کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن؛ مطالعه موردی پدیده وحی و ترتیب نزول (همراه با مقدمه انتقادی مترجمان) نوشته حسن علی حسن مطرالهاشمی و با ترجمه و مقدمه انتقادی جمال موسوی و عبدالهادی فقهی‌زاده، با عنوان اصلی قراءة نقدیه فی تاریخ القرآن للمستشرق تئودور نولدکه توسط نشر دانشگاه تهران منتشر شده است. این اثر به بررسی انتقادی آرای تئودور نولدکه خاورشناس آلمانی درباره‌ی تاریخ قرآن، به‌ویژه در دو محور پدیده‌ی وحی و ترتیب نزول می‌پردازد و با مقدمه‌ای مفصل از مترجمان همراه است که به نقد و تکمیل مباحث کتاب افزوده‌اند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه یکی از کتاب‌هایی است که به پژوهش درباره‌ی دیدگاه‌های نولدکه پرداخته است و تحلیلی ساختاری و انتقادی از آرای این نظریه‌پرداز ارائه می‌کند. تحلیل انتقادی دیدگاه‌های تئودور نولدکه اثری است که به‌طور خاص به نقد و بررسی آرای یکی از مهم‌ترین مستشرقان حوزه‌ی مطالعات قرآنی می‌پردازد. نویسنده، حسن علی حسن مطرالهاشمی، با رویکردی انتقادی و با تکیه‌بر منابع شیعی، به تحلیل دو موضوع کلیدی در کتاب «تاریخ قرآن» نولدکه یعنی پدیدهٔ وحی و ترتیب نزول می‌پردازد. کتاب با مقدمه‌ای مفصل از مترجمان آغاز می‌شود که در آن، ضمن معرفی جایگاه نولدکه در مطالعات خاورشناسی و قرآنی، به پیشینه‌ی بحث‌های تاریخ قرآن و حساسیت‌های موجود در جهان اسلام نسبت به این حوزه اشاره شده است.

ساختار کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه شامل سه فصل اصلی است: فصل اول به جریان خاورشناسی و جایگاه نولدکه می‌پردازد، فصل دوم به تحلیل دیدگاه نولدکه درباره‌ی وحی اختصاص دارد و فصل سوم به موضوع ترتیب نزول قرآن و نقد آرای نولدکه در این زمینه می‌پردازد. در پایان نیز مترجمان با نگاهی انتقادی به برخی مباحث کتاب و روش‌شناسی نویسنده، نکات تکمیلی و نقدهای خود را ارائه داده‌اند. این کتاب نه‌تنها برای آشنایی با آرای نولدکه، بلکه برای فهم تحولات مطالعات قرآنی و نقدهای وارد بر رویکردهای شرق‌شناسانه اهمیت دارد.

خلاصه کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

در کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه، حسن علی حسن مطرالهاشمی به‌صورت موردی دو محور اصلی از کتاب «تاریخ قرآن» تئودور نولدکه را انتخاب کرده و به تحلیل انتقادی آن‌ها پرداخته است: پدیده‌ی وحی و ترتیب نزول. نویسنده ابتدا جایگاه نولدکه را در میان خاورشناسان و جریان استشراق بررسی می‌کند و سپس به سراغ آرای او درباره‌ی ماهیت وحی و چگونگی نزول قرآن می‌رود. در بخش مربوط به وحی، دیدگاه نولدکه درباره‌ی معنای لغوی و اصطلاحی وحی، تفاوت وحی رسالی و غیررسالی، و چگونگی دریافت وحی توسط پیامبر اسلام بررسی شده است. همچنین، نویسنده به نقد ادعاهای نولدکه درباره‌ی منابع تعلیمات پیامبر، تأثیرپذیری از ادیان پیشین و نگاه او به اعجاز قرآن می‌پردازد.

در محور دوم، یعنی ترتیب نزول، کتاب به بررسی دیدگاه نولدکه درباره‌ی نزول تدریجی و دفعی قرآن، ترتیب تاریخی سوره‌ها و آیات، و تفاوت سوره‌های مکی و مدنی می‌پردازد. مطرالهاشمی با استناد به منابع اسلامی، به‌ویژه روایات شیعی، به نقد روش‌شناسی و نتایج نولدکه می‌پردازد و تلاش می‌کند نقاط ضعف و قوت آرای او را نشان دهد. در بخش‌هایی از کتاب، مباحثی مانند اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها، نقش امام علی (ع) در جمع قرآن و ویژگی‌های مصحف علوی نیز مطرح شده است. در مجموع، کتاب با رویکردی انتقادی و تحلیلی، به بررسی دقیق دو موضوع بنیادین در مطالعات تاریخ قرآن از منظر یک مستشرق و نقد آن از زاویه‌ی دید اسلامی می‌پردازد.

چرا باید کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن را بخوانیم؟

این کتاب فرصتی است برای آشنایی با یکی از مهم‌ترین جریان‌های مطالعات قرآنی در غرب و نقدهای وارده بر آن از منظر پژوهشگران مسلمان. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، نه‌تنها با آرای تئودور نولدکه درباره‌ی تاریخ قرآن و مسائل بنیادینی چون وحی و ترتیب نزول آشنا می‌شود، بلکه با شیوه‌ی نقد و تحلیل این دیدگاه‌ها از منظر منابع اسلامی، به‌ویژه روایات شیعی، روبه‌رو خواهد شد. کتاب همچنین به مخاطب نشان می‌دهد که چگونه مباحث استشراقی و رویکردهای غربی به قرآن، در جهان اسلام مورد واکاوی و نقد قرار گرفته‌اند و چه حساسیت‌هایی در این حوزه وجود دارد. مطالعه‌ی این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی فهم عمیق‌تر تاریخ قرآن، نقد استشراق و شناخت تعامل سنت اسلامی با مطالعات غربی را دارند، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه‌ی مطالعات قرآنی، الهیات، تاریخ اسلام و طرفداران نقد استشراق مناسب است. مطالعه‌ی این اثر همچنین برای کسانی پیشنهاد می‌شود که به دنبال بررسی تطبیقی دیدگاه‌های غربی و اسلامی درباره‌ی قرآن و تاریخ آن هستند، یا دغدغه‌ی نقد علمی و تحلیلی آرای مستشرقان را دارند.

درباره حسن علی حسن مطرالهاشمی

علی حسن مطرالهاشمی موسوی، محقق، پژوهشگر، اصولی و نویسنده‌ی عراقی است که در سال ۱۳۲۲ شمسی برابر با ۱۹۴۳ میلادی، در استان میسان به دنیا آمد. نسب او به سید ابراهیم مجاب بن سید محمد بن عابد بن امام موسی کاظم (ع) می‌رسد. او دوران ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در بصره گذراند و در سال ۱۹۶۵ از تربیت معلم فارغ‌التحصیل شد. پس از آن، وارد دانشگاه بغداد شد و در سال ۱۹۷۱ در رشته‌ی اصول دین از این دانشگاه فارغ‌التحصیل گردید. سپس به نجف اشرف رفت و از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ به مطالعه‌ی دروس حوزوی پرداخت و مقدمات و بخشی از دروس سطح را نزد اساتید و علما آن شهر فراگرفت. او از محضر بزرگانی چون شهید محمدباقر صدر، سید کاظم حائری، شیخ حسن جواهری و شیخ هادی قرشی بهره برد.

در سال ۱۹۷۸، به دلیل اختناق و سرکوبگری رژیم بعث، همراه با تعدادی از علما، به کویت مهاجرت کرد و دو سال بعد کویت را به مقصد ایران ترک گفت. او از سال ۱۹۸۲ در شهر قم ساکن شد و دروس سطح را نزد شیخ هادی آل راضی، سید احمد مددی و شیخ مصطفی هرندی ادامه داد. در این شهر، موفق به اخذ درجه‌ی کارشناسی و کارشناسی ارشد در علوم اسلامی گردید و هم‌اکنون نیز به تدریس، تألیف و ترجمه مشغول است. همچنین او موفق به دریافت اجازه‌ی روایت از علامه سید محمدرضا جلالی گردیده است.

از جمله آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «شرح الحلقه الثالثه»، «بحوث نقدیه فى علم الاصول»، «دروس فى علم الاصول»، «فلسفتنا المیسره»، «اقتصادنا المیسر»، «بحوث في نقد الحديث»، «إثبات صدور الحديث، بين منهجي نقد السند و نقد المتن»، «الفرق بين العام والمطلق والتخصيص والتقييد، دراسة أصولية» و «الخلاصة الفلسفية، کتاب دراسی لطلاب السطوح في الحوزات العلمية»

بخشی از کتاب تحلیل انتقادی دیدگاه های تئودور نولدکه در تاریخ قرآن

«پدیدهٔ وحی همواره از جملة مسائلی بوده که ذهن بشر را از دیرباز به خود مشغول کرده و به‌همین دلیل آرا و گرایش‌های بسیار در این موضوع پدید آمده که در طول تاریخ صورت‌ها و قالب‌های گوناگونی به خود گرفته است تا اینکه در چند قرن اخیر به‌ویژه مسئلة نزول وحی بر پیامبر اکرم (ص)، در آخرین صورت‌بندی خود از زبان مستشرقان و علمای مسلمان متأثر از آنان عرضه شد. از آنجا که این فعالیت‌ها زیرکانه و ظاهراً زیر چتر بی‌طرفی صورت گرفت، نسل‌های جدید مسلمان را هم تحت تأثیر خود قرار داد؛ پس به‌هیچ روی نباید از اهمیت مسئله غافل بود. همچنین شناخت ترتیب نزول، فواید فراوان و پرشماری در سطوح گوناگون تاریخی، کلامی و فقهی دارد؛ چنانکه هرگاه بدانیم فلان سوره در چه تاریخ مشخصی یا پیش و پس از چه سوره‌ای نازل شده است، می‌توانیم به حقایق بسیاری دست یابیم و در مقابل اگر به تاریخ، روز و ساعت نزول آن سوره واقف نباشیم، دستیابی به این حقایق میسر نخواهد بود و این مسئله‌ای نیست که اهمیت و دشواری آگاهی از آن، بر کسانی که دستی بر این مباحث دارند، پوشیده باشد.»