کتاب کرد در آیینه شعر فارسی

کتاب کرد در آیینه شعر فارسی نوشتهٔ «فرامرز آقابیگی» اثری پژوهشی است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی جایگاه واژه و مفهوم «کُرد» در شعر فارسی از آغاز تا دوران معاصر پرداخته و با گردآوری نمونه‌هایی از اشعار شاعران مختلف، سیر معنایی و کاربرد این واژه را در ادوار گوناگون ادبیات منظوم فارسی دنبال کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کرد در آیینه شعر فارسی اثر فرامرز آقابیگی

«فرامرز آقابیگی» در کتاب «کُرد در آیینهٔ شعر فارسی» (از رودکی تا شفیعی کدکنی) با رویکردی پژوهشی به‌سراغ شعر فارسی رفته و ردپای واژهٔ «کُرد» را از دورهٔ رودکی تا «محمدرضا شفیعی کدکنی» دنبال کرده است. این کتاب به بررسی چگونگی حضور و تصویر کُردها در ذهن و زبان شاعران فارسی‌گو پرداخته است. ساختار کتاب بر پایهٔ تحلیل نمونه‌های شعری و تذکره‌ها شکل گرفته و کوشیده ضمن ارائهٔ شواهد منظوم، به برداشت‌های مختلف از واژهٔ «کُرد» و تحولات معنایی آن در طول تاریخ ادبیات فارسی اشاره کند. نویسنده با بهره‌گیری از منابع دست‌اول و تذکره‌های شاعران، تصویری از جایگاه فرهنگی و اجتماعی و حتی اسطوره‌ای کُردها در شعر فارسی ارائه داده است. این اثر نه‌تنها به کاربرد لغوی واژهٔ «کُرد» می‌پردازد، بلکه به ویژگی‌های قومی، فرهنگی و اجتماعی این قوم در آثار شاعران نیز توجه دارد و در کنار آن به نقد و بررسی برخی نظریات رایج دربارهٔ معنای این واژه پرداخته است. کتاب حاضر با زبانی تحلیلی و مستند، مخاطب را با فرازونشیب‌های معنایی و کاربردی واژهٔ «کُرد» در شعر فارسی آشنا می‌کند و تصویری از حضور این قوم در ادبیات منظوم ایران به دست می‌دهد.

خلاصه کتاب کرد در آیینه شعر فارسی

کتاب با هدف بررسی سیر معنایی و کاربرد واژهٔ «کُرد» در شعر فارسی، از دورهٔ آغازین شعر تا دوران معاصر تدوین شده است. نویسنده با گردآوری نمونه‌هایی از اشعار شاعران مختلف کوشیده نشان دهد که واژهٔ «کُرد» در ذهن شاعران گذشته، تنها به‌معنای لغوی یا اشاره به کوچ‌نشینی محدود نبوده، بلکه حامل ویژگی‌های قومی، فرهنگی و اجتماعی خاصی نیز بوده است. ابتدا به کاربرد واژهٔ «کُرد» در اشعار شاعران دورهٔ خراسانی مانند رودکی و فردوسی پرداخته و نشان داده شده که این واژه در کنار سایر اقوام ایرانی، جایگاهی آشنا و شناخته‌شده داشته است؛ برای مثال در شاهنامهٔ فردوسی، داستانی دربارهٔ منشأ کُردها روایت می‌شود که آن‌ها را از نجات‌یافتگان دوران ضحاک می‌داند و به زندگی کوهستانی و دامداری آن‌ها اشاره دارد؛ همچنین در آثار شاعران دیگر، گاه واژهٔ «کُرد» به‌معنای مردان دلیر، راه‌پیمایان یا حتی راهزنان به کار رفته، اما همواره با ویژگی‌هایی چون نیرومندی، استقلال و پیوند با طبیعت همراه بوده است. کتاب به بررسی تذکره‌ها و منابع تاریخی می‌پردازد و نمونه‌هایی از شاعران کُرد پارسی‌گو را معرفی می‌کند. در این بخش، به نقش کُردها در تاریخ ادبیات فارسی و حضور آن‌ها در متون منظوم و نثر اشاره شده است. نویسنده با تحلیل ابیات و قصاید شاعران مختلف نشان می‌دهد که تصویر کُردها در شعر فارسی، متنوع و چندلایه است و از توصیف‌های قومی و جغرافیایی تا اشاره به ویژگی‌های فردی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. در بخش‌هایی از کتاب به نقد دیدگاه‌هایی پرداخته شده که واژهٔ «کُرد» را صرفاً به کوچ‌نشینان یا چادرنشینان نسبت داده‌اند و با استناد به شواهد شعری، این برداشت را ناکافی می‌داند؛ همچنین به نقش کُردها در ساختار اجتماعی و نظامی ایران و حضور آن‌ها در سپاه‌ها و رویدادهای تاریخی اشاره شده است. این کتاب کوشیده با اتکا به شواهد ادبی و تاریخی، تصویری جامع‌تر و دقیق‌تر از جایگاه کُردها در شعر فارسی ارائه و نشان دهد که این واژه در طول زمان، معانی و بارهای معنایی متعددی یافته است.

چرا باید کتاب کرد در آیینه شعر فارسی را بخوانیم؟

این کتاب با گردآوری و تحلیل نمونه‌های متنوع از شعر فارسی، فرصتی فراهم می‌کند تا مخاطب با سیر تحول معنایی واژهٔ «کُرد» و جایگاه این قوم در ادبیات منظوم ایران آشنا شود. مطالعهٔ این اثر به علاقه‌مندان ادبیات فارسی، پژوهشگران حوزهٔ قومیت‌ها و تاریخ اجتماعی ایران کمک می‌کند تا دریابند چگونه یک واژه در طول قرون، معانی و کاربردهای گوناگونی یافته و بازتاب‌دهندهٔ تحولات فرهنگی و اجتماعی بوده؛ همچنین کتاب با نقد دیدگاه‌های رایج و ارائهٔ شواهد مستند، امکان بازنگری در برداشت‌های کلیشه‌ای را فراهم می‌آورد و به شناخت بهتر هویت و نقش کُردها در تاریخ ادبیات فارسی یاری می‌رساند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران ادبیات فارسی، دانشجویان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، تاریخ و مردم‌شناسی، علاقه‌مندان به مطالعات قومی و کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌ها و تحولات واژگان در شعر فارسی هستند، مناسب است؛ همچنین برای افرادی که دغدغهٔ هویت قومی و بازتاب آن در متون ادبی را دارند.

درباره فرامرز آقابیگی

«فرامرز آقابیگی» در سال ۱۳۵۸ به دنیا آمده است. او شاعر، پژوهشگر و مترجمی ایرانی است. از آثار مکتوب او می‌توان اشاره کرده به «کرد در آیینهٔ شعر فارسی»، «کرد در سفرنامه‌ها؛ از صفوی تا پایان پهلوی» و ترجمهٔ کتاب‌های «سفرنامهٔ کلودیوس جیمز ریچ؛ از نینوا تا تخت‌جمشید»، «دریچه»، «تولدی دیگر؛ فارسی - کردی»، «چو تخته‌پاره بر موج؛ کردی - فارسی» و «اجاق سرد» به پارسی.

بخشی از کتاب کرد در آیینه شعر فارسی

«همچون ادوار گذشته، در شعر دورۀ مشروطه هم شاعران، به مناسبت‌های متفاوت، واژۀ کُرد را در شعر خود جای داده‌اند. اگرچه واژۀ کُرد در دیوان‌های شاعران دورۀ مشروطه نمونه چندانی ندارد، بااین حال با مرور کلی اشعار درمی‌یابیم که رفته‌رفته ناشناختگی و پراکندگی کُردها به سامان‌تر شده و تلقی شاعران از آن‌ها عموماً به عنوان قومی یکجانشین، قابل دریافت است؛ به دیگر سخن، یادکردِ شاعران مشروطه از واژۀ کُرد، دیگر تنها در قالب یک واژۀ (دامدار، کوچ‌نشین، چوپان و...) یا برای گنجاندن در حکایات و مَثَل نیست، بلکه به‌طور مشخص در معنای باشندگی مطرح می‌شود که وجودشان به نوعی در جریانات سیاسی و اجتماعی کشور قابل اعتنا است. در شعر این دورۀ ترس از این‌که اقوام از جمله کُردها، فریب احزاب دورۀ مشروطه را بخورند یا با اجانب همدست شوند هست و هشدارها در قالب چکامه و ترکیب‌بند خطاب به شاهان، برای حفظ تمرکز در کشور بوده تا هر قومی برای خود بساط حکمرانی برپا نکند. در مجموع نگاهی مردد همراه با ترس، در قبال کُردها وجود دارد.»