کتاب سه قلعه

کتاب سه قلعه (آیین‌ها و آداب و رسوم) نوشته اشرف کافی اثری پژوهشی درباره‌ی فرهنگ، سنت‌ها و زندگی اجتماعی مردم شهر سه قلعه در خراسان جنوبی است. این کتاب توسط نشر سخن گستر منتشر شده و در آن، نویسنده با گردآوری خاطرات، روایت‌ها و رسوم شفاهی، تصویری جامع از آیین‌ها و باورهای مردم این منطقه ارائه داده است. کتاب سه قلعه به بررسی دقیق مراسم ازدواج، جشن‌ها، بازی‌های محلی، ضرب‌المثل‌ها، دوبیتی‌ها و دیگر جنبه‌های فرهنگ عامه‌ی سه قلعه می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سه قلعه

کتاب سه قلعه پژوهشی در قالب ناداستان و مردم‌نگاری است که به فرهنگ بومی شهر سه قلعه، یکی از شهرهای کویری خراسان جنوبی، پرداخته است. اشرف کافی در کتاب سه قلعه با رویکردی مستند و مبتنی‌بر روایت‌های شفاهی، مجموعه‌ای از سنت‌ها، آیین‌ها، باورها و رسوم اجتماعی مردم این منطقه را گردآوری کرده است. ساختار کتاب به‌صورت موضوعی تنظیم شده و هر فصل به یکی از جنبه‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی سه قلعه اختصاص دارد؛ از مراسم ازدواج و عروسی تا جشن‌های مذهبی، بازی‌های محلی، غذاها، لالایی‌ها، متل‌ها و ضرب‌المثل‌ها. 

اشرف کافی با بهره‌گیری از خاطرات خانوادگی، گفت‌وگو با اهالی و مشاهده‌ی مستقیم، تلاش کرده است تا فرهنگ درحال فراموشی این منطقه را ثبت و حفظ کند. کتاب نه‌تنها به شرح آیین‌ها و رسوم می‌پردازد، بلکه زمینه‌های تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی سه قلعه را نیز معرفی می‌کند و تصویری زنده از زندگی مردم کویر ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب سه قلعه

کتاب سه قلعه اثری است که به ثبت و بازنمایی فرهنگ عامه و سنت‌های مردم شهر سه قلعه می‌پردازد. کتاب با مقدمه‌ای شخصی آغاز می‌شود که در آن نویسنده انگیزه‌ی خود را برای گردآوری این مجموعه شرح می‌دهد؛ از خاطرات پدر و همسرش تا دغدغه‌ی حفظ میراث فرهنگی منطقه. در ادامه، کتاب به معرفی شهر سه قلعه، وجه تسمیه و موقعیت جغرافیایی آن می‌پردازد و سپس وارد شرح مفصل آیین‌ها و رسوم می‌شود. 

 در بخش‌های مختلف، مراسم ازدواج با جزئیات فراوان روایت شده است؛ از خواستگاری و نشونی‌برو تا نامزدبازی، عقدکنان، جهیزیه، حنابندان، عروس‌کشان و آداب شب زفاف. هر مرحله با آداب و رسوم خاص خود همراه است و نقش خانواده، اقوام و بزرگان در این فرایندها برجسته است. کتاب همچنین به جشن‌های مذهبی و ملی مانند نوروز، محرم و رمضان می‌پردازد و آیین‌هایی چون ختنه‌سوران، دعای باران و مراسم سوگواری را شرح می‌دهد. 

 در فصل‌های دیگر، بازی‌های محلی، غذاهای سنتی، لالایی‌ها، متل‌ها، دوبیتی‌ها و ضرب‌المثل‌های رایج در سه قلعه گردآوری شده‌اند. این بخش‌ها نشان‌دهنده‌ی غنای فرهنگی و تنوع زندگی اجتماعی مردم منطقه است. نویسنده با نقل روایت‌ها، اشعار و نمونه‌هایی از زبان و لهجه‌ی محلی، تلاش کرده است تا فرهنگ شفاهی سه قلعه را برای نسل‌های آینده حفظ کند. دغدغه‌ی اصلی کتاب، جلوگیری از فراموشی سنت‌ها و انتقال میراث فرهنگی به نسل‌های جدید است.

چرا باید کتاب سه قلعه را بخوانیم؟

مطالعه‌ی این کتاب فرصتی است برای آشنایی با فرهنگ بومی و آیین‌های کمترشناخته‌شده‌ی ایران، به‌ویژه در منطقه‌ای کویری مانند سه قلعه. این کتاب با گردآوری دقیق روایت‌ها، اشعار، متل‌ها و رسوم، تصویری زنده و ملموس از زندگی اجتماعی، باورها و سنت‌های مردم این شهر ارائه می‌دهد. کتاب سه قلعه نه‌تنها برای علاقه‌مندان به مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ارزشمند است، بلکه برای کسانی که دغدغه‌ی حفظ میراث فرهنگی و شناخت ریشه‌های هویت ایرانی را دارند، منبعی غنی به‌شمار می‌آید. کتاب با روایت‌های جزئی و مستند، امکان مقایسه‌ی آیین‌ها و تغییرات فرهنگی را نیز فراهم می‌کند و به خواننده کمک می‌کند تا پیوند میان گذشته و حال را بهتر درک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران حوزه‌ی مردم‌شناسی، دانشجویان علوم اجتماعی، علاقه‌مندان به فرهنگ عامه و کسانی که به‌دنبال شناخت آیین‌ها و رسوم مناطق مختلف ایران هستند، مناسب است؛ همچنین برای اهالی سه قلعه و فرزندان آن دیار که می‌خواهند با ریشه‌های فرهنگی خود آشنا شوند، اثری ارزشمند به‌شمار می‌آید.

بخشی از کتاب سه قلعه

«برای پیدا کردن دختر به‌عنوان عروس مثل الان نبود که دخترها و پسرها همدیگر را خودشان پیدا کنند بلکه باید بزرگان هر طایفه چندین و چند بار به خواستگاری می‌رفتند و معمولاً خانواده‌ی عروس بد می‌دانستند که بار اول و دوم جواب مثبت بدهند و این به حدی بود که می‌گفتند نُه من روغن چراغ باید بسوزد تا یک وصلت جور بشود. بیشتر ازدواج‌ها فامیلی بوده است. حتی می‌گفتند عشایر یا همان عربها باید با عشایر و عجم‌ها با عجم‌ها ازدواج کنند. اگر دختری از عربها بدون اذن بزرگترها زن پسری از عجم‌ها می‌شد منجر به دعواهای قبیله‌ای شده و می‌گفتند ما به هم نمی خوریم. اصل و نسب و اینکه عروس و داماد برای خانواده‌ها شناخته شده باشند خیلی مهم بوده است. همان‌طور که در بالا ذکر شد در زمانهای قدیم خواستگاری چندین بار و چندین ماه انجام می‌شده و حتی چندین سال ممکن بود به طول انجامد و فقط خانواده تصمیم گیرنده نبودند بلکه اقوامی همچون عمو و عمه و خاله و دایی و غیره هم در این تصمیم گیری در نظر گرفته می‌شدند. روسا و بزرگان فامیل گاهی تا بیست شب به منزل دختر برای خواستگاری می‌رفتند و درنهایت هم خانواده عروس موافقت قاطع خود را اعلام نمی‌کرد.»