موسوی و عبدالهادی فقهی‌زاده، توسط نشر دانشگاه تهران منتشر شده است. این اثر به بررسی انتقادی آرای «تئودور نولدکه» خاورشناس آلمانی دربارهٔ تاریخ قرآن، به‌ویژه در دو محور «پدیدهٔ وحی» و «ترتیب نزول» می‌پردازد و با مقدمه‌ای مفصل از مترجمان همراه است که به نقد و تکمیل مباحث کتاب افزوده‌اند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

این کتاب در دستهٔ ناداستان و پژوهش‌های قرآنی قرار می‌گیرد و ساختاری تحلیلی و انتقادی دارد. «تحلیل انتقادی دیدگاه‌های تئودور نولدکه» اثری است که به‌طور خاص به نقد و بررسی آرای یکی از مهم‌ترین مستشرقان حوزهٔ مطالعات قرآنی می‌پردازد. نویسنده، حسن علی حسن مطرالهاشمی، با رویکردی انتقادی و با تکیه‌بر منابع شیعی، به تحلیل دو موضوع کلیدی در کتاب «تاریخ قرآن» نولدکه یعنی «پدیدهٔ وحی» و «ترتیب نزول» می‌پردازد. کتاب با مقدمه‌ای مفصل از مترجمان آغاز می‌شود که در آن، ضمن معرفی جایگاه نولدکه در مطالعات خاورشناسی و قرآنی، به پیشینهٔ بحث‌های تاریخ قرآن و حساسیت‌های موجود در جهان اسلام نسبت به این حوزه اشاره شده است. ساختار کتاب شامل سه فصل اصلی است: فصل اول به جریان خاورشناسی و جایگاه نولدکه می‌پردازد، فصل دوم به تحلیل دیدگاه نولدکه دربارهٔ وحی اختصاص دارد و فصل سوم به موضوع ترتیب نزول قرآن و نقد آرای نولدکه در این زمینه می‌پردازد. در پایان نیز مترجمان با نگاهی انتقادی به برخی مباحث کتاب و روش‌شناسی نویسنده، نکات تکمیلی و نقدهای خود را ارائه داده‌اند. این کتاب نه‌تنها برای آشنایی با آرای نولدکه، بلکه برای فهم تحولات مطالعات قرآنی و نقدهای وارد بر رویکردهای استشراقی اهمیت دارد.

خلاصه کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

در این کتاب، حسن علی حسن مطرالهاشمی به‌صورت موردی دو محور اصلی از کتاب «تاریخ قرآن» تئودور نولدکه را انتخاب کرده و به تحلیل انتقادی آن‌ها پرداخته است: «پدیدهٔ وحی» و «ترتیب نزول». نویسنده ابتدا جایگاه نولدکه را در میان خاورشناسان و جریان استشراق بررسی می‌کند و سپس به سراغ آرای او دربارهٔ ماهیت وحی و چگونگی نزول قرآن می‌رود. در بخش مربوط به وحی، دیدگاه نولدکه دربارهٔ معنای لغوی و اصطلاحی وحی، تفاوت وحی رسالی و غیررسالی، و چگونگی دریافت وحی توسط پیامبر اسلام بررسی شده است. همچنین، نویسنده به نقد ادعاهای نولدکه دربارهٔ منابع تعلیمات پیامبر، تأثیرپذیری از ادیان پیشین و نگاه او به اعجاز قرآن می‌پردازد. در محور دوم، یعنی ترتیب نزول، کتاب به بررسی دیدگاه نولدکه دربارهٔ نزول تدریجی و دفعی قرآن، ترتیب تاریخی سوره‌ها و آیات، و تفاوت سوره‌های مکی و مدنی می‌پردازد. مطرالهاشمی با استناد به منابع اسلامی، به‌ویژه روایات شیعی، به نقد روش‌شناسی و نتایج نولدکه می‌پردازد و تلاش می‌کند نقاط ضعف و قوت آرای او را نشان دهد. در بخش‌هایی از کتاب، مباحثی مانند اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها، نقش امام علی (ع) در جمع قرآن و ویژگی‌های مصحف علوی نیز مطرح شده است. در مجموع، کتاب با رویکردی انتقادی و تحلیلی، به بررسی دقیق دو موضوع بنیادین در مطالعات تاریخ قرآن از منظر یک مستشرق و نقد آن از زاویهٔ دید اسلامی می‌پردازد.

چرا باید کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن را بخوانیم؟

این کتاب فرصتی است برای آشنایی با یکی از مهم‌ترین جریان‌های مطالعات قرآنی در غرب و نقدهای وارد بر آن از منظر پژوهشگران مسلمان. خواننده با مطالعهٔ این اثر، نه‌تنها با آرای «تئودور نولدکه» دربارهٔ تاریخ قرآن و مسائل بنیادینی چون وحی و ترتیب نزول آشنا می‌شود، بلکه با شیوهٔ نقد و تحلیل این دیدگاه‌ها از منظر منابع اسلامی، به‌ویژه روایات شیعی، روبه‌رو خواهد شد. کتاب همچنین به مخاطب نشان می‌دهد که چگونه مباحث استشراقی و رویکردهای غربی به قرآن، در جهان اسلام مورد واکاوی و نقد قرار گرفته‌اند و چه حساسیت‌هایی در این حوزه وجود دارد. مطالعهٔ این اثر برای کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر تاریخ قرآن، نقد استشراق و شناخت تعامل سنت اسلامی با مطالعات غربی را دارند، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان حوزهٔ مطالعات قرآنی، الهیات، تاریخ اسلام و علاقه‌مندان به نقد استشراق مناسب است. همچنین برای کسانی که به دنبال بررسی تطبیقی دیدگاه‌های غربی و اسلامی دربارهٔ قرآن و تاریخ آن هستند، یا دغدغهٔ نقد علمی و تحلیلی آرای مستشرقان را دارند، مطالعهٔ این اثر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

«پدیدهٔ وحی همواره از جملة مسائلی بوده که ذهن بشر را از دیرباز به خود مشغول کرده و به‌همین دلیل آرا و گرایش‌های بسیار در این موضوع پدید آمده که در طول تاریخ صورت‌ها و قالب‌های گوناگونی به خود گرفته است تا اینکه در چند قرن اخیر به‌ویژه مسئلة نزول وحی بر پیامبر اکرم (ص)، در آخرین صورت‌بندی خود از زبان مستشرقان و علمای مسلمان متأثر از آنان عرضه شد. از آنجا که این فعالیت‌ها زیرکانه و ظاهراً زیر چتر بی‌طرفی صورت گرفت، نسل‌های جدید مسلمان را هم تحت تأثیر خود قرار داد؛ پس به‌هیچ روی نباید از اهمیت مسئله غافل بود. همچنین شناخت ترتیب نزول، فواید فراوان و پرشماری در سطوح گوناگون تاریخی، کلامی و فقهی دارد؛ چنانکه هرگاه بدانیم فلان سوره در چه تاریخ مشخصی یا پیش و پس از چه سوره‌ای نازل شده است، می‌توانیم به حقایق بسیاری دست یابیم و در مقابل اگر به تاریخ، روز و ساعت نزول آن سوره واقف نباشیم، دستیابی به این حقایق میسر نخواهد بود و این مسئله‌ای نیست که اهمیت و دشواری آگاهی از آن، بر کسانی که دستی بر این مباحث دارند، پوشیده باشد.»